Koning Willem-Alexander viert zijn 57ste verjaardag in Emmen. Dit moet er gebeuren om het feest te laten slagen

Gerald Mulder kan het nog bijna niet geloven. „We hebben wel eens gefantaseerd over een bezoek van de koning aan Emmen”, zegt de voorzitter van Oranjevereniging Zuidbarge en omstreken. „En nu komt hij in het jaar dat wij ons 75-jarig jubileum vieren. Dit is meer dan een cadeau, dit is volkomen uniek. We gaan dit nooit meer vergeten.”

Niet alleen de Oranjefans in Drenthe kijken reikhalzend uit naar 27 april 2024. De gezichten van burgemeester Eric van Oosterhout en commissaris van de Koning Jetta Klijnsma glommen van trots tijdens de persconferentie begin juli. 22 jaar na de laatste Drentse koninginnedag vieren de Oranjes de verjaardag van koning Willem Alexander komend jaar in Emmen.

Een mooie kans voor de grootste gemeente van de provincie om zich aan de rest van het land te presenteren. Wat komt er allemaal kijken bij de organisatie van dit bezoek? En wat levert dat de stad Emmen op? Maastricht en Rotterdam, steden die in de voorgaande jaren gastheer waren, geven een kijkje in de koninklijke keuken.

Burgemeester Van Oosterhout benoemde het al tijdens de aankondiging van koningsdag 2024: de 4 miljoen euro die Rotterdam uittrok voor het 10-jarig jubileum van de koning heeft Emmen niet begroot. „Dat is exorbitant, we kiezen voor de Drentse maat”, benadrukte hij. Volgens Ingrid Adriaanse van de gemeente Rotterdam is een vergelijking tussen de twee steden moeilijk te maken. „Wij hebben vanwege het 10-jarig koningschap gekozen voor een stadsprogramma van tien dagen, met een groot koningsdagconcert dat gratis toegankelijk was voor de Rotterdammers.” Ook de af te leggen route speelt een rol. „De koning heeft bij ons een stuk over de Maas gevaren. Daar zitten veel haken en ogen aan, vooral op het gebied van veiligheid.”

Maastricht en Eindhoven trokken respectievelijk 1,3 miljoen en 1,75 miljoen uit voor de organisatie van koningsdag. Het feest is een flinke kostenpost op de gemeentebegroting, zeker in de gemeente die in recente jaren de hoogste armoedecijfers van Drenthe had. Volgens Mats Wijnands van de gemeente Maastricht krijg je daar wel veel voor terug. „De economische impuls van koningsdag is moeilijk te meten, maar je kunt de pr-waarde van een evenement wel in kaart brengen. In Maastricht is die achteraf geschat op 4,5 miljoen euro.”

Met alleen cijfers doe je de impact van koningsdag echter tekort, vindt Wijnands. „Er is ook sociale winst. Er blijft een trots gevoel hangen in de weken na het bezoek. Het is moeilijk onder woorden te brengen, maar we hebben elkaar daar nog vaak op aangesproken.”

In de zuidelijke provincies, niet de meest koningsgezinde streek van het land, heeft het bezoek van Willem Alexander volgens Wijnands een trendbreuk teweeggebracht. „Koningsdag was hier nooit een echt groot feest, maar dat is na 2022 veranderd. Er zijn meer initiatieven vanuit de horeca, er wordt uitbundiger gevierd. Ik denk dat het blijvend iets heeft veranderd.”

Gerald Mulder van Oranjevereniging Zuidbarge hoopt de vorst in zijn eigen buurtschap te mogen ontvangen. „De koning in Zuidbarge op ons jubileumfeestje, dát zou wat zijn.” Maar hij is ook realistisch. „Qua veiligheid is dat misschien lastig te realiseren.” De oranjevereniging staat klaar om mee te doen met het officiële programma. „Dat hebben we zeker kenbaar gemaakt. Vanwege de zomervakantie hebben we als bestuur nog niet vergaderd, maar we gaan in september kijken waar we kunnen meedoen. Dit is zo uniek, wie bedenkt dat!”

Een aantal programma-onderdelen lijkt bij voorbaat vast te staan. Emmen zal Wildlands in het zonnetje willen zetten en de koning kan zich opmaken voor een bezoek aan het in 2015 vernieuwde Raadhuisplein.

Volgens koningshuiskenner Justine Marcella heeft Willem-Alexander zelf weinig invloed op de inhoud van het programma. „Hij geeft geen blauwdruk voor koningsdag, het moet vooral een feest zijn voor de stad die hij bezoekt.” Volgens de oud-hoofdredacteur van het blad hoort dat ook bij de etiquette rondom koningsdag. „Willem-Alexander is te gast in Emmen. Het koninklijke gezin komt dat meevieren.”

Gertske de Bruijn van de Rijksvoorlichtingsdienst bevestigt dat. „De stad bepaalt het programma. De koning stuurt geen wensenlijstje door.” De plannen worden voorafgaand aan het bezoek doorgenomen met de hofhouding. „En je moet rekening houden met de uitzending van de NOS. Die duurt normaal gesproken 2 uur. In die tijd moet de route afgelegd worden.”

De vorm van koningsdag is bij het aantreden van Willem-Alexander wezenlijk veranderd. „Koningin Beatrix deed altijd een grotere en een kleinere plaats aan. Willem-Alexander kiest voor één middelgrote stad, maar wil wel graag dat de regio daar aan bod komt.”

Marcella is niet verbaasd dat de koning in 2024 voor Emmen heeft gekozen. „Het hof houdt zeker rekening met geografische diversiteit. Drenthe was na 22 jaar echt aan de beurt.” Tijdens het bezoek zal er niet alleen sprake zijn van dansen en spelletjes, denkt ze. „In Groningen sprak hij met aardbevingsslachtoffers, in Rotterdam met gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire. Het moet een feest zijn, met een inhoudelijk tintje. En er wordt altijd afgesloten met een optreden van een lokale artiest.”

Zanger Jannes liet eerder aan deze krant weten met liefde te komen zingen voor de Oranjes, en dialectrocker Daniël Lohues kan volgens de Emmer burgemeester Van Oosterhout een telefoontje verwachten. Ook de namen van Bouke en Carina Vinke zingen rond.

Hoe de rest van het programma tot stand komt, verschilt van stad tot stad. De inwoners van Rotterdam werden van begin tot eind betrokken bij de plannen, zegt Ingrid Adriaanse. „Omdat het 10-jarig jubileum bij ons werd gevierd, hebben we het groots aangepakt. Iedere maand kwam er op de tiende een nieuwtje naar buiten.” Inwoners van de stad konden suggesties doen voor de invulling van het bezoek. „Naar aanleiding van de ruim zevenhonderd ideeën die bij ons binnenkwamen zijn er honderd Rotterdammers uitgenodigd om mee te denken. In een theater zijn die samengekomen om te sparren.” Het uiteindelijke thema (‘Wij zijn allemaal ) werd door de inwoners uit tien opties gekozen.

Maastricht pakte het anders aan: daar werd artistiek directeur Servé Hermans van Toneelgroep Maastricht aangesteld als ‘regisseur’ van het koninklijke bezoek. „Wij hadden geen tijd voor grote bijeenkomsten met inwoners”, zegt Mats Wijnands. „Servé hebben we een heel programma laten bedenken en uitwerken. Er liggen wel wat verzoeken van het Koninklijk Huis om rekening mee te houden. De koning stelt geen eisen, maar wil wel graag in contact komen met maatschappelijk betrokken inwoners. Die hebben we later in het proces betrokken.” De gestructureerde manier van werken beviel goed. „Er zat schwungin.”

Welke route de koning ook loopt, de organisatie begint vrijwel direct na de aankondiging van een stad, zegt Wijnands. In 2022 trok zijn stad zo’n 40.000 bezoekers op koningsdag. In Rotterdam stonden dit jaar 75.000 toeschouwers langs de route. Die bezoekers moeten een feestelijke dag hebben zonder dat de veiligheid in het geding komt. Bestuurders van de organiserende gemeenten zijn daarbij met elkaar in contact. „Het is gebruikelijk dat de vorige en komende steden elkaar op weg helpen. We hebben een afvaardiging van Rotterdam een paar keer op bezoek gehad.”

Dat beaamt koningshuiskenner Marcella. „Reken maar dat de burgemeester van Emmen allang heeft gesproken met de burgemeester van Rotterdam. Het is nogal een organisatie, je moet dit niet te lang onder de radar houden. Er moeten duizenden dranghekken gehuurd worden, beveiligers geboekt en obstakels besteld om een veilige ring in het centrum te kunnen creëren.” Voor de internationale pers moet genoeg plek zijn: niet alleen onze oosterburen kijken graag mee naar ons koninklijk gezin. In Rotterdam turfde Ingrid Adriaanse verslaggevers van de Britse BBC, het Duitse ARD en de Vlaamse VRT.

Iedereen is het er over eens dat een bezoek van de vorst voor een bijzondere koningsdag zorgt. „Bij een monarchie hoort zichtbaarheid”, zegt Marcella. „Daarom rijdt de koning in een koets, hij moet zich tonen aan het volk. Voor hem is het net zo goed een bijzondere dag.” Een geslaagde koningsdag is volgens haar een feest voor zowel de royals als voor de inwoners van Emmen.

Ook in het Oranje-sceptische Limburg (de provincie met het minste vertrouwen in koning Willem-Alexander volgens ) was het bezoek een doorslaand succes, zegt Wijnands. „We hebben aan het Vrijthof veertig cafés. Die zijn met carnaval heel wat gewend, maar al vroeg op de avond was op het hele plein al het bier op. Dat overkomt deze stad zelden.”