Van James Bond tot Radiohead: Reinout Douma (50) uit Groningen verbindt werelden met Noordpool Orkest: 'Goede pop en jazz zijn de klassieke muziek van morgen'
Reinout Douma: „Ik wil dat jongeren muziek uit hun eigen tijd kunnen horen, maar dan met een orkest.” Foto: Corné Sparidaens
Muziek verandert en Reinout Douma (50) beweegt mee. De oprichter en leider van het Noordpool Orkest uit Groningen streeft met zijn gezelschap al vijftien jaar naar innovatie in orkestmuziek. „Ik ben gefascineerd door wat een orkest in de 21ste eeuw kan zijn.”
Een klassieke orkestbezetting? Jazeker. Maar een voorspelbaar repertoire vol Beethoven en Bach? Vergeet het maar. Het Noordpool Orkest uit Groningen speelt alles, behalve klassiek: van elektronische beats tot filmische soundscapes en popklassiekers. Oprichter en dirigent Reinout Douma vat het kernachtig samen: „Ik wil dat jongeren muziek uit hun eigen tijd kunnen horen, maar dan met een orkest.”
En dat lukt. In 2025 viert het Noordpool Orkest zijn vijftienjarig bestaan met een reeks grote projecten: optredens met de elektronische muziek van Noisia’s Thijs de Vlieger, een reprise met de in Friesland opgegroeide Thomas Azier, een bijzondere samenwerking met de IJslandse band Sigur Rós en een internationaal project met Iraanse muziek.
Vanaf dag één was de missie helder: het orkest moest een brug slaan tussen symfonische muziek en de hedendaagse muziekscene. Niet alleen westerse invloeden, maar ook wereldwijde muzikale tradities kregen een plek in het Noordpool-geluid. Douma: „Voor mij betekent 21ste-eeuwse orkestmuziek twee dingen: elektronica en laptops als volwaardige instrumenten beschouwen, én het omarmen van diverse culturele invloeden. Ik ben gefascineerd door wat 21ste-eeuwse orkestmuziek kan zijn.”
Het simpelweg begeleiden van popartiesten is dus ook geen doel op zich. „We kiezen onze projecten zorgvuldig: ik heb liever de tijd voor iets experimenteels dan dat we zestig keer met een volkszanger of cabaretier optreden. Daar is het Noordpool Orkest niet voor opgericht.”
Op pad met Bert Visscher
Toch gaat het orkest dit jaar op pad met cabaretier Bert Visscher. Toen die besloot na dit seizoen een punt (of komma) te zetten achter zijn cabaretcarrière, ontstond er tijd voor iets nieuws. „Tijdens de coronatijd hebben we al eens samen met een strijkkwartet opgetreden”, zegt Douma. „Dat mocht toen voor maar honderd man, en dat vonden we zo leuk dat hij zei: ‘Zullen we dat niet nog een seizoen doen?’ Ik vond het prima, zolang ik ook tijd kon vrijmaken voor de grotere Noordpool-projecten. We hebben het zo gepland dat we vanaf oktober zo’n 45 optredens doen.”
Een paar maanden eerder zingt Visscher als Don Pescatore al met een bigband van 22 losgeslagen muzikanten en drie zangeressen covers uit heden en verleden. „Het theater bouwen we om tot een sfeervolle danstent, compleet met kroonluchters en een royale bar.”
Volgens Douma is Visscher ‘natuurlijk niet’ de beste zanger met wie hij ooit werkte. „Maar dat maakt hij ruimschoots goed met zijn energie en inzet. Bert bereidt zich supergoed voor en is een enorme liefhebber van Brel, van Bécaud en al die Franse chansons. We zijn goed bevriend, ik vind het gewoon heel leuk om dit samen te doen.”
Reinout Douma gaat op tournee met Bert Visscher. Foto: Corné Sparidaens
Bijkomend voordeel: de naam Bert Visscher trekt altijd volle zalen. Niet onbelangrijk voor een orkest dat artistieke vrijheid zoekt en toch veel wil spelen. Hoewel het Noordpool Orkest in de Groninger cultuurnota is opgenomen en subsidie ontvangt, staat het grotendeels op eigen benen.
„In het begin riep ik: ‘We gaan het helemaal zonder subsidie doen, kijk eens hoe goed wij bezig zijn!’ Maar daar ben ik enigszins van teruggekomen. Een paar keer per jaar doen we concerten waarbij er niet automatisch achthonderd mensen in de zaal zitten, zoals met die Iraanse muziek of met Thomas Azier. Dat zijn fantastische projecten, maar als je wilt innoveren – waar we het net over hadden – dan kan dat niet alleen uit kaartverkoop.”
Daarom zet Douma zich in voor een bredere erkenning van zijn orkest. „We willen de komende jaren ook landelijk in de cultuurnota komen. We spelen door het hele land, niet alleen in Groningen.”
Vergelijking gaat mank
De vergelijking met het Metropole Orkest ligt voor de hand, zeker op artistiek vlak. „Maar het Metropole heeft een totaal andere financiële basis. Iedereen staat daar op de loonlijst, wij zijn een freelanceorkest. De kernbezetting van 42 musici is vrij vast, maar onze muzikanten kunnen per project kiezen of ze meedoen. We hebben een vervangingspool van wel drie-, vierhonderd mensen.”
Volgens Douma heeft die flexibele werkwijze grote voordelen. „Het idee is vaak dat een orkest een vast ensemble moet zijn, met musici die iedere dag samen repeteren om een homogene klank te krijgen. Maar wij spelen versterkt, we werken met elektronische muziek, met pop- en jazzartiesten. Daarom lijkt onze eigen manier van werken ook meer op die van een popband.”
Het Noordpool Orkest verwierf internationale bekendheid met zijn interpretatie van de muziek van Radiohead. „De goede pop en jazz van deze tijd is de klassieke muziek van morgen”, stelt Douma. „Ik denk dat Radiohead over honderd jaar nog steeds wordt beluisterd. Er zit zoveel in die muziek: gekke stapelingen van akkoorden, onregelmatige maatsoorten. Paranoid Android zit bijvoorbeeld in 7/8, 15 Step heeft een vijfkwartsmaat.”
Het Noordpool Orkest van Reinout Douma verwierf internationale bekendheid met zijn interpretatie van de muziek van Radiohead. Foto: Corné Sparidaens
Het resultaat was een concertserie waarin de iconische nummers van Radiohead een volledig orkestrale bewerking kregen. „Achteraf gezien vind ik dat we dat toen nog best traditioneel hebben gedaan. Als ik het nu opnieuw zou doen, zou ik nog een stap verder gaan.”
Toch had het project ook nu een enorme impact. „We brachten het album uit bij Challenge Records, in een tijd dat er nog geen streamingdiensten waren. Een paar jaar later verscheen het op Spotify en kregen we uit allerlei landen verzoeken om daar te komen spelen. Maar eigenlijk is dat niet te doen; het kost een ton om iedereen heen en weer te vliegen.”
Dirigeren bij andere orkesten
Uit Portugal kwam een andere vraag: „‘We hebben een jazzfestival en een symfonieorkest, wil jij niet met ons komen werken?’ Dat was voor mij echt een grote stap. Twee jaar geleden ben ik gevraagd om in Ierland het RTÉ Concert Orchestra te dirigeren – eigenlijk het Metropole Orkest van Ierland. Gelukkig ging het goed, ze hebben me meteen teruggevraagd. In maart ga ik weer die kant op. Dat zie ik echt als een groot compliment.”
Het zette hem aan het denken. „Ik ben nu met een Duits impresariaat bezig om dit structureel te gaan doen, elk jaar op verschillende plekken in Europa. Bij het Noordpool Orkest ben ik de oprichter en kennen mensen mij, maar als je ergens als gastdirigent komt, moet je jezelf telkens opnieuw bewijzen. Dat is leerzaam en ontzettend leuk om te doen.”
Voor de duidelijkheid: het is niet zo dat Reinout Douma voortaan een solocarrière als dirigent ambieert. Het Noordpool Orkest blijft voor hem nummer 1. „Ik ben niet alleen dirigent, maar ook netwerker, fondsenwerver, organisator... Het is allemaal fantastisch en leuk, maar heel af en toe verlang ik weleens terug naar die tijd dat ik alleen nog pianist was. Dan speelde ik mijn partijen en hoefde me nergens druk om te maken.”
Gelaagd, meeslepend, filmisch
Een van de meest bijzondere samenwerkingen op de agenda is die met de IJslandse band Sigur Rós, in oktober. „Dat wordt echt iets speciaals”, zegt Douma enthousiast. „Hun muziek leent zich zo goed voor een orkest: het is gelaagd, meeslepend, filmisch. Het voelt bijna alsof het ervoor gemaakt is.”
Drie concerten in Carré, twee in Brussel – Douma kijkt ernaar uit. „Hiervoor hoef ik ook geen subsidie aan te vragen. Sterker nog: hier houden we een beetje geld aan over.”
Dat geldt ook voor de eerstvolgende grote productie waaraan het Noordpool Orkest meewerkt, Spectre in Concert. Een grootschalige uitvoering van de muziek van de James Bond-film Spectre, live gespeeld onder de vertoning van de film. „We worden voor deze producties ingehuurd, dus het orkest verzorgt puur de uitvoering. James Bond-muziek past natuurlijk wel erg goed bij ons. Het zit soms tegen klassiek aan en er zit veel energie en spanning in.”
Een van de meest bijzondere samenwerkingen op de agenda is die met de IJslandse band Sigur Rós. Foto: Corné Sparidaens
Het is een succesvol concept, vertelt Douma. „Deze producties verkopen eigenlijk altijd uit. Zo niet, dan is dat ook geen punt, omdat we niet zelf de organisator zijn.”
Hoe anders is dat bij Zummerbühne, in coronatijd door Douma opgezet om grootschalige muziektheaterproducties te brengen op wisselende locaties in de provincie Groningen. „Ik vond het altijd al mooi om muziek en theater samen te brengen, maar wat mij opviel was dat muziektheater vaak groot uitpakte met decors en acteurs, terwijl de muziek maar een klein rolletje speelde. Dat moest anders kunnen.”
De daadwerkelijke stap om Zummerbühne op te richten kwam met een zetje van acteur Marcel Hensema. „Hij zei: ‘Ik vind het een goed idee, maar ik ga het niet regelen. Ik heb wel alvast een titel voor je: Zummerbühne.’ Briljant, natuurlijk.”
Douma diende het project in bij Toukomst, een burgerinitiatief van het Nationaal Programma Groningen ter compensatie van het aardbevingsleed in de provincie. „Ik zat in die coronaperiode toch thuis, dus ik had tijd om een goed plan te schrijven. Zonder corona en de aardbevingen was Zummerbühne er waarschijnlijk niet geweest.”
Het project werd gehonoreerd met 3 miljoen euro subsidie voor een periode van vijf jaar, wat de basis legde voor de realisatie. Douma kon Zummerbühne verder opbouwen met zakelijk leider Emil Klok. „Dat was natuurlijk fantastisch. Tegelijkertijd betekende het dat ik er een nieuwe baan bij had. Maar goed, als je zo’n kans krijgt, grijp je die aan.”
Elk jaar een nieuwe voorstelling
Het bijzondere aan Zummerbühne is dat het niet op een vaste plek wordt opgevoerd en niet in reprise gaat. „Elk jaar maken we een nieuwe voorstelling, steeds op een andere locatie. Bovendien betrekken we de lokale bevolking erbij: amateurs spelen naast goede professionals.” Zoals Marcel Hensema zelf, in de eerste productie Hollands Hoop en komende zomer in Gronieken (dat wordt opgevoerd in Meerstad). „Ik ben daarvoor nu de muziek aan het componeren.”
Zummerbühne is in no time een vaste waarde geworden in het Groningse culturele landschap. „Hoewel de oorspronkelijke Toukomst-financiering bijna afloopt, stoppen wij niet. We hebben een enorm publiek opgebouwd. We zijn nu aan het kijken of we structurele financiering kunnen krijgen, vooral om de kaartprijzen acceptabel te houden. Ik hoop ook op landelijke steun. Dit is geen lokaal project meer: 30 procent van ons publiek komt van buiten Groningen.”
Reinout Douma hoopt op landelijke steun voor Zummerbühne: „Dit is geen lokaal project meer: 30 procent van ons publiek komt van buiten Groningen.” Foto: Corné Sparidaens
Ondertussen vraagt zijn andere grote liefde, het Noordpool Orkest, om minstens zoveel aandacht – niet alleen voor de concerten van nu, maar ook voor de toekomst. „Ik ben nu 50. Ik zie het als mijn taak om ervoor te zorgen dat het orkest – ooit – zonder mij kan doorgaan.”
Dat betekent dat hij steeds vaker andere dirigenten uitnodigt. „Dat is goed voor het orkest. Het haalt andere inzichten en stijlen binnen. En het zorgt ervoor dat het orkest niet te afhankelijk is van één persoon.”
Opleiden van jonge muzikanten
Noordpool Troupe, het jongere zusje van het Noordpool Orkest, richt zich op het opleiden van jonge muzikanten (tussen de 14 en 23 jaar) uit Groningen, Friesland en Drenthe. „Er wordt vaak gezegd dat de muziekeducatie achteruitgaat. En het klopt dat bepaalde instrumenten, zoals de trombone of fagot, minder populair zijn. Maar tegelijkertijd komen er nieuwe muziekstromingen en instrumenten bij.”
Volgens Douma is het muziekonderwijs niet zozeer verdwenen, maar verschoven. „Er zijn muziekscholen wegbezuinigd, maar er zijn ook mbo-opleidingen voor muziekproductie bijgekomen. Op het Noorderpoort, waar ik lesgeef, zie je de verandering heel duidelijk: vroeger had je daar twaalf gitaristen en twee producers, nu is het precies andersom. Die nieuwe generatie maakt haar eigen muziek in Ableton of Logic, en daar moeten we als muziekwereld iets mee.”
Net als met de YouTube-tutorials waar veel jongeren hun kennis vandaan halen. „Sommige muziekdocenten zien dat als een bedreiging, maar ik denk dat we het juist moeten omarmen en integreren in het reguliere muziekonderwijs.”
Daarom werkt Douma met zijn orkest aan een innovatief project: een Virtual Orchestra-app waarmee jonge muzikanten zichzelf kunnen opnemen en meespelen met een digitaal orkest. „Op die manier kunnen ze niet alleen thuis oefenen, maar ook feedback krijgen van onze orkestleden. Jongeren zitten de hele dag op hun telefoon. Waarom zou je dat niet inzetten om muziek toegankelijker te maken? Ik had zoiets vroeger graag gehad.”
Optredens
Het Noordpool Orkest heeft een lange en gevarieerde speellijst. In het Noorden tot de zomer: Spectre in Concert (19/2 Martiniplaza, Groningen); Bevrijdingsfestival, Assen (5/5); Don Pescatore and his Alcatraz Orchestra (12/6 Martiniplaza, Groningen; 13/6 Harmonie, Leeuwarden; 20/6 Spiegel, Zwolle).
In het kort
Reinout Jelmer Douma werd op 4 april 1974 geboren in Doetinchem. Na de middelbare school ging hij rechten studeren in Groningen, een opleiding die hij niet afmaakte. In 1998 stapte Douma over naar het Prins Claus Conservatorium voor een studie piano/ jazz en dirigeerlessen.
Hij was pianist en componist bij het cabaretgezelschap Vrouw Holland (1997-2018) en Noord Nederlandse Dans (1998-2012), speelde in verschillende bezettingen jazz-, funk-, pop- en muziektheaterconcerten, werkt(e) met tal van artiesten en maakte twintig jaar lang de muziek voor cabaretier Jochem Myjer.
Hij componeerde tevens voor het Noord Nederlands Toneel en Theater te Water, gaf muzieklessen in Drachten en Assen en doceert sinds 2008 piano en muziektheorie op het Noorderpoort in Groningen. In 2010 richtte Douma het Noordpool Orkest op en in 2021 stichting Zummerbühne.
Hij woont in Groningen en heeft een dochter van 6 jaar.
