De stikstofplannen die het kabinet vrijdag presenteert, hebben grote gevolgen voor ons land. Maar waar gaat het eigenlijk over? Met deze zes vragen en antwoorden ben je weer bij
Hilbrand PolmanDrenthe
Boeren en regionale politici staan op scherp nu het kabinet met nieuwe stikstofplannen komt. Waarom is dit zo’n explosief onderwerp?
Al tijden gaat het heel veel over stikstof. Wat speelt er op dit moment?
Het kabinet meldt vrijdag per provincie met hoeveel procent de stikstof omlaag moet in de buurt van beschermde natuurgebieden (Natura 2000). Drenthe telt twaalf van die gebieden, Groningen slechts eentje. Ook in de Waddenzee liggen enkele stikstofgevoelige gebieden. De problemen zijn in Drenthe dus groter dan in Groningen.
NRC lichtte vorige week, aan de hand van uitgelekte stukken, al een tipje van de sluier op: gemiddeld moet de uitstoot in Nederland met 40 procent omlaag, Maar in de buurt van de Peel in Brabant, en bij de Veluwe kan volgens het kabinet de noodzakelijke reductie oplopen van 80 tot 100 procent. Voor de Drentse natuurgebieden zijn die percentages nog niet bekend gemaakt. In de buurt van Lieftinghsbroek nabij Vlagtwedde, het enige stikstof gevoelige Natura 2000-gebied in Groningen, zou het om 20 procent gaan.
Waarom is stikstof zo’n probleem?
Stikstof is op zichzelf niet gevaarlijk en zit van nature in de lucht. Feitelijk zijn vooral de stikstofverbindingen als ammoniak schadelijk die ontstaan bij allerlei economische activiteiten als transport en veeteelt. Ze slaan neer in de bodem en werken als mest. Daardoor gaan sterke planten hard groeien waardoor ze zwakkere en zeldzame soorten verdringen. Je ziet dat duidelijk in heidegebieden die helemaal vergrassen, of aan bramenstruiken die welig tieren. Je zou kunnen zeggen dat stikstof doet met de natuur wat patat met mayonaise doet met mensen.
Zegt het kabinet er ook bij hóe die stikstofuitstoot omlaag moet?
Nee, dat moeten de provinciebesturen doen, zo is in het regeerakkoord bepaald. In Drenthe ligt die zware taak op de schouders van gedeputeerde Henk Jumelet (CDA). Hij is al een tijd in de weer om per gebied alvast plannen voor te bereiden. In Groningen is die taak aan zijn collega Johan Hamster (ChristenUnie). De taak is zwaar omdat er vooral in de veeteeltsector enorm veel weerstand is. Volgens het kabinet moet de veestapel fors krimpen, waardoor uitkopen van boerderijen en zelfs onteigenen onvermijdelijk is. Dit is wel het laatste wat boeren willen.
Het ziet ernaar uit dat vooral boeren de klos zijn. Maar die zijn niet de enige veroorzakers van het probleem. Waarom pakt het kabinet grote vervuilers als Schiphol en Tata Steel niet aan?
Tata Steel ligt ook onder vuur van de milieubeweging, net als het vele vliegen. Het kabinet redeneert dat, als je de natuurgebieden wilt beschermen, je vooral de uitstoot in de buurt daarvan moet verminderen. En dan kom je toch bij boeren terecht. De verlaging van de maximumsnelheid op de autosnelwegen moet ook de uitstoot terugdringen. Je zou die snelheid op autowegen in de buurt van natuurgebieden ook kunnen terugbrengen van 100 naar 80 kilometer. Maar dit zet minder zoden aan de dijk dan het terugbrengen van 130 naar 100 op de autosnelwegen.
Kan Nederland niet gewoon het stikstofbeleid op een lager pitje zetten?
Dat is lastig. Nederland heeft zich gebonden aan Europese regels om die natuurgebieden te beschermen en te zorgen dat de plantenrijkdom er in stand blijft of kan terugkeren. De Raad van State, het hoogste rechtsorgaan, heeft in 2019 bepaald dat het beleid tot dan toe erg tekortschoot. Daarom zegt het kabinet nu niet om de zeer ingrijpende maatregelen heen te kunnen.
De boeren hebben in 2019 al actie gevoerd, kunnen we dit weer verwachten?
Ja, de boel kan exploderen. Boeren voelen zich in hun voortbestaan bedreigd en willen alleen met verdere innovaties de uitstoot terugdringen. Op hun beurt betwijfelen natuurorganisaties of dit afdoende is.
