Huurder Josef B. van de boerderij van de kinderen van Ruinerwold staat voor rechter op verdenking van vrijheidsberoving: 'Het is een heksenjacht. Ik heb een rein geweten'
Josef B. bij een eerdere zitting voor de rechtbank. Tekening: ANP.
Maandag is in Assen de strafzaak tegen Josef B. De Oostenrijker (61) is een volgeling van Gerrit Jan van D., die met zijn gezin in het geheim leefde in een boerderij in Ruinerwold. B. zou hem hebben gefaciliteerd bij de vrijheidsberoving en mishandeling van alle negen kinderen. Klopt niets van, vindt hijzelf: „Ik heb een rein geweten. Ik heb niemand van zijn vrijheid beroofd.”
Met stevige passen komt hij aanlopen. Zijn lange, grijze haar is nat van het douchen, zijn baard verwilderd. Ongeveer een jaar nadat Josef B. is vrijgelaten uit voorarrest staan we oog in oog met de huurder van de boerderij van de kinderen van Ruinerwold, de klusjesman die het verborgen gezin negen jaar lang van levensmiddelen en andere spullen voorzag.
De ontmoeting is buiten het hek op een afgelegen, geheime locatie, waar hij van kennissen al enige tijd onderdak krijgt.
Maanden daarvoor zocht hij zelf contact. Eerst via een vriend, die meldt dat B. zijn verhaal wil vertellen aan Dagblad van het Noorden. Hij is boos op politie en justitie. Boos omdat hij naar zijn mening meer dan twaalf maanden onterecht heeft vastgezeten. De vriend zegt dat B. telefonisch contact opneemt voor een afspraak.
Het blijft een tijdje stil.
Op een morgen belt de Oostenrijker, die al dertig jaar grotendeels in Nederland woont, dan toch op. Zijn vriend Van D., de vader van het Ruinerwold-gezin, is vrij snel na zijn vrijlating gedwongen opgenomen. Hij zou een gevaar zijn voor zichzelf of anderen. B. is woedend omdat hij vindt dat Van D. groot onrecht wordt aangedaan. Bovendien krijgt hij tijdelijk een verbod om de Ruinerwold-vader in de gesloten instelling te bezoeken.
B. stemt telefonisch in met een ontmoeting voor een interview, maar zegt vlak voor de afspraak af via WhatsApp. Na een periode van radiostilte besluiten we hem toch op te zoeken op de locatie die hij destijds heeft gegeven. B. blijkt er nog steeds te wonen, melden mensen op het terrein. Ze laten weten dat hij ons wel even te woord wil staan als hij klaar is met douchen.
Over de inhoud van het gesprek mogen we niets schrijven, zegt hij nadrukkelijk.
Vertrouwen in de overheid en rechtsstaat kwijt
Maar dat hij boos is - en het vertrouwen in de overheid en de rechtsstaat helemaal kwijt is - is duidelijk. En vanuit zijn positie best te begrijpen. Tijdens de ontmoeting horen we niets nieuws over zijn visie op het strafproces. Soortgelijke betogen heeft hij ook gehouden tijdens voorbereidende zittingen in de rechtbank in Assen. In tegenstelling tot Van D. is de klusjesman en huurder van de boerderij in Ruinerwold wel meerdere malen in de zittingszaal verschenen toen hij nog in voorarrest zat.
Op de eerste openbare zitting na zijn arrestatie noemt hij het strafproces religieuze vervolging. B. zegt dat hij niet begrijpt dat Israel, de oudste van de zes kinderen in de boerderij in Ruinerwold, naar de politie is gestapt. „Als hij hulp wilde, had hij naar mij kunnen komen. Dan had ik hem verteld dat zijn vader een plan had. Dat het teruggetrokken bestaan tijdelijk zou zijn.”
Het gezin Ruinerwold. Foto: BNN VARA
B. is er stellig van overtuigd dat hij niets heeft misdaan. „Ik ben onschuldig en heb een rein geweten.”
Het Openbaar Ministerie (OM) vindt dat B. wel degelijk strafbare feiten heeft gepleegd. De 61-jarige man sloot in 2009 een huurcontract met de eigenaar van de toen nog vervallen boerderij in Ruinerwold. Eigenhandig, met hulp van de kinderen en vader, knapte hij de bouwval op.
Door in Ruinerwold, maar ook in Hasselt, Zwartsluis en Meppel voor onderdak, het levensonderhoud en de boodschappen te zorgen, zou hij zich volgens het OM medeplichtig hebben gemaakt aan de mishandeling en het verborgen houden van de kinderen.
Voor de verdachte voelt zijn vervolging als een heksenjacht, zegt hij op een van de pro forma-zittingen in Assen. „Een vader die tien jaar lang z’n kinderen heeft vastgehouden? Daar is niks van waar. Ik heb nooit mensen van hun vrijheid beroofd. De kinderen zijn nooit vastgehouden. Van mishandelingen heb ik ook nooit iets gezien. Het enige wat ik heb gedaan is mensen helpen en ondersteunen. Als een mens in God gelooft, dat is toch zijn vrije beslissing? Als iemand iets over religieuze dingen wil zeggen en niet in God gelooft, wat kan je er dan van zeggen? Niks, vind ik.”
De boerderij aan de Buitenhuizerweg in Ruinerwold. Beeld: ANP
Vrijheidsberoving: ‘Zo gehersenspoeld dat buitenwereld gevaarlijk voor kinderen is gaan lijken’
B. wordt door het OM onder andere verdacht van vrijheidsberoving van de negen kinderen van Gerrit-Jan van D. Volgens Yehudi Moszkowicz, de advocaat van de Oostenrijker, hebben de kinderen in Ruinerwold altijd de mogelijkheid gehad om te vertrekken. „Ze hadden toegang tot de sleutel. Als ze wilden gaan winkelen in Amsterdam, dan konden ze dat”, zei hij tijdens een eerdere zitting.
Toch zouden er aanwijzingen kunnen zijn dat de ‘Ruinerwold-kinderen’ wel degelijk van hun vrijheid zijn beroofd, stelt strafrechtadvocaat Niek Heidanus, niet bij de zaak betrokken. „Een sleutel is nietszeggend als, in dit geval op kinderen, zo’n enorme druk is uitgeoefend dat de buitenwereld gevaarlijk of slecht voor ze is gaan lijken. Formeel ben je dan misschien vrij, maar feitelijk niet. Daarbij hadden ze buiten niet veel te zoeken. Ze gingen niet naar school en waren niet ingeschreven bij de burgerlijke stand.”
Media uit binnen- en buitenland besteedden aandacht aan het afgezonderde gezin in Ruinerwold. Foto: Marcel Jurian de Jong
Mensen kunnen zonder dat er geweld wordt gebruikt van hun vrijheid worden beroofd. Er kan worden gedreigd met geweld, maar er kan ook een sfeer worden gecreëerd, dat de drempel om weg te gaan simpelweg te hoog wordt. „Ouders hebben ten opzichte van hun kinderen een overwicht. Vaak al fysiek, maar zeker ook psychisch en emotioneel. Als, in deze zaak, een vader jaar in jaar uit zegt wat je wel en niet mag van God, ga je daar naar luisteren.”
Wat het lastig maakt, is dat een deel van de kinderen in het gezin niet het gevoel had dat ze tegen hun zin werden vastgehouden in de boerderij. Heidanus: „Dat kan uitmaken voor een rechtszaak als deze, maar tegelijk is dat ook pijnlijk: dat de kinderen zo gehersenspoeld lijken te zijn. Ik ben zeer benieuwd naar hoe het OM de bewijzen gaat onderbouwen.”
De arrestatie van Josef B. bij het hek van de boerderij in Ruinerwold
Het is maandag 14 oktober 2019 in de ochtend als politieagenten een erf oplopen aan de Buitenhuizerweg, aan de rand van Ruinerwold. Het is een groot stuk grasland, met pal in het midden een boerderij die is omgeven met hoge, dikke bomen.
De agenten zien een man hen tegemoet lopen: Oostenrijker Josef B. Hij komt om ze de deur te wijzen. B. hoeft geen pottenkijkers. Wat de agenten dan nog maar vaag weten, is dat zich achter de voordeur van de boerderij iets afspeelt wat voor Nederlandse begrippen ongekend is: een diep religieus gezin met een vader en zes kinderen leeft dan al bijna tien jaar compleet afgesloten van de buitenwereld.
Dat geheim dreigt die bewuste ochtend aan het licht te komen door wat er zich eerder in de Ruinerwoldse dorpskern heeft voltrokken. In B.’s ogen iets weerzinwekkends. Israel, met zijn 25 jaar de oudste van de zes verborgen kinderen, ontvlucht de boerderij en eindigt in voor hem totaal nieuwe wereld: dorpscafé De Kastelein.
Café De Kastelein in Ruinerwold, waar 'Ruinerwold-zoon' Israel voor het eerst zijn verhaal deed. Beeld: ANP
Jongeren gaan in gesprek met Israel, die zich dan nog voorstelt als Jan. Hij mist een voortand, heeft slecht verzorgd, lang haar en draagt smerige kleren. De dorpelingen twijfelen niet lang en schakelen de politie in. Ze gaan met hem in gesprek en horen zeer waarschijnlijk het meest bizarre verhaal wat ze tot dan toe in hun carrière hebben gehoord. Israel vertelt over zijn vader, Gerrit-Jan van D., zijn broers en zussen, over hun levensstijl en over hoe hij dat niet langer vol kon houden.
Toch besluiten de agenten hem weer af te zetten bij de oprit naar de boerderij aan de Buitenhuizerweg. Maar Israel wil niet meer terug. Hij strompelt langs autowegen en fietspaden om ‘s ochtends vroeg bij het politiebureau in Meppel op de stoep te staan. Het signaal is voor de politie nu kennelijk wel duidelijk: aan de Buitenhuizerweg moet worden ingegrepen.
Op slag wereldnieuws
Als B. blijft weigeren om ze toe te laten tot de boerderij, wordt hij gearresteerd. Binnen treffen de agenten niets aan, tot Israel ze influistert dat ze in een doorgang achter een kast moeten kijken. Agenten die afdalen, kijken tot hun stomme verbazing in vijf paar verdwaasde ogen van dan al meerderjarige kinderen van het gezin en een vader die in bed ligt, halfzijdig verlamd door een hersenbloeding. De ontdekking is op slag wereldnieuws.
Gruwelijke details over mishandeling en misbruik door vader Van D. komen naar buiten tijdens zittingen in de rechtbank, maar zeker in de vijfdelige documentaire die Jessica Villerius maakt over de vier oudste kinderen. Israel en twee oudere broers en zus, die het gezin al voor Ruinerwold waren ontvlucht, vertellen over wat hun vader hen heeft aangedaan. Over B. wordt in de documentaire met geen woord gerept.
Burgemeester Roger de Groot van De Wolden vorig jaar tijdens een persconferentie over het verborgen gezin in Ruinerwold. Foto: Duncan Wijting
De vier oudste kinderen keren zich tegen hun vader en vertellen dat in hun jeugd sprake is geweest van psychische en lichamelijke mishandeling, vrijheidsberoving en seksueel misbruik. April 2021 voegt een vijfde kind van Van D. zich bij hen. Zij woonde op de boerderij in Ruinerwold en had tot dan toe altijd achter vader gestaan. De strafzaak tegen vader is stopgezet, omdat hij door zijn hersenletsel niet in staat wordt geacht om een eerlijk strafproces te krijgen.
Eind oktober 2020 besluit de rechtbank dat Josef B. de inhoudelijke behandeling van zijn strafzaak in vrijheid mag afwachten. De zaak wordt maandag behandeld in de rechtbank in Assen.
Maandag doet deze krant live verslag vanuit de rechtszaal. Volg een liveblog op www.dvhn.nl.
De boerderij aan de Buitenhuizerweg in Ruinerwold. Beeld: ANP
