Ernst Jansz mist zijn vriend Henny Vrienten: ,,Het wordt nooit meer zoals vroeger, het zal nooit meer zo zijn. Dat vind ik moeilijk te accepteren.’’ Foto: Wop van Eis
The Beatles vond hij aanvankelijk maar moeilijk te verteren. Het was dankzij Bob Dylan dat Ernst Jansz als puber de popmuziek ontdekte. En Dylan bleef, ook in de zes decennia erna. ,,Zijn perfectie ligt in het vangen van momenten. Zijn muziek verveelt mij nooit.’’ Een gesprek over roem en succes, over geluksmomenten en verlies.
‘Zullen we in de tuin gaan zitten? Het is nog lekker weer.’’
Ernst Jansz brengt de koffie en een schaal koekjes naar het terras van zijn woning in Neerkant, zo’n beetje op de grens van Noord-Brabant en Limburg. Hier woont de nu 75-jarige muzikant met zijn vrouw, actrice Jaloe Maat (58). Ooit bood de boerderij plaats aan veertien mannen, vrouwen en kinderen: in 1969 streek Jansz hier als 21-jarige langharige hippie neer, samen met alle bandleden, plus aanhang, van de band CCC Incorporated.
Voor een liefhebber van Nederlandse popmuziek is dit haast heilige grond.
,,Dat hoor ik wel vaker, inderdaad. Eind jaren 60 zochten we een plek waar we dag en nacht muziek konden maken. En die vonden we hier, na een optreden van CCC Inc. in Deurne. De commune die we met z’n allen vormden, hield stand tot 1974. De anderen keerden daarna terug naar Amsterdam, maar ik ben altijd gebleven.’’
CCC Inc. is één van de lange lijnen in uw leven. De band speelt begin volgend jaar weer in Drachten, las ik op de website.
,,Dat was nog een heel punt, want de oude mannen wilden liever niet zo veel reizen. Maar ik zei: Friesland en Groningen, dat was vroeger ons terrein. Dus toen gingen ze overstag.’’
Bob Dylan is een andere constante in uw leven, en het onderwerp van een reeks theatercolleges die u dit najaar geeft. Hoe begon die fascinatie?
,,Nou, ik was een wat trage persoon. De eerste 15 jaar van mijn leven vulde ik met klassieke muziek. Frederic Chopin, meer specifiek. En toen kwam de modern jazz, John Coltrane en zo. Daar dansten wij op tijdens schoolavondjes. The Beatles vond ik aanvankelijk heel lastig en moeilijk te verteren. Maar uiteindelijk is het gelukt. En Dylan, die kwam ongeveer tegelijkertijd. En dat was wel iets heel bijzonders. Ik had een soort gevoel van... Magie, zal ik maar zeggen. Iets wat ik niet begreep.’’
Zat dat in de teksten?
,,Niet alleen, want daar luisterde ik eigenlijk nauwelijks naar. Het was gewoon alles bij elkaar. Zijn stem, die akoestische gitaar. Het kwam heel erg binnen, zonder dat ik werkelijk begreep waar het over ging.’’
The Beatles lukte dat dus niet? Waar lag dat aan?
,,Aan mij, ongetwijfeld. Ik hield van klassieke muziek, pianomuziek. The Beatles vond ik een beetje schreeuwerig. En soms niet helemaal zuiver. Dat hoor ik nou dus helemaal niet meer.’’
Ernst Jansz vond The Beatles aanvankelijk 'te schreeuwerig'. Foto: Mark Uyl
We hebben het over begin jaren 60, toen u 15, 16 jaar was. Wat een rijkdom, zeker achteraf bezien, om gewoon naar de winkel te kunnen lopen voor een nieuwe elpee van Bob Dylan.
,,O ja, dat was natuurlijk ook iets magisch. Het was bijna een ritueel, zo’n plaat voor de eerste keer beluisteren. Mijn vriend Huib Schreurs en ik kochten hem samen, want 20 gulden was een beetje duur. En dan was het: wat zal hij nóú weer doen? Zaten we samen op Huibs kamertje nieuwe werelden te ontdekken.’’
Heeft u een concrete herinnering aan zo’n ontdekking?
,,Nou, ik weet nog heel goed dat Blonde On Blonde uitkwam. Een dubbelelpee, dus sowieso al een duur ding. I Want You kwam voor het eerst voorbij… Wauw! Als je het dan over magische momenten hebt; dit was er een.’’
U was toen pas 18 jaar. Maar die muziek staat nog steeds.
,,Als een huis. Neem een nummer als Sad Eyed Lady Of The Lowlands. Dylan gaat met een aantal mensen de studio in en begint te spelen. En zij spelen met hem mee. Na elk schema zullen ze gedacht hebben: nou is het toch wel afgelopen, we gaan naar een climax toe. Maar hij blijft maar doorgaan, meer dan 11 minuten lang. Bij Dylan ligt de perfectie in het vangen van momenten. Daarom gaan die platen mij nooit vervelen. The Beatles werkten net andersom. Die speelden een nummer net zo vaak tot ze er tevreden over waren. Dus dat kon take 29 zijn. En bij take 29 heb je nooit meer datzelfde gevoel als bij take 1. Maar je krijgt wel een soort perfectie op een ander gebied.’’
Als muzikant zult u bij Dylan zeker ook de schoonheidsfoutjes horen.
,,Ja, dat is inderdaad een nadeel. Hurricane gaat ritmisch op een gegeven moment ontzettend de mist in, en dat irriteert me wel. Maar dat zijn spaarzame momenten. Meestal is het zo dat je begrijpt wat er aan de hand is. Uit een foutje ontspringt weer iets nieuws, zo hou je die spanning vast.’’
Zou Dylan er ook op die manier mee zijn omgegaan?
,,Nee, ik denk het niet. Wat ik van hem weet, is dat hij alleen maar afging op zijn zang. Als die goed was, dan vond hij alles goed. En andersom zijn dus prachtige nummers afgekeurd.’’
Op een gegeven moment was hij in de Heer. Toen bent u even afgehaakt.
,,Iets eerder al. Self Portrait [1970, red.] was mij té slordig, te veel ‘ik rotzooi maar wat aan’. Er stonden ook een paar prachtige dingen op, maar Dylan had kritischer moeten zijn. En toen hij vervolgens gospels opnam… Dat was voor mij niet interessant, ik kon me er niet mee identificeren.’’
Dat is meteen een mooi bruggetje naar de teksten. Want die werden belangrijker voor u.
,,Dat er tekstueel meer aan de hand was bij Dylan, begreep ik al op zijn eerste platen. Ook al kon ik hem dan bijna niet verstaan. Pas rond 1970 verscheen in De Melkweg in Amsterdam een soort gestencild tekstschrift. Nou ja, dan ga je die dingen lezen en begrijp je nog steeds niet helemaal waar hij het over heeft. Maar op zo’n moment komt er weer een dimensie bij. En zo langzaamaan groeit het besef dat het toch wel heel bijzonder is hoe hij naar de wereld kijkt, hoe hij verbanden legt.’’
Voor het project Dromen van Johanna heeft u in 2010 twaalf van zijn teksten vertaald. Vormen die de basis voor de komende theatercolleges?
,,Deze projecten overlappen elkaar natuurlijk gedeeltelijk, zeker in de liedjes die we spelen. Toen ik ze vertaalde, ging ik in de eerste plaats op zoek naar de reden van hun bestaan. Onder welke omstandigheden waren ze geschreven? Moest ik in de huid van Dylan kruipen om hun ziel te behouden? Maar wie was die Dylan dan precies? Daar moest ik achter zien te komen.’’
Ernst Jansz: ,,Dat er tekstueel meer aan de hand was bij Dylan, begreep ik al op zijn eerste platen.'' Foto: Mark Uyl
Is dat gelukt?
,,Suze Rotolo, zijn eerste grote liefde, zei: ‘Wie Dylan wil leren kennen, moet naar zijn liedjes luisteren.’ Zo simpel is het: gewoon luisteren. Als je dat écht doet, als je die poëtische zinnen met de man zélf associeert, is Dylan niet langer een gesloten bastion. Man, luister naar I Believe In You. Daar schreeuwt hij het op een gegeven moment uit. En elke keer als ik dat lied hoor, springen er tranen in mijn ogen. Het is zoiets... wezenlijks dat mij dan raakt. Die hartenkreet. Hier is iemand die zichzelf blootgeeft op een manier waarop bijna niemand zich blootgeeft.’’
Paspoort
Naam Ernst Gideon Jansz
Geboren 24 mei 1948, Amsterdam
Opleiding Gymnasium, studie biologie en organische scheikunde (bachelor)
Carrière Vanaf 1967 lid van folk- en bluesgroep CCC Inc. Medeoprichter van de Slumberland (1975), die een jaar later dienstdoet als begeleidingsband van Boudewijn de Groot. Oprichter van Doe Maar (1978). Twee jaar later treedt Henny Vrienten toe tot deze band, die uitgroeit tot de populairste Nederlandstalige popgroep ooit. Doe Maar stopt in 1984. Jansz legt zich vervolgens toe op het schrijven van romans. Hij toert met Boudewijn de Groot door het land en produceert onder meer platen van Bram Vermeulen. Ook maakt hij diverse soloalbums. Van Doe Maar verschijnt in 2000 de reünieplaat Klaar. De band speelt dan 16 keer in Ahoy, Rotterdam. Ook in latere jaren zijn er reünieconcerten. Twaalf vertaalde Bob Dylan-songteksten resulteren in 2010 in het album, het boek en de tournee Dromen van Johanna. In de coronaperiode neemt Jansz twee cd’s op, waaronder een met acht composities van Frederic Chopin. Naast het theatercollege Dylan volgens Dylan en een tournee met CCC Inc. werkt Jansz momenteel aan een nieuwe roman en een album, die beide de werktitel Een Liefdeslied hebben meegekregen
Privé Woont met echtgenote Jaloe Maat in Neerkant, Noord-Brabant. Twee kinderen: zoon Joch (1993) en dochter Luna (1995)
Is dat een gevoel van herkenning?
,,Het resoneert bij mij, maar het is míjn invulling. Dat we op dezelfde dag jarig zijn [24 mei, Dylan is exact 7 jaar ouder dan Jansz, red.] schept een band. En ik weet natuurlijk uit ervaring wat een liedjesschrijver bezielen kan. Maar het belangrijkste is dat ik, in het kleine Nederland, dingen heb meegemaakt die hij wereldwijd heeft beleefd. Het succes, de waanzinnige roem. Met Doe Maar waren we nog met z’n vieren. Wij konden elkaar steunen, we maakten het samen mee. We konden elkaar relativeren. Maar dat kon hij natuurlijk allemaal niet.’’
Dylan stond er alleen voor.
,,Dat heeft hem gevormd tot iemand die moeilijk te bereiken is. Die iets om zich heen heeft moeten creëren om zichzelf te kunnen blijven. Dat gaat niet bewust. In het begin sta je nog heel erg open voor alles. En dan trek je je langzaam terug. Dat is wat vaak gebeurt met mensen die beroemd zijn. Het is gewoon heel lastig om die grote popster, of het bééld van de grote popster, in jezelf te verenigen met de kleine mens die erachter zit. Dat contrast is zo waanzinnig dat heel veel popmuzikanten daaraan bezwijken.’’
Dylan is altijd overeind blijven staan.
,,Ja, ik vind dat ongelofelijk prachtig. Altijd zichzelf gebleven, nooit concessies gedaan. Nu is hij 82 en toert hij nog steeds de wereld rond met liedjes die beangstigend actueel zijn.’’
Met CCC Inc. hebben jullie altijd Dylan-nummers gespeeld. Is zijn invloed ook aanwijsbaar in het Doe Maar-repertoire?
,,Moeilijker, maar in Zoek Het Zelf Maar Uit zitten zinnetjes als ‘Je zegt dat ik je zon ben in de morgen, je warme jas tegen de kou’ en ‘lief, ik kan niet al je honger stillen’. Dat is echt Dylan die mij daar voorgesproken heeft.’’
Op een goede dag in februari 1984 besloten jullie plotseling met Doe Maar te stoppen.
,,We wilden al geen televisie meer doen, geen promotie. En omdat we een instituut waren geworden, iets om tegenaan te schoppen, werd een aantal optredens door een bepaalde groep mensen verstoord. We dachten: dit kunnen we onze fans niet aandoen. Dit is te gevaarlijk. Ook al omdat die kinderen steeds jonger werden. Van 20 ging het naar 15, van 13 naar 12. Kortom: we zouden voorlopig ook niet meer optreden. Het enige wat overbleef waren de plaatopnamen. En nou was de toon van ons laatste album 4US al enigszins sombertjes, maar die nieuwe nummers waren…’’
Gitzwart.
,,Héél sombertjes, inderdaad. Henny [Vrienten, red.] en ik konden beiden onze draai niet vinden. Er zijn nog wel basistapes opgenomen, met drums, bas, gitaar en wat toetsen. Maar de lol van het muziek maken, de lol om samen op een podium te staan en met elkaar de gekste dingen te doen, die was verdwenen. Dus wat bleef erover? Niks. Dat besef was er van het ene op het andere moment. ‘Jongens’, zei iemand, ‘we kunnen er ook gewoon mee stoppen’. En het was als in een schaakspel: je doet een zet en ineens heb je weer het hele initiatief in handen.’’
U heeft eens gezegd dat u de opnamestudio in Weert verliet, waar voor de verandering eens géén fans voor de deur dromden, en dat u de vogels hoorde fluiten.’’
,,Een prachtig moment. Dat we onze fans zoveel verdriet deden, drong echt niet tot ons door. Wij waren alleen maar bevrijd.’’
De platenfirma zag wel ineens een gigantische geldbron opdrogen.
,,Dat aspect kwam er nog bij. Er werd ontzettend veel geld aan ons verdiend. Al die merchandise waar we nooit een cent van zagen. Moesten we die mensen een proces aandoen? Daar wilden we helemaal niet mee bezig zijn. Dat kortetermijndenken, het najagen van succes en geld.’’
U bent na Doe Maar boeken gaan schrijven en soloalbums gaan maken. Overwegend autobiografisch werk. Dus ook voor u geldt: lees de teksten en je leert Ernst Jansz kennen.
,,In een bepaald opzicht zeker. Eigenlijk is dit precies waar het theatercollege over gaat: verbind eens een keer dat liedje, die tekst, met de persoon erachter. Dat maakt popmuziek, als egodocument, interessanter dan de meeste voorbeelden in de klassieke muziek.’’
U bereikt er wel een stuk minder mensen mee dan in uw Doe Maar-tijd.
,,Dat geeft mij een enorme vrijheid. Toen Bob Dylan versterkt ging spelen, is hij een tournee lang uitgefloten door zijn eigen publiek. Dus heeft hij dat publiek op een gegeven moment maar achter zich gelaten en is gewoon zijn eigen weg gegaan. Eigenlijk is dat zijn redding geweest.’’
Jullie hebben het publiek wél gegeven wat het wilde: reünieconcerten van Doe Maar.
,,Vijftien jaar lang hadden we niet omgekeken naar die liedjes. Toen we weer bij elkaar kwamen, ontdekten we hoe fantastisch ze eigenlijk zijn. Hoe goed ze in elkaar zitten, hoeveel plezier je eraan kunt beleven. We hebben met de grootst mogelijke liefde ons oude repertoire gebracht. En ondertussen werden we muzikaal alleen maar beter.’’
Eigenlijk waren Henny Vrienten en u de Lennon en McCartney van Nederland. Muzikanten die solo prachtige dingen hebben gemaakt, maar die samen tot ongekende hoogten stegen. Het overlijden van Henny, op 25 april vorig jaar, maakt alles anders.
,,Dat heeft enorm veel impact. Het wordt nooit meer zoals vroeger, het zal nooit meer zo zijn. Dat vind ik moeilijk te accepteren.’’
Op welke manier raakt het u als kunstenaar?
,,Het gemis heeft invloed op mijn dagelijks leven. En mijn dagelijks leven heeft invloed op de manier waarop ik muziek maak. En op wat ik schrijf. Maar dat heb ik ook met andere mensen op wie ik heel erg gesteld was en die zijn overleden.’’
Ernst Jansz: ,,Het gemis heeft invloed op mijn dagelijks leven. En mijn dagelijks leven heeft invloed op de manier waarop ik muziek maak.'' Foto: Mark Uyl
Ik kan me voorstellen dat hij, behalve een vriend, een klankbord was.
,,Wij hadden heel vaak contact, ook de laatste jaren. We kwamen regelmatig bij elkaar. Als Henny nummers voor een nieuwe plaat had gemaakt, liet hij die altijd eerst horen aan Jan [Hendriks, de gitarist van Doe Maar en CCC Inc., red.] en mij. ‘Wat vind je ervan?’ Prachtig, natuurlijk. Andersom heb ik dat eigenlijk nooit zo gedaan. Maar Henny heeft wel af en toe gereageerd op dingen van mij. Het is heel belangrijk wat je vrienden ervan vinden.’’
U bent nu 75 en heeft twee tournees in het vooruitzicht. In hoeverre heeft u het nodig om op een podium te staan, om applaus te krijgen?
,,Niet.’’
Niet?
,,Nee, dat inzicht heeft de coronacrisis mij gebracht. Wij hebben toen twee livestream-concerten gedaan, wat ik eerst helemaal niet wilde. Maar toen we het deden, bleek ik er ontzettend veel lol in te hebben met dat bandje van mij. Ik heb helemaal niet gemerkt dat er geen mensen in de zaal zaten. En als je het terughoort: fantastisch.’’
Dus een lege zaal is helemaal geen bezwaar.
,,Niet om muziek te maken of om emoties te verwoorden. Maar natuurlijk is het een meerwaarde als je merkt dat mensen waarderen wat je doet. Als er sprake is van een wisselwerking. Ik geef iets, ik krijg ook iets terug. Dat geeft me nog steeds een enorm geluksgevoel.’’
Ernst Jansz brengt het theatercollege Dylan volgens Dylan op donderdag 19 oktober in Theater Kielzog, Hoogezand. Hij wordt muzikaal bijgestaan door Guus Paat (gitaren) en Richard Wallenburg (bas). Tevens te zien op donderdag 2 november in De Tamboer, Hoogeveen. Aangevuld met Aili Deiwiks (viool) speelt het trio op zaterdag 6 april 2024 in Theater De Winsinghhof, Roden (Ernst Jansz 75).
CCC Inc. treedt zaterdag 2 maart 2024 op in Iduna, Drachten. Naast Ernst Jansz (zang, gitaar, piano, wasbord) bestaat de band uit Joost Belinfante (zang, viool, gitaar, ukelele, mondharmonica), Jaap van Beusekom (zang, banjo, dobro, autoharp), Huib Schreurs (zang, mondharmonica, concertina), Jan Hendriks (gitaar) en Richard Wallenburg (bas).
