The Analogues met Diederik Nomden (links) en Felix Maginn, tijdens een concert in 2018. Foto: Michel Mees
Ook dit seizoen worden de noordelijke theaters overspoeld door coverbands en tributes aan popartiesten uit het verleden. Waarom luisteren we zo graag naar popmuziek van vroeger? We vroegen het aan cultuurfilosoof Thijs Lijster.
Een festival met vier coverbands in Hoogeveen, Bee Gees Forever in Leeuwarden en Hoogeveen, Queen the Music in Emmen, Letz Zep in Sneek, A Tribute to George Michael in Delfzijl, Rumours of Fleetwood Mac en Visions of Queen in Groningen. Sla de noordelijke theateragenda’s open en je wordt overspoeld door coveracts.
Een kleine inventarisatie levert voor de komende twee weken 26 coverbands en tributes op in de noordelijke theaters. Het lijkt wel of pop, net als klassieke muziek, steeds meer repertoiremuziek wordt. ,,Dat is een interessante invalshoek”, zegt Thijs Lijster. ,,Je kunt het ook vergelijken met theater. Hamlet wordt ook nog steeds opgevoerd. Maar er is wel een verschil.”
Lijster (Hoogeveen, 1981) is als cultuurfilosoof verbonden aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Bij klassieke muziek is de stem van de uitvoerder heel belangrijk, het gaat om de interpretatie die iemand aan een stuk geeft.” Bij repertoiretoneel speelt iets soortgelijks, zegt hij. ,,Er wordt heel erg gezocht naar wat een verhaal betekent voor ons vandaag.”
Top 2000-isering van de popmuziek
Bij veel coveracts zie je iets anders: die proberen juist zo dicht mogelijk bij het origineel te komen. ,,The Analogues klinken exact als The Beatles”, zegt Lijster. ,,En toch zijn ze in veel opzichten totaal tegengesteld aan wat The Beatles wilden zijn en deden.” Daarover later meer.
Het succes van coverbands kun je op verschillende manieren duiden, zegt Lijster. ,,Individueel-psychologisch, sociologisch en cultuurfilosofisch. Op individueel niveau gaat het vaak om muziek die je leert kennen op een bepaalde leeftijd en die je leven lang bij je blijft.”
Met een sociologische bril op kun je de ontwikkeling ‘de top 2000-isering’ van de popmuziek noemen, oppert Lijster. ,,De Top 2000 als fenomeen en later het tv-programma Top 2000 à Go-Go met Matthijs van Nieuwkerk en Leo Blokhuis hebben de interesse in popmuziek uit voorgaande decennia een enorme boost gegeven.”
Die ontwikkeling zie je nu terug in de theaters. ,,Het is commercieel aantrekkelijk om coverbands te programmeren. Dat kun je betreurenswaardig noemen omdat meer vernieuwende acts daardoor in de marge worden gedrukt. Maar ik kan me ook voorstellen dat coveracts juist mensen trekken die anders niet naar het theater zouden gaan.”
Nostalgie
Dat hangt samen met een demografische ontwikkeling. ,,De markt is opengegooid naar generaties die vroeger überhaupt niet naar het theater gingen. Misschien bezoeken ze na een coveract ook wel iets avontuurlijkers en werkt het juist positief. Dat zou onderzocht moeten worden.”
Als je het cultuurfilosofisch bekijkt, zie je dat wij steeds meer de neiging krijgen om terug te kijken in plaats van vooruit, zegt Lijster. ,,Vanuit dat perspectief bezien, zegt de populariteit van coverbands iets over de richting waar onze cultuur naar toegaat. Ik vind dat als filosoof het meest interessante aspect van deze ontwikkeling, al is wat ik daarover kan zeggen wel wat speculatiever van aard.”
Cultuurfilosoof Thijs Lijster. Foto: Jan Willem van Vliet
Hij verwijst naar de Britse cultuurfilosoof Mark Fisher (1968-2017) die sprak over nostalgia for the future. ,,Fisher schreef dikwijls over nostalgie en melancholie als dominante opkomende factoren in de cultuur.”
De opkomst van de coverbands is daar een voorbeeld van. ,,Muziek was, zeker vanaf de jaren 60, een motor van culturele vernieuwing. Er stond een generatie op die alles anders ging doen. Er was enorm veel utopische hoop. De toekomst lag open.”
De belofte van bevrijding
,,Dat vertaalde zich naar een cultuur waarin de belofte van een betere toekomst, de belofte van gelijkwaardigheid en bevrijding – of het nu seksueel, spiritueel of politiek was – tot uiting kwam. Maar al die beloftes zijn niet ingelost. Dat is ook waarom die cultuur ons blijft achtervolgen.”
,,Het beloftevolle levensgevoel van toen is, denk ik, een belangrijke reden om naar muziek uit die tijd te luisteren. Je verlangt terug naar een tijd waarin alles nog mogelijk was. Daarin hangen het individuele en collectieve trouwens samen. Als je denkt aan je eigen jeugd, dan is dat ook een tijd waarin alles nog open ligt. Je kunt nog alle kanten op.”
Zeker bij bands die muziek uit de jaren 60 en 70 uitvoeren, speelt juist dat collectieve verlangen naar vroeger een rol, denkt Lijster. Het succes van The Analogues, binnenkort ook weer te zien in Drachten, Emmen en Groningen, is vanuit dat cultuurfilosofische perspectief bezien een heel paradoxaal verschijnsel.
The Analogues tijdens hun concert in de Ziggo Dome, eerder deze maand. Foto: Ferdy Damman
,,The Beatles deden telkens iets anders. Ze vernieuwden zichzelf met iedere song en met elk album. Zij weigerden juist om terug in de groef te gaan.” Een concert van The Analogues is een herhaling van het bekende. ,,Het wordt bijna een kerkdienst. Je belijdt je geloof in The Beatles door samen die muziek te beluisteren en te ervaren. Als substituut voor gemeenschap.”
Herhaling en terugkijken
Ook bands die acts uit de jaren 80 en 90 nadoen, die juist een nihilistisch levensgevoel uitdragen – denk aan Nirvana – zijn verklaarbaar vanuit dit perspectief. ,,Ik kan de nostalgie daarnaar ook begrijpen, omdat we daar ook nog steeds in vast zitten.”
En coveracts die The Spice Girls of de muziek van boybands naspelen? ,,Die halen mijn idee onderuit”, zegt Lijster. ,,Maar wat overeind blijft, is dat we in een cultuur leven die gericht is op herhaling en terugkijken. Je ziet dat ook in films en tv-series. Ik moet denken aan de populaire Netflix-serie Stranger Things, die heel erg appelleert aan een gevoel van de jaren 80. De neiging naar nostalgie is een veel breder verschijnsel.”
Hoe erg is dat eigenlijk? ,,Ik vind het lastig om er een waardeoordeel op te plakken”, zegt Lijster. ,,Ik wil niemand zijn nostalgische trip ontzeggen.” Maar het heeft wel consequenties voor hoe onze cultuur functioneert. ,,De deze week overleden Amerikaanse cultuurfilosoof Fredric Jameson, die vooral over films schreef, spreekt van het ontstaan van een cultuur van spiegelpaleizen.”
,,Veel films zijn tegenwoordig films over films. Ik ben een liefhebber van de films van Quentin Tarantino maar je vraagt je wel af of er nog wordt gerefereerd aan een buitenwereld. Of worden er alleen nog maar beelden herhaald en rondgepompt die we al kennen?”
Opwarmen van kliekjes
Hetzelfde kun je over muziek zeggen. ,,Het gaat verder dan alleen de coverbands. Je ziet bij nieuwe bands ook het hergebruik van sounds van vroeger. Het gewicht van de geschiedenis wordt door iedereen meegetorst.”
Wat daarbij meespeelt, is de beschikbaarheid van alle beelden en muziek, door de opkomst van smartphones en streamingdiensten. ,,Je hebt onmiddellijk toegang tot alles. En je hebt het gevoel dat iedereen de hele tijd over je schouders meekijkt.”
,,Het gevolg van al die spiegelpaleizen is dat we in een eternal present gevangen raken, een eeuwig heden, zoals Jameson zegt. Dan is er dus geen ontwikkeling meer in de cultuur, en daarmee in de geschiedenis.”
De spiegelpaleizen waarin we leven, gevuld met oude beelden en geluiden, perken de mogelijkheid tot verandering in, zegt Lijster. ,,Vanuit cultuurfilosofisch perspectief is het veelzeggend dat culturele vernieuwing plaats lijkt te maken voor het opwarmen van kliekjes. Het zou bevrijdend zijn om dat juk af te werpen en echt iets anders te doen.”
Naam: Thijs Lijster Geboren: 18 december 1981 in Hoogeveen Beroep: docent kunst- en cultuurfilosofie aan Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen Opleiding: middelbare school De Groene Driehoek Hoogeveen, studeerde filosofie in Groningen en New York; promoveerde in 2012 cum laude op een proefschrift over filosofen Walter Benjamin en Theodor Adorno Boeken: schreef o.a. De grote vlucht inwaarts (2016) (bekroond met de essayprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letterkunde), Kijken, proeven, denken (2019), Wat we gemeen hebben – Een filosofie van de meenten (2022) en Frankfurter Schule (2023)
Coveracts in de theaters de komende twee weken
In De Tamboer in Hoogeveen is op 28 september de eerste editie van het Revival Music Festival, met vier coverbands. In het Atlas Theater in Emmen speelt op dezelfde dag Queen the Music - Show Must Go on. In De Lawei in Drachten klinkt muziek uit de jaren 90 in Tribute to MTV Unplugged. In het Bolwerk in Sneek staat Voodoo Room - A Night Of Hendrix, Clapton & Cream. En in De Nieuwe Kolk in Assen kun je met de Singfluencers meezingen met hits uit de jaren 80. Zondag 29 september is in de Stadsschouwburg Groningen Rumours of Fleetwood Mac te gast.
Op 3 en 4 oktober is Bee Gees Forever te gast in De Tamboer in Hoogeveen. Op 11 oktober staat die tributeact, die al sinds de overwinning in het SBS6-programma The Tribute, Battle of the Bands begin dit jaar overal uitverkochte zalen trekt, in De Harmonie in Leeuwarden. In De Molenberg in Delfzijl is op 3 oktober A Tribute to George Michael. Op zaterdag 5 oktober speelt in DNK in Assen de Sven Hammond Big Band muziek van Ray Charles en de Rob Mostert Hammond Group Memphis Blues & Soul in het Kielzog in Hoogezand. Ook die dag: She’s a Rebel - A History of Women in Popmusic in Theater Hofpoort Coevorden.
Op 6 oktober is in VanBeresteyn in Veendam de Billy Joel Experience te gast. Op 9 oktober komt in De Harmonie in Leeuwarden Simply The Best of Tina Turner (op 11 oktober ook in Emmen). Op 10 oktober speelt One Vision of Queen in Martiniplaza in Groningen, met zanger Marc Martel, wiens stem ook te horen is in de biopic Bohemian Rhapsody. Op 11 oktober presenteert Geert Teis in Stadskanaal Story of the Boybands.
Op 12 oktober is The 70’s Unplugged in Winsighhof in Roden en speelt de band No Name uit Hollandscheveld muziek uit de jaren 60 en 70 in De Tamboer. Op 12 oktober speelt in het Bolwerk in Sneek Lets Zep muziek van Led Zeppelin. En dan zullen we vast nog een paar coverbands gemist hebben.
