Zummerbühne stelt met ‘Gronieken’ in Harkstede de mensen boven de goden

Zoals Zummerbühne een idee is geweest van acteur Marcel Hensema, komt ook de vierde voorstelling in de reeks uit zijn koker. ,,Ik kan nu eenmaal niet stoppen met bedenken, dat gaat altijd maar door”, zegt hij haast verontschuldigend.

Samen met veel andere betrokkenen bij Gronieken blijft hij na de presentatie van deze nieuwe grote productie hangen op het Grunopark in Harkstede, of zoals het nu heet Break-Out Grunopark. Er valt nawerk te verrichten. Het opnemen van de kostuummaten bijvoorbeeld.

Artistiek en muzikaal leider Reinout Douma is dan al vertrokken, op weg naar een kerkje, waar opnamen zijn met het koor. Nog niet alle muziek voor de voorstelling is af, maar met de zangstukken is de Groninger aardig onderweg.

Dat bewees dat koor met een indrukwekkend optreden, tijdens die presentatie voor het horecapaviljoen bij de waterskiplas. ,,De tranen stonden in mijn ogen”, zegt Hensema. Trouwens, de hele acteursploeg krijgt straks zangtekst. Dat wordt voor sommigen ongetwijfeld een milde zangles, naast het reguliere repetitiewerk.

Zummerbühne is begonnen met compensatiegeld voor de aardbevingsellende: een bijdrage te besteden aan mooie dingen voor de mensen uit de regio. Niet alleen voor het publiek, ook aan de productiekant kleeft veel Gronings. En elke keer komt een andere locatie in de provincie aan de beurt.

Die voor Gronieken is ontdekt door Douma zelf. ,,Dan fiets ik wat rond of zit op de motor en denk: ja, dit wordt ‘m”, zegt hij nog even voordat hij naar die opnamen vertrekt.

Na deze vierde editie volgt er nog maximaal één die vanuit die goedmaakbron wordt bekostigd. Daarna moet Zummerbühne op eigen benen staan. Gelet op de publieke belangstelling bij de eerste drie keer en de verwachtingen voor nu zit die volwassenheid er volop aan te komen.

Het duurt nog tweeënhalve maand voordat de eerste van de 25 Gronieken-voorstellingen wordt gespeeld en er zijn al ruim twaalfduizend tickets verkocht, vertelt zakelijk leider Emil Klok.

Hensema had na die eerste keer, een theaterversie van de successerie Hollands Hoop, eigenlijk afstand willen nemen. Dat is dan twee keer gelukt. ,,Nu vroeg Reinout me nog eens mee te doen. Vervolgens ging mijn hoofd aan de haal met de aanpak van de Grote Markt in Groningen, met de opgravingen daar, waarbij beenderen zijn blootgelegd, en waarbij dus ook dat kistje met mythische verhalen op perkament is teruggevonden. En wat blijkt? Niet het oude Griekenland is het centrum van de mythologie, of de Noorse Edda uit de middeleeuwen, maar Groningen, als een passerpunt precies ertussenin. Met de god Gronos.”

Het script van de voorstelling is van de hand van Bouke Oldenhof, een Friese auteur, die onder meer voor Tryater in Leeuwarden heeft geschreven. De Friese inbreng is, ook al blijft deze straks op dat zand onopgemerkt, sowieso stevig, want Ira Judkovskaja is de regisseur, in en nog niet zo ver verleden artistiek leider van Tryater.

,,Een Russische Friezin”, zoals zij zichzelf zaterdag omschreef. Ze vluchtte op haar 15de naar Nederland en verbleef allereerst in een azc in Hoogezand, de plaats waar Hensema is opgegroeid. Fries of niet, Groningen hoeft niks te vrezen, zegt ze. ,,Ik heb twee voorstellingen gemaakt voor Gronings Vuur, heb in de Ommelanden gewerkt en vind ze prachtig.”

Marcel Hensema kent zijn plaats. ,,Ik heb het bedacht maar stel me inmiddels helemaal op als acteur en bemoei me niet met de regie”, zegt hij. ,,Dat laatste zou ook niet oké zijn.” Waarbij aangetekend dat acteurs in de Nederlandse theatercultuur steevast meedenken over de ontwikkeling van een stuk. Regiedictaten, dat is meer iets voor het Duitse toneel.

Judkovskaja werkte niet eerder met Hensema samen, maar denkt in hem precies de goeie acteur te hebben voor de dubbelrol van verteller en van god Gronos, die gestaag door de mensen naar de achtergrond wordt gedrukt, wordt buitengesloten. ,,Marcel is met zijn kwaliteiten en manier van spelen heel goed in staat om die god in zijn ondergang sympathiek te maken. Met humor.”

De voorstelling, vertelt ze bij de presentatie ten over staan van het publiek, laat zien dat de mensen sterker zijn dan de goden. ,,Die laatste zijn onsterfelijk, ze hoeven niks te ondernemen om voort te bestaan. De mensen hebben in hun sterfelijkheid elkaar juist nodig, ze gaan verbindingen aan. Niet alleen onderling, ook met de plek waar ze zijn.”

En dus helpen ze elkaar, ze bouwen huizen, richten een eigen omgeving in. De goden kunnen in hun sop gaarkoken. Daar heb je de essentie van Zummerbühne te pakken. Niet die gaarkokende goden, maar wel de onderlinge verbinding, het samenbrengen van Groningers in een tijd waarin velen zijn geteisterd door ellende.

Theater kan bij zo’n geschiedenis een voorname rol spelen. ,,Zolang er mensen zijn, is er theater”, is Judkovskaja’s overtuiging. ,,We hoeven echt niet bang te zijn dat dit verdwijnt. Theater roept met zijn verhalen nieuwe denkbeelden op, nieuwe inzichten die ons verbinden.”

Van de presentatieplek bij de Grunopark-horecalocatie gaat het met een eindje lopen langs stukken grasland met bomen, richting het zand waar straks het decor en de tribunes komen. Zo passeren we de aanstaande backstage-plekken en de locatie waar de horeca wordt opgebouwd voor die gehoopte 1300 bezoekers per avond.

Bij het betreden van de zandwoestijn staat een bordje dat nog waarschuwt voor verdrinkingsgevaar, voor die speel- en kijkomgeving loos alarm.

Elze van den Akker heeft een decor ontworpen met een ingenieuze kloof die, in de richting van de tribune, leidt naar de onderwereld. Voor de helderheid, dat is de mythologische onderwereld, niet die van Taghi of Holleeder. Want inderdaad, tegenover de Groningse mythologie krijgt de oud-Griekse een rol, inclusief Prometheus die de mens schiep uit modder.

Judkovskaja, lopend over het zand: ,,Mythologie, maar niemand hoeft bang te zijn voor ingewikkelde verhalen. Het blijft heel erg begrijpelijk. Ik zou niet anders willen.”

Prometheus wordt gespeeld door Mirjam Stolwijk, die jaren geleden vaste actrice was bij het NNT en voor de tweede Zummerbühne-voorstelling, Ripperda, door haar vroegere NNT-regisseur Koos Terpstra uit een nieuw leven werd gehaald. ,,Het was net na corona, er was niet veel te doen in het theater en ik werkte inmiddels bij een bedrijf in zonne-energie. Ik stond net op een trap om wat vast te draaien toen de telefoon ging. Verrek! Koos Terpstra!”

Ze heeft zichtbaar zin in de komende productie, waarin vanzelfsprekend een voorname rol is weggelegd voor het Noordpool Orkest, opgericht en geleid door Reinout Douma. Bij deze presentatie was orkestlid Femke van den Bergh gevraagd haar zware basklarinet mee te dragen, voor een kort solo-intermezzo. Het bleef door tijdgebrek bij meedragen, wat haar humeur verder niet aantastte.

De acteursploeg herbergt verder onder anderen Marjolein Ley, via Tryater een goede bekende van Judkovskaja, Myrthe Huber en Soraya van Welsenis. ,,Heel leuk, Myrthe heb ik nog les gegeven en Soraya zag ik spelen bij Artemis en wist direct: dát is mijn Persephone, de godin van de onderwereld.”

Voor het ensemble van amateurs hield de regisseur uitgebreide audities. ,,Er meldden zich maar liefst honderdvijftig mensen aan. Voor achttien rollen.” Er leeft sowieso gretigheid om erbij te kunnen horen. Het kostuumatelier is bij deze vierde editie opgetrokken uit een inmiddels vaste, op elkaar ingewerkte ploeg. Verbinding inderdaad, waar goden elkaar dikwijls de tent uit vechten.