Josef B. met zijn advocaat Yehudi Moszkowicz in de rechtbank in Assen. Illustratie: Heleen van den Broek
Tegen Josef B., de klusjesman in de Ruinerwold-zaak, is maandag vier jaar celstraf geëist. Terwijl de kinderen gebruikmaakten van hun spreekrecht, zweeg B. het grootste deel van de dag.
„Ik ben meerdere malen slachtoffer geweest. Jij hebt meegekregen hoe ik ben afgeranseld. Jij hebt toegezien hoe een volgeling werd vastgebonden. Waarom heb je niet ingegrepen?”, wierp Shin, de oudste zoon van Gerrit-Jan van D. uit Ruinerwold, de 61-jarige Josef B. voor de voeten in de rechtbank in Assen. Ruim 2,5 jaar na zijn arrestatie werd daar zijn strafzaak behandeld.
De drie oudste zonen van de zelfverklaarde aartsvader, onder wie Israel die vanuit de boerderij in Ruinerwold naar de politie stapte, nemen de klusjesman van het gezin kwalijk dat hij nooit voor hen opkwam. „De reden dat Josef hier nu zit, is omdat hij de makkelijke weg kiest”, zei Israel. „B. houdt vol dat het allemaal wel meeviel, omdat daar misschien beter mee te leven is voor hem. Maar ik moet leven met de waarheid, en ik kan je vertellen: die viel absoluut niet mee.”
Zoon Edino: „Je steunt een pedofiel, die zijn eigen kinderen fysiek psychisch heeft mishandeld. Geloof mag nooit gebruikt worden om wat scheef is recht te praten. Dit was heel, heel erg fout.”
De Oostenrijkse klusjesman en huurder van de boerderij in Ruinerwold is volgens het Openbaar Ministerie medeschuldig aan vrijheidsberoving en mishandeling van de negen kinderen van Gerrit-Jan van D. Door het gezin te onderhouden en van onderdak en boodschappen te voorzien, zou hij de vader geholpen hebben bij het verborgen houden van de kinderen. ,,B. was de enige schakel naar de buitenwereld. Hij zegt dat hij wist dat de situatie illegaal was, maar hield het gezin verborgen”, zei de officier van justitie.
De Oostenrijker werd in oktober 2019 opgepakt bij de inval in de boerderij. Hij heeft ruim een jaar in voorarrest gezeten. In de boerderij bleken al bijna tien jaar zes inmiddels volwassen kinderen met hun vader te leven. De kinderen bleken bij hun geboorte nooit te zijn aangegeven bij de burgerlijke stand. Ze beschikten niet over identificatiedocumenten.
Bijna alle negen kinderen hebben verklaard dat ze in Hasselt, Meppel, Staphorst, Zwartsluis en Ruinerwold zijn mishandeld, langdurig zijn afgezonderd van de rest van het gezin en soms meerdere dagen voor straf geen eten en drinken kregen. Zoon Edino vertelde in de rechtbank dat hij B. eerst zag als een slachtoffer van zijn vader. „Dit veranderde voor mij op het moment dat jij, terwijl je wist wat er gebeurd was, hem nog steeds verdedigde en tegelijkertijd ons aanviel. Hoe kun jij jezelf recht in de spiegel aankijken terwijl je weet dat er gedurende een periode van zestien jaar kinderen misbruikt zijn?”
De broers verwijten B. dat hij nog steeds geen inzicht toont in zijn aandeel in de gruwelijkheden die zij in hun jeugd hebben moeten doorstaan. Shin: „Twintig jaar lang heeft hij talloze mogelijkheden gehad om de held te kunnen zijn in ons levensverhaal. Om actie te ondernemen, om aangifte te doen. Maar steeds weer, zelfs nu, kiest hij ervoor om de schuld en de verantwoordelijkheid naast zich neer te leggen en op anderen af te schuiven. Moge het recht vandaag zegevieren.”
B. zou de kinderen van Van D. zelf niet hebben mishandeld, maar is wel getuige geweest van lijfstraffen. De strafzaak tegen de zelfverklaarde messias en hoofdverdachte in de zaak is vorig jaar maart gestopt, omdat Van D. door hersenletsel volgens de rechtbank niet in staat was om een eerlijk strafproces te krijgen.
In verhoren zou B. hebben erkend dat hij de situatie van het gezin in stand heeft gehouden. Zijn advocaat zei dat de Oostenrijker niet meer achter die verklaringen staat. B. heeft zich tijdens de rechtszaak beroepen op zijn zwijgrecht. Gedurende de gehele strafzaak schreef hij tientallen gele memobriefjes vol en stopte die zijn advocaat toe. Pas toen hij het laatste woord kreeg, sprak hij toch nog.
Volgens de officier van justitie was B. de enige die wist dat de kinderen werden geïsoleerd. „Weggaan was fysiek mogelijk. Toch was er sprake van vrijheidsberoving. Bij de jongste kinderen wist niemand van hun bestaan. Ze hebben nooit actief deelgenomen aan het sociale leven. Ze zaten opgesloten in het gezinssysteem. Wat vader geloofde, geloofden de kinderen. Als je dat niet deed, werd je afgezonderd of fysiek gestraft en verloor je alles wat je had.”
B. begint te praten bij laatste woord
„Ik heb niks gezegd omdat, wat ik in PBC al heb gezegd, de overheid met een bulldozer over me heen geraasd is. Hier in de zaal wordt het emotioneel opgebouwd, daar ga ik niet op in. Ik heb begrip voor de jonge mensen, heb mijn best gedaan. Wat er allemaal nog achter zit, zoals dat mijn spullen gestolen zijn in de werkplaats, noem het maar op. Het is een grote ramp!
„Voor mij bestaat de rechtsstaat niet meer in Nederland. De media heeft daar in groot gedeelte aan mee gedaan. Dat ‘shitverhaal’ over kinderen in een kelder heeft het ook veroorzaakt. Van D. kunnen ze niet horen, dus dan moet ik maar de bak in.
„Ik heb hier in Assen zoveel zittingen meegemaakt en zo vaak het gevoel gehad dat iedereen tegen mij was. Ik ben ook niet dom. Als ik dan zie dat er een spelletje wordt gespeeld, moet ik dat dan vertrouwen? Dan denk ik: laat het maar over je heen gaan, het heeft toch geen zin.
„Een paar dagen geleden heeft een journalist misbruik gemaakt van mijn vertrouwen en een droevig verhaal geschreven, waarvoor ik geen toestemming heb gegeven. Daarna heb ik geprobeerd mijn verhaal naar buiten te brengen, maar dat was niet mogelijk, niemand wou het aanraken. Ik heb media-organisaties benaderd en het is niet gelukt. Zo’n gigantische paal van negativiteit hangt hier overheen. Wat moet ik dan? Vol vertrouwen hier alles zeggen en morgen weer allerlei bullshit in de krant lezen en op tv zien? Ik ben er klaar mee!”
De kinderen leefden, zo zei de officier, in een systeem van indoctrinatie en geweld, waarin B’s rol veel groter was dan ‘klusjesman’. ,,Hij was de enige schakel naar de buitenwereld. Hij heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de vrijheidsberoving en de mishandelingen. Zonder B. had de situatie niet kunnen bestaan en niet zo lang kunnen voortduren.”
B.’s advocaat Yehudi Moszkowicz zei dat het OM zich in deze zaak heeft vergaloppeerd. Veel kinderen zeggen nooit met een vinger te zijn aangeraakt door B. Hij was volgens hen niet meer dan een trouwe volgeling van Van D. Het ging volgens de raadsman in het gezin om een intense manier van geloofsbeleving, waarbij de vrijheidsberoving van de kinderen, als die er al was, niet tegen hun zin was. De oudste kinderen zijn vertrokken, wat volgens hem niet wijst op een ondoordringbaar gesloten systeem. Hij pleitte voor vrijspraak van B.
De rechtbank doet 14 juni uitspraak.
Wraking rechtbank Assen afgewezen
De drie rechters die de zaak maandag behandelden, zijn halverwege de zitting gewraakt door advocaat Yehudi Moskowicz. Volgens de raadsman was de rechtbank vooringenomen. Het ging volgens Moskowicz om een eerdere opmerking van de rechter aan B. ‘dat door het niet inschrijven van de kinderen de wederrechtelijke vrijheidsberoving is gemanifesteerd’. De rechters stellen dat het niet ging om een feitelijke vaststelling, maar om een vraag.
De rechtszaak werd stilgelegd, zodat drie andere rechters zich over het wrakingsverzoek konden buigen. De bespreking van de feiten en het spreekrecht van de slachtoffers waren toen al geweest. De wrakingskamer heeft het verzoek van de advocaat maandag aan het einde van de middag ongegrond verklaard, waarna de rechtbank in de originele samenstelling verder kon. De rechtszaak werd maandagavond hervat en duurde tot 22.00 uur.
