Soldaten op de dansvloer, je kapotte auto laten maken bij de militaire hobbyclub, rondjes rennen over de sintelbaan van Defensie. Het sentiment voor de kazerne zit diep in Assen

Ooit begonnen als winkeltje in Nieuwe Pekela, uitgegroeid tot een begrip in Drenthe en ver daarbuiten: warenhuis Vanderveen in Assen. Maar zonder de Johan Willem Frisokazerne, die in 1892 is gebouwd, was het warenhuis nooit van start gegaan in Assen.

„Mijn overgrootmoeder Antje Oldenburger is 125 jaar geleden met plannen voor een warenhuis vanuit Nieuwe Pekela naar Assen gekomen”, zegt directeur Nico Vanderveen. „Zij verwachtte net als het stadsbestuur dat de komst van de kazerne een katalysator zou zijn voor de bedrijvigheid in die laatste jaren van de negentiende eeuw. Zij kregen gelijk, het inwoneraantal schoot omhoog en de verbondenheid tussen Assen en de kazerne is altijd gebleven.”

De aankondiging dat de kazerne in Assen mogelijk verdwijnt, komt hard aan in de garnizoensstad. Het is voor de derde keer in iets meer dan tien jaar tijd dat ‘Den Haag’ beslist dat Defensie hier moet vertrekken. Lokale en regionale politici reageren onthutst, spreken van een groot verlies en buigen zich over de vraag hoe ze de sluiting kunnen voorkomen en weer op de barricaden moeten klimmen.

Inmiddels zijn sympathieke acties om zo’n duizend banenen vijfhonderd opleidingsplaatsente behouden in volle gang. Voor Assenaren voelt het besluit van staatssecretaris Christophe van der Maat (VVD) alsof opnieuw een icoon van de stad wordt afgepakt. Eerst de NAM, die flink is ingekrompen, nu een andere publiekslieveling: Jan Soldaat. Zowel de aardoliemaatschappij als de kazerne hebben Assen op de kaart gezet.

Omzetverliezen worden gevreesd als soldaten straks niet meer aan de toog in de lokale horeca hangen. Maar een vertrek betekent vooral ook het verlies van een met verhalen doorspekte plek.

Veel Assenaren hebben zo hun eigen herinnering aan de kazerne, klein en groot. Langs de straat marcherende militairen zijn gemeengoed in de Drentse hoofdstad, de karakteristieke kazernegebouwen in neo-renessaincestijl met namen als Emma, Wilhelmina en Hendrik worden gezien als typisch Assen. In Assen gelegerde militairen dienden onder meer in Srebrenica, Kosovo, Afghanistan en Irak.

De wortels van de kazerne in Assen gaan dieper dan menigeen denkt, zegt Harry Tupan, directeur van het Drents Museum. Wonend aan de Vaart, vlakbij de kazerne, ziet hij dagelijks groepjes soldaten, zwaar bepakt en bezakt, voor zijn huis langs lopen. „Een hoofdstad als Assen leeft op vitaliteit van mensen die er wonen of werken. Ook kazernewerknemers die niet in Assen wonen, voelen toch een band met de stad. Zij gaan heus niet altijd linea recta naar huis, maar bezoeken ook de horeca, de bioscoop of het theater.”

Verschrikkelijk, noemt Tupan het voorgenomen besluit om de kazerne te sluiten. „We worstelen al zo in het Noorden. De aardbevingsproblematiek, de sluiting van de kinderhartchirurgie in het UMCG, en nu dit. Als museum zijn we het volstrekt eens met de visie van de lokale politiek om hiertegen in het geweer te komen. In 2011 en 2013 hebben ze het openhouden van de kazerne voor de hellepoort moeten wegslepen, hopelijk lukt dat opnieuw.”

Voor winkeliers is het nog moeilijk te overzien wat de gevolgen zijn, maar het vertrek van zulke grote werkgevers ga je ontegenzeggelijk merken in de stad, zegt Mark van der Eng, voorzitter van MKB-retail Assen. ,,Vooral de middenstand. Nu heb je groepen militairen die de stad ingaan om een broodje te eten bij Subway of ergens een pizza te bestellen. Die inkomsten ga je zeker missen.”

Zelf runt Van der Eng samen met z’n vrouw de kinderkledingzaak Hokus Pokus. ,,Wij ervoeren bijvoorbeeld de gevolgen van de vele reorganisaties bij de NAM. Op een gegeven moment merkten we dat het gemiddelde inkomen in Assen daalde. Daar pasten we zelfs de collectie op aan.”

Hoogstwaarschijnlijk moet vooral de horeca een veer laten als straks geen soldaten meer langskomen voor een babbel en een borrel. Het Asser nachtleven van weleer zag geregeld een afvaardiging van de kazerne. Etablissementen als café De Witterbrug, Lodewijk Napoleon of Beefeater hadden vrijwel iedere week de ‘jongens van de kazerne’ over de vloer. Maar ook vandaag de dag zie je geregeld kazernepersoneel de kroegen op de Kop van de Vaart afschuimen, weet horecaman Ronald Obbes, eigenaar van grand café ‘t Wapen van Drenthe en Lodewijk Napoleon. „Ik pik ze er zo tussenuit. Je bouwt snel een band op met de militairen.”

Militairen brengen volgens hem een bepaalde reuring met zich mee. „Bij de brigade zitten veel jonge jongens. Elke donderdag trokken ze massaal naar de kroeg. Daar kwamen ook de meisjes op af. Veel militairen vonden hier hun vriendin en bleven hangen in Assen.”

Het leger associeer je misschien niet direct met culturele initiatieven, maar vergis je niet, zegt Irene van der Molen, manager bij cultuurhart De Nieuwe Kolk (DNK). Neem de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’, één van de drie professionele harmonieorkesten van de Nederlandse krijgsmacht. Speelt jaarlijks meerdere keren in DNK voor een uitverkochte zaal van 850 man.

,,De kapel speelt op een hoog niveau en voldoet echt aan een behoefte onder inwoners van Assen”, weet Van der Molen. „We zien de kapel als de trots van Assen.” Verder geeft het orkest muzieklessen aan basisschoolleerlingen in Assen en omgeving en zijn leden van de kapel belangrijk voor muziekverenigingen in heel de regio. „De kapel heeft zelfs weleens meegedaan aan de Sinterklaasintocht. Het zou eeuwig zonde zijn als al dat moois wegvalt.”

Ook op maatschappelijk vlak vervulde de kazerne een belangrijke rol in Assen. Bijvoorbeeld tijdens de Wereldspelen voor gehandicapten, die in 1990 in Assen werden gehouden. Duizenden deelnemers en begeleiders werden gehuisvest in de kazerne.

Kleiner bekeken stelde Defensie jarenlang de sintelbaan op het kazerneterrein beschikbaar aan atletiekvereniging AAC’61, die toentertijd nog geen eigen plek had. Defensieteams die jarenlang meededen aan het populaire zomeravondvoetbal in de stad. Onder oudere Assenaren is de hobbyclub op het kazerneterrein bekend. Als je auto kapot was, kon je daar voor een paar centen de boel laten repareren.

Herinneringen te over. Exemplarisch is dat de online petitie ‘Steun de Johan Willem Friso kazerne in Assen’ binnen een dag 1300 keer is ondertekend. Soldaten, burgers en bestuurders, voor de derde keer zij aan zij op de barricaden. Negen jaar geleden toonde het leger zijn dankbaarheid na de succesvolle Asser protesten door enkele jaren lang de uitreiking van certificaten en baretten publiekelijk op het Koopmansplein te doen. Indrukwekkende ceremonies met de gedrilde militairen strak in het gelid.