Oudejaarsvereniging De Oliebol presenteert de oudejaarsstunt: de ontvoering van Vincent van Gogh. Het beeld uit Assen werd nieuwjaarsdag gepresenteerd in Vledder. Foto: Wilbert Bijzitter
Het beeld van Vincent van Gogh uit Assen dook nieuwjaarsnacht op in Vledder. De Grote Kijker uit Ten Boer belandde in Boijl, de Waaiboei uit Nieuw Statenzijl in Drachten. Voor het entreebord van Safaripark de Beekse Bergen moet je naar Zorgvlied en de zeven betonnen koppen van de gemeente Westerkwartier kwamen terecht in Doezum. Wat drijft de oudejaarsverenigingen? „We zoeken nooit random iets uit.”
Oudejaarsvereniging De Oliebol in Vledder is wel in voor een vette stunt, een uitbundig feestje of spectaculaire vuurwerkshow. Maar ze organiseren net zo goed een ouderenbingo of bezoeken mensen die tussen kerst en oud en nieuw in het ziekenhuis liggen.
„We houden van gezelligheid en lol, maar hebben ook aandacht voor ouderen, kinderen en zieken”, schetst woordvoerder en bestuurslid Tim de Rooij van De Oliebol. Hij komt uit Vledder en is sinds zijn 18e lid van de oudejaarsvereniging.
Ongetrouwde mannen
Een club met uitsluitend vrijgezelle (jonge)mannen, bijna negentig in getal. Dat klinkt niet geëmancipeerd, maar volgens De Rooij geeft dat in het dorp geen gedoe. „Zo is de traditie ontstaan. Andere tijden, zeg maar. Zodra je getrouwd bent, mag je geen lid meer zijn van De Oliebol. Dat zorgt ook voor een gezonde doorstroming. En nee, ik heb nog geen trouwplannen, haha.”
Het idee voor een lokale oudejaarsvereniging werd tijdens een verjaardagsfeest op eerste kerstdag 1994 geboren. Sindsdien laat De Oliebol met enige regelmaat van zich horen. Vooral met opvallende stunts, vaak met een actuele link, die met trots aan het dorp Vledder en de buurtschap Doldersum gepresenteerd worden.
Dit jaar stuntte de club door het metershoge beeld van Vincent van Gogh uit Assen mee te nemen.Vorig jaar baarde de vereniging opzien met de verdwijning van drie zeehelden uit Farmsum. De beelden van bijna vier meter hoog en meer dan 1200 kilo per stuk werden op klaarlichte dag ‘ontvreemd’. Terwijl voorbijgangers rustig passeerden werden de beelden op aanhangers geladen. „Daar kijk ik persoonlijk wel met erg veel plezier op terug”, zegt De Rooij.
Wereldnieuws
Andere bekende stunts waren het wegnemen van de All You Need Is Love-caravan (1997), Ellert en Brammert (2008) en twee reusachtige dino’s uit Zwolle (2019). Met de ontvreemding van de Starfighter bij het museum van de Vliegbasis Deelen haalde De Oliebol zelfs het wereldnieuws.
Met het schaalmodel van deze straaljager trok De Oliebol zelfs internationaal de aandacht. Foto: Gerrit Boer
De vermissing van het 10 meter lange en 600 kilo wegende schaalmodel werd destijds ‘vanuit het niets’ opgepikt door de Amerikaanse nieuwszender CNN en ging de hele wereld over. „Dat heeft toen veel teweeg gebracht.’’
Een goede voorbereiding is van essentieel belang, beaamt De Rooij. „Als we iets opvallends op het oog hebben, kijken we goed of we het object veilig en zorgvuldig kunnen ontvreemden, zonder schade te veroorzaken. Want dat zijn de belangrijkste voorwaarden. Het moet veilig kunnen en ongeschonden op de plek teruggezet worden. Als we daar niet zeker over zijn, doen we het niet.”
In de loop der tijd is de oudejaarsvereniging in Vledder er niettemin aardig handig in geworden, getuige de stunts. Toch is het elk jaar weer een uitdaging om een nieuw ‘slachtoffer’ te vinden. „Na een geslaagde stunt is het altijd de vraag wat we de volgende keer gaan doen. Maar op de een of ander manier vinden we toch telkens iets nieuws. Gedurende het jaar kijken we goed rond.”
De stunts genereren de meeste aandacht, maar De Oliebol doet meer. Een aantal activiteiten staat vast, zoals de bingomiddag voor 60-plussers, de speurtocht naar de gouden oliebol, cadeaus voor andere verenigingen, de vuurwerkshow op oudejaarsavond en de feestavond in dorpshuis De Tippe.
De reuzen Ellert en Brammert vielen in 2008 tijdelijk ten prooi aan de mannen van De Oliebol uit Vledder Foto: DvhN
Verder is er jaarlijks een barbecue voor de ‘club van 50’, een groep mensen die op persoonlijke titel of als bedrijf de oudejaarsvereniging jaarlijks met 50 euro steunt. „De maatschappelijke betrokkenheid van onze club wordt erg gewaardeerd in het dorp. We proberen voor iedereen wat leuks te doen en vermaak te bieden.”
Ook de Doezumer Oudjaars Ploeg (DOP) uit Doezum, opgericht in 1992, houdt de laatste dagen van het jaar activiteiten voor jong en oud. Met haar stunts vraagt de oudejaarsploeg vaak aandacht voor een lokale, maatschappelijke ontwikkeling, bedreiging of wens.
Dit jaar roofde de club de zeven betonkoppen van de gemeente Westerkwartier gemaakt door kunstenaar B. Lothar Frieling die al jaren wachtten op een plek. ,,De DOP besloot de gemeente een handje te helpen en plaatste ze in sneltreinvaart in ons mooie Doezum’’, aldus voorzitter Jorn Broersma.
Actualiteit
Ook oudejaarsvereniging Tied Zat uit Zorgvlied en omgeving organiseert jaarlijkse meerdere activiteiten, al is ook zij vooral bekend van de stunts. „Als onze zomeractiviteiten achter de rug zijn, gaan we daar in het najaar over nadenken”, zegt secretaris Dominique Veenstra. „We kijken of er landelijke of regionale kwesties interessant zijn waar we iets mee kunnen. Een stunt heeft eigenlijk altijd met de actualiteit te maken. We zoeken nooit random iets uit.”
Met haar 28 jaar behoort Veenstra, die tien jaar lid is, inmiddels tot de oudere garde van Tied Zat. De mooiste stunt is wat haar betreft de eerste waarbij ze betrokken was, in 2013. „Toen hebben we de twee brandweerauto’s uit Diever geleend als protest tegen de sluiting van die brandweerpost dat jaar.”
Vlak voor oud en nieuw verdwenen beide wagens, ze waren toen nét niet meer in gebruik. „Hoe we ze mee hebben kunnen nemen? We hebben destijds gezegd dat we ons na een feestje in de kazerne hadden laten insluiten. Hoe het echt is gegaan, laat ik in het midden. Bij de onthulling in de nieuwjaarsnacht was iedereen heel verbaasd en verrast”, blikt te terug.
Het meenemen van het vredesduifbeeld leverde Tied Zat een aangifte op. Foto: archief DvhN
Vredesduif en Bartje
De inwoonster van Wateren spreekt consequent over het ‘lenen’ van objecten en spullen. „Het is geen stelen; wat we meenemen komt altijd weer terug. We gaan ook altijd eerst foto’s maken op de locatie waar het staat om vast te leggen hoe het eruit ziet en bevestigd is. We willen dat wat we meenemen in dezelfde staat terugbrengen en hopen altijd op waardering van de eigenaar en dat het wat positieve publiciteit oplevert.”
Een greep uit de stunts van de in 1997 opgerichte vereniging? Het weghalen van de grote witte letters van Lelystad Airport van het terrein, op de S, de T, de O en de P na, zodat er STOP bleef staan (2017). Twee jaar eerder haalden leden van de vereniging het beeld van een zilveren vredesduif uit Tynaarlo. Ook Bartje verdween als eens van zijn sokkel in Assen (2003). Dat kostte Tied Zat overigens duizend euro herstelkosten. De vereniging mocht het beeld niet zelf terugzetten, daarvoor huurde de gemeente Assen een bedrijf in.
„Of we wel eens betrapt zijn als we iets weghaalden? In Oosterhesselen namen we in 2014 ’s avonds laat het beeld De Hunetafel mee vanaf de brink. Plotseling liepen er een moeder en dochter met een hond langs. Ze groetten ons, maar zeiden verder niks”, zegt Veenstra. ,,Toen was het spannend voor ons of het de dagen erna zou uitlekken, maar er bleek geen alarm te zijn geslagen.” Sterker nog; het was vele Hesselers niet eens opgevallen dat hun beeld weg was.
Op klaarlichte dag
Vorig jaar hanteerde Tied Zat dezelfde tactiek als De Oliebol in Farmsum: op klaarlichte dag haalden de leden het beeld van een gevangen draak van de brink in Norg. ,,We moesten er met een grote machine bij om het beeld te kunnen meenemen en dachten: dat maakt veel te veel lawaai ’s nachts. Middenin het dorp is de kans groot dat iemand het hoort.” De leden trekken oranje werkjassen aan, doen of ze gek zijn en halen het beeld van de sokkel. ,,Er waren genoeg mensen op straat, maar niemand stelde vragen. Dat was best grappig.”
Dit jaar ‘leende’ de club het entreebord van de Beekse Bergen. ,,In dat park moet je aan allerlei regels voldoen. Dat zou bij ons in de natuur ook moeten.”
Dat een organisatie soms aangifte doet van een ontvreemding kan ze wel begrijpen. ,,Soms moet iets echt vóór 1 januari terug zijn. Of er spelen grote belangen. De oudejaarsvereniging in Donkerbroek had een keer een pak van Max Verstappen gestolen, maar die moest worden gebruikt in een mediacampagne van Red Bull, waar een heel groot geldbedrag aan vastzat. De sponsor heeft toen alle oudejaarsverenigingen gebeld en de grote financiële consequenties uitgelegd als het pak niet voor 1 januari terugkwam. Toen heeft de vereniging het eerder teruggebracht.”
In hun boek Midwintertradities in Drenthe koppelen historicus Henk Nijkeuter en schrijver Abel Darwinkel de oudejaarsstunts, die sinds ruim dertig jaar worden uitgehaald, aan het veel oudere gebruik ‘slepen’. Nijkeuter vermoedt dat de herkomst daarvan ligt in de Germaanse periode, voor het jaar 800. „Toen geloofden mensen dat oppergod Wodan in deze periode terugkeerde op aarde. Alles wat los zat of stond bij je huis nam hij mee. Slepen heeft trouwens niks te maken met vandalisme. In mijn woonplaats Gieten werden spullen van inwoners naar de brink gebracht en daar konden ze die op nieuwjaarsdag weer ophalen. Het slepen en stunten gaat om het doorbreken van hiërarchische structuren. De boel nog even flink op de kop zetten in het oude jaar voor je het nieuwe met een schone lei begint.”
