Nog weinig openbare wc's bij hoge nood in Groningen en Drenthe. Maar er komt een inhaalslag

Kun je trots zijn op een wc? In Assen zijn ze dat zeker. Gemeentelijk woordvoerder Janet Kuntkes roemt het nieuwe openbare toilet aan de Noordersingel, vlak bij het gemeentehuis. Het staat op een centrale plaats in de stad en is goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. „We willen graag een gastvrije gemeente zijn waar iedereen goed uit de voeten kan. Ook mensen met een beperking.”

Het is precies wat de initiatiefnemers van de Toiletalliantie graag zien. Elk jaar brengen zij een ranglijst uit van de toiletvriendelijkste gemeenten. En dat is nodig ook, zegt woordvoerder Ivo Thonon. Liefst een kwart van de Nederlanders blijft wel eens thuis, uit angst ergens niet naar de wc te kunnen. De alliantie wist het onderwerp de afgelopen jaren hoog op de agenda van provincies en gemeenten te zetten.

Assen staat op plek veertien van de landelijke ranglijst van in totaal 342 gemeenten en scoort daarmee de meeste punten van de 22 gemeenten in Groningen en Drenthe. Hekkensluiter in beide provincies is Pekela, met plek 336. De stad Groningen voert de ranglijst in de eigen provincie aan, met plek 127 op de landelijke lijst. Ook Tynaarlo doet het goed met plek 21.

Veel andere gemeenten in Groningen en Drenthe staan in de middenmoot, of vrij laag. Coevorden bezet plek 325, Veendam 243. Er is, kortom, werk aan de winkel in het Noorden.

De gemeente Stadskanaal staat op plek 252, maar daar zijn ondernemers druk in de weer om mensen met hoge nood tegemoet te komen. Zes ondernemers pakten de handschoen op toen de gemeente hen vroeg om toiletten algemeen beschikbaar te stellen, of ze aan te passen voor rolstoelgebruikers.

De Toiletalliantie is opgericht door een groot aantal patiëntenorganisaties en belangenorganisaties van fietsers en reizigers met het openbaar vervoer. Vooral mensen met spijsverteringsziekten of blaasaandoeningen ondervinden grote beperkingen door een gebrek aan openbare toiletten. Ook kampen mannen met het klimmen der jaren dikwijls met een vergrote prostaat, waardoor ze vaker moeten plassen.

De Toiletalliantie maakte daarom een app, Hoge Nood genoemd, waarmee je op je smartphone kunt zien waar je in de buurt naar de wc kunt. Dat kan een openbare toilet zijn, maar ook een opengestelde wc. Dan gaat het bijvoorbeeld om een café waar je wel even mag plassen zonder dat je verplicht bent een kopje koffie te bestellen. Of een warenhuis met een toiletgelegenheid.

„Gemeenten kunnen voor onze ranglijst punten verdienen door ondernemers te stimuleren zich voor Hoge Nood aan te melden”, vertelt Thonon. „Afhankelijk van de vraag of de wc’s bruikbaar zijn voor mannen en vrouwen en rolstoelgebruikers krijgen ze punten. Verder kijken we hoeveel inwoners er zijn per openbare of opengestelde wc.”

De gemeente Groningen heeft een beetje pech. Een jaartje of vijf geleden stak het stadsbestuur een vermogen in een opknapbeurt van de monumentale door architect Siebe Jan Bouma ontworpen toiletten uit 1926 onder de Grote Markt. Toegankelijk voor rolstoelgebruikers wordt dit ondergrondse complex nooit, want het ontbreekt aan ruimte voor een lift. Wel zijn er sanitaire voorzieningen voor mindervaliden aan het A-Kerkhof en bij de kiosk op de Grote Markt.

De gemeente Pekela staat van de Groningse en Drentse ondernemingen onder aan de ranglijst. Mogelijk komt dit doordat niet alle toiletvoorzieningen in de app zijn opgenomen. Volgens woordvoerder Erik Hulsegge stelt het gemeentehuis sanitaire voorzieningen open voor het publiek, net als de multifunctionele centra De Binding in Oude Pekela en De Kiepe in Nieuwe Pekela. Die zijn echter in de Hoge Nood app niet terug te vinden. Wel staan er twee supermarkten (Jumbo en Poiesz) in en een tankstation van Tango.

„We zien niet de noodzaak het aanmelden voor die app te stimuleren”, zegt Hulsegge. „En door het langdurige gesteggel over en het uitblijven van de gemeentelijke herindeling, is het beleid ten aanzien van openbare toiletten op een laag pitje komen te staan. Die draad pakken we weer op. Bij de plannen voor de bouw van het nieuw gemeentehuis is al vast ruimte gemaakt voor openbare toiletten.”

Bij openbare toiletvoorzieningen denk je vooral aan steden en dorpen met een groot winkelgebied, maar volgens de Toiletalliantie is het ook van belang dat die in de natuur komen. Want gebrek aan een wc is voor bijna een kwart van de ondervraagden in een representatieve steekproef reden af te zien van een wandeling of een fietstocht door de natuur, terwijl 45 procent in het afgelopen jaar wel eens eerder dan gepland naar huis ging om naar de wc te kunnen.

Langs fietspaden zou om de 25 kilometer een toilet moeten staan, langs wandelpaden om de 5 kilometer, vindt de Toiletalliantie. „Er zijn tegenwoordig oplossingen in de handel die je zo in het bos kunt plaatsen”, vertelt woordvoerder Thonon. „Ze hebben geen waterleiding of riolering nodig. Een plas wordt verdampt, poep gedroogd.”

De Staten van Drenthe namen enkele jaren geleden al een motie aan om het plaatsen van dergelijke voorzieningen in natuurgebieden te bevorderen.

En dan kom je bij een openbare wc en dan moet je ervoor betalen. Die bijdrage is doorgaans ontoereikend om de schoonmaak en ander onderhoud te betalen, zegt Thonon. „Ook bij druk bezochte toiletten op treinstations moet de NS exploitant Sanifair betalen”, zegt hij.

De bijdrage van de toiletbezoekers dient vooral om de kans op vandalisme te verminderen, zegt Thonon. „Het is een psychologische factor. Als je ergens voor moet betalen, hecht je er meer waarde aan en ga je er zuiniger mee om.”

Tegenwoordig zijn de meeste toiletvoorzieningen automatisch toegankelijk en moet je het verschuldigde bedrag pinnen. „Daar zijn we blij mee”, zegt Thonon, „omdat veel mensen tegenwoordig geen contant geld meer op zak hebben, of net niet dat muntstuk dat je nodig hebt. Bovendien zijn automaten die op een muntstuk werken gevoeliger voor storingen.”

Kanttekening is wel dat niet iedereen een bankrekening heeft, en dus ook geen pinpas. Zo was er een tijdje geleden rondom het station in Emmen veel overlast van asielzoekers die gingen wildplassen en -poepen omdat ze niet van het openbare toilet gebruik konden maken.

Het fenomeen toiletjuffrouw, die bij de toiletten zit met een schoteltje waar je wat muntgeld op kunt leggen, is danig op zijn retour. Maar de Hema in Emmen is nog op zoek naar een exploitant die dit werk wel wil doen. De vorige uitbaters zijn gestopt en voorlopig is het gebruik van de wc gratis. Terwijl bij de Hema in Assen een jaar geleden Augustien Arends op 88-jarige leeftijd afscheid nam om plaats te maken voor een automaat.

„Wij hebben nog geen verbouwing gehad van ons filiaal en daarom hebben we nog het oude systeem”, zegt een medewerker van Hema Emmen. „We weten niet wanneer het hoofdkantoor ons filiaal laat verbouwen, maar dan zullen we toch ook met de tijd moeten meegaan en overschakelen op een automaat.”