„Door drugs uit het strafrecht te halen ondermijn je een verdienmodel voor criminelen.’’ Foto: Kaj Hollemans
Drugs zijn illegaal en door ze te kopen steun je criminele handelaren. Stel dat je xtc, cocaïne en speed gewoon bij de apotheek kunt kopen. Is legaliseren niet beter?
„Op frustratie en boosheid moet je geen beleid baseren”, vindt Kaj Hollemans. Hij heeft zich gespecialiseerd in onderwerpen die raakvlak hebben met gezondheid, verslaving, preventie, openbare orde en veiligheid. Zo was hij als senior juridisch beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS betrokken bij de totstandkoming en de uitvoering van het beleid rond alcohol, drugs en tabak.
Serie over drugsgebruik in het Noorden
Het drugsgebruik neemt toe in Nederland. Niet alleen in grote steden als Amsterdam en Rotterdam, maar ook in Groningen, Leeuwarden en Assen. Met name het cocaïnegebruik en ecstasygebruik is de laatste jaren gestegen, blijkt uit cijfers van het kennisinstituut Trimbos. In drie afleveringen bekijken we dit thema vanuit verschillende invalshoeken. Deel 3: waarom zijn drugs eigenlijk illegaal?
We zijn inmiddels een aantal jaren verder. Hollemans pleit voor een andere benadering. Vooral het drugsbeleid heeft in zijn visie een averechts effect. „Ondanks strengere straffen neemt het drugsgebruik toe.” Hij vindt dat de overheid zijn pijlen op de verkeerde richt: „De gebruiker wordt als sponsor van de maffia gezien. Hiermee zet je iemand weg als crimineel. Zo maak je de kans wel erg klein dat deze mensen om hulp gaan vragen. Ze zijn bang om opgepakt te worden. Daardoor worden de problemen vaak alleen maar groter. Als je drugs uit het strafrecht haalt, dan verliezen drugsdealers voor een groot deel hun handel. Tuurlijk zal de zwarte markt nooit volledig verdwijnen, maar je maakt die markt een stuk kleiner.”
Eva* (25) uit Groningen gebruikt zowel thuis als tijdens festivals en feestjes verschillende drugs.
Hoe vind je het dat drugs illegaal zijn?
„Ik vond het daardoor in het begin erg spannend om drugs te gebruiken. Tijdens festivals stiekem op de wc, zodat bewakers het niet zagen.’’
Door een pilletje te kopen, houd je een illegale markt in stand. Hoe vind je dat?
„Ik vind dat niet alle drugs illegaal zouden moeten zijn. Dan is het beter te controleren, omdat het minder stiekem gaat. Niet iedereen heeft de kennis of is eigenwijs en overdoseert drugs. Maar dit gebeurt net zo goed bij alcohol. Daarbij is psychedelica niet schadelijk, maar heeft het wel een stigma. Sommige pillen zijn troep, maar door drugs te legaliseren kunnen drugs ook beter en legaal geproduceerd worden. Ik vind het bijzonder dat zoiets als alcohol wel geaccepteerd wordt, maar over drugs hangt een taboe.”
Om grip op distributie en productie van drugs te krijgen, moet er volgens Hollemans gelegaliseerd worden. Maar wel onder strikte voorwaarden, benadrukt hij. „Drugs moeten niet gestimuleerd worden, maar wel gereguleerd. Met voorwaarden als een leeftijdsgrens, kwaliteitscontrole, maximale hoeveelheid, dat soort zaken.” Niet alle middelen moeten gelegaliseerd worden volgens hem. „Maar wel middelen zoals xtc, waarvan uit onderzoek blijkt dat de schadelijkheid beperkt is.”
Marcel Seuninga werkt al vijfentwintig jaar voor Verslavingszorg Noord Nederland als preventiedeskundige
De War on Drugs werkt niet, stelt hij. „We lopen achter de feiten aan. In een rap tempo zijn veel verschillende designerdrugs op de markt gekomen.’’ Dit zijn stoffen die zijn afgeleid van middelen zoals xtc, die op deze manier de Opiumwet omzeilen. „Het is belangrijk dat meer onderzoek gedaan wordt naar deze designerdrugs. We weten nog heel weinig van de gevolgen. Eén biertje is niet dodelijk, één pil kan dat wel zijn.”
„Reguleren is het toverwoord”, stelt Seuninga. „We moeten de kwetsbaren in de samenleving beschermen. Mensen die de gevolgen van het middelengebruik niet kunnen overzien.’’ Regulatie leidt niet tot meer maatschappelijke schade. Zoals ook gebeurt is bij cannabis in de jaren 70. „Na het gedoogbeleid hadden we niet ineens veel meer cannabisverslaafden in onze klinieken.” Belangrijk is, stelt hij: „Houdt het gesprek met de gebruiker open, dat repressieve handelen werkt averechts.”
Gemiddeld gebruiken 700.000 mensen wel eens xtc. Dit middel staat bekend als een stof met een stimulerende werking. Dat houdt in dat gebruikers een gevoel van saamhorigheid en openheid ervaren en zich tegelijkertijd energieker kunnen voelen. Xtc wordt daarom vaak als ‘partydrug’ gebruikt. „Je kunt natuurlijk met een moralistisch vingertje gaan wijzen, maar je kunt gebruikers ook goed informeren en alternatieven bieden om risico’s te verminderen. Bijvoorbeeld door het bij een coffeeshop of apotheek te verkopen. Mensen kopen xtc, hoewel het verboden is. Nu zijn ze aangewezen op de illegale markt.”
Het aantal mensen verslaafd in Noord-Nederland Foto: VNN
Hoge prijs
In de discussie over drugsbeleid is er één vraag die vrijwel altijd als een boemerang terugkeert: waarom wordt alcohol met andere ogen bekeken dan verdovende pillen en poeders? „Alcohol is één van de schadelijkste drugs die we kennen in de maatschappij”, zegt preventiemedewerker Sjoerd Veenstra van Verslavingszorg Noord-Nederland (VNN). „Samen met crack, heroïne en nicotine. Alcohol en nicotine zijn legaal, dat is heel wrang.”
Pieter* (22) uit Assen is een 'uitgaander', hij gebruikt alleen xtc en speed tijdens festivals en feestjes
Hoe vind je het dat drugs illegaal zijn?
„Ik sta er wel eens bij stil, maar vind dat we het meer moeten gedogen. Het hangt nu een beetje in de taboesfeer. Er wordt bijvoorbeeld wel in werkkringen gesproken over katers, maar niet over drugs. De oudere garde is erg negatief over drugs, terwijl zij wel een pakje peuken per dag roken. Dat vind ik krom. Tuurlijk moet je niet roekeloos met drugs omgaan, maar dat geldt evengoed voor alcohol.”
Door een pilletje te kopen, houd je een illegale markt in stand. Hoe vind je dat?
„Ik vind dat sommige drugs gelegaliseerd moeten worden. Natuurlijk niet crack en heroïne, maar een pilletje moet kunnen. Legaliseren is een win-win situatie. Minder jongeren belanden in de criminaliteit als dealer. Het is veiliger. Meer regulering zorgt er ook voor dat middelen beter geproduceerd worden. En drugsgeld is niet meer zwart, waardoor de overheid er misschien ook een slaatje uit kan slaan. ”
We betalen een hoge prijs voor het alcoholgebruik, vervolgt hij. „Agressie, verkeersongelukken, de gespannen sfeer in het uitgaansleven, we nemen het allemaal op de koop toe. Heinekenvlaggen tijdens sportevents, we vinden het normaal dat alcohol gepromoot wordt, terwijl het erg schadelijk is.”
Het is tijd voor een andere kijk op alcohol, voor een ander alcoholbeleid, vult Kaj Hollemans aan. Geen reclames meer, dat zorgt alleen maar voor een verdere normalisering van het middel en stimulering van gebruik. Minder verkooppunten. En alcohol moet duurder worden. Voer bijvoorbeeld een minimumprijs in, stelt hij. „Bier is soms goedkoper dan een fles water.”
