Roze tapijt in eierbalpaleis Koning in Groningen. Kunst tussen kroketten, knipsels en krabbels

Lichtbakken met de menukaart, posters waarop kroketten en hamburgers aangeprezen worden en allerlei krantenknipsels aan de muur. „De hoeveelheid dingen die je hier ziet als je binnenkomt…’’, wijst Jesse Strikwerda om zich heen in cafetaria Koning in Groningen: „De oranjebruine tegels, de grote bar, de houten schrootjes, het is héél veel informatie. Je raakt hier zomaar overprikkeld’’, concludeert hij in een van de oudste snackbars in Stad, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan.

„Wat kun je hier nog aan toevoegen?’’, vraagt Josse Pyl zich ook af. Hij wijst op een wand vol knipsels en papiertjes. Bezoekers krijgen tijdens het wachten op hun bestelling wel post-its, om even wat te krabbelen. Veel van die velletjes zijn met punaises aan de muur geprikt „Al die tekstjes en droedels. Of neem zo’n krantenknipsel met een foto van een vorige eigenaar. Iemand heeft daar weer een simpel tekeningetje bij gemaakt, terwijl er ook een oude foto van hem is. Alles is heel spontaan opgehangen. Maar er grijpt ook van alles in elkaar.’’

Het Groningse kunstpodium Het Resort organiseert een reeks tentoonstellingen, waarbij het kunstenaars uitnodigt om op alledaagse plekken te exposeren. Eerder waren er al presentaties in een bowlingcentrum en een bruin café. Met zulke alledaagse locaties, die vaak diep geworteld zijn in de volkscultuur, wil Het Resort de kunst in de samenleving in brengen: geen tentoonstelling in een galerie of museum, maar op laagdrempelige plekken in het dagelijks leven.

Deze keer zijn drie kunstenaars gevraagd kunst te maken in cafetaria Koning, die al sinds 1945 bestaat, en eind jaren 60 verhuisde naar de huidige locatie aan de Bedumerweg. Het familiebedrijf staat bekend om zijn vele eigengemaakte snacks, waaronder de eierbal, waarmee Koning al meerdere malen een eerste prijs won. Enkele jaren geleden ging de snackbar over naar een nieuwe eigenaar: Qianqian Gao. Zij kreeg ook het recept van die veelgeprezen eierbal.

De frietcultuur is cultureel erfgoed. De eierbal is dat ook. En zelfs cafetaria Koning, ontdekte Natasja Mabesoone (1988, Knokke) toen ze in de geschiedenis dook van deze snackbar. In dagbladen en tijdschriften stonden regelmatig artikelen over het familiebedrijf, hun prijswinnende snacks en uiteindelijk de breed uitgemeten overname van dit ‘eierbalpaleisje’, zoals een vakblad het noemde. De uit België afkomstige Mabesoone is wel bekend met de ‘frietkotten’ – eenvoudige frituurketen, waar je meestal niet binnen kunt zitten – en verwonderde zich in Nederland over de hoeveelheid snacks en vooral ook hoe ze heten: „Eierbal, frikandel XXL, hete donder, gehaktstaaf: ze hebben verleidelijke namen.’’

Mabesoone is geïnteresseerd in tienerkamers, met name hoe die zijn ingericht. „Het zijn intieme plekken, waar posters van helden en idolen aan de muur worden geplakt. Vaak spontaan en op de eerste de beste plek die voorhanden is.’’ Ze zag iets vergelijkbaars aan de muren van de snackbar, waar tekeningetjes, knipsels en reclames op organische wijze bij elkaar geplakt en geprikt zijn. „Bij die post-its zitten zelfs liefdesverklaringen aan de snackbar.’’ Die intieme sfeer van de tienerkamer heeft ze willen benadrukken. Op de vloer ligt tijdens de opening roze tapijt. Een heel besmettelijk kleurtje. „Het is ‘beurstapijt’, dat bijvoorbeeld galerieën gebruiken op kunstbeurzen. Dit is een knipoog naar die kunstwereld en ik hoop dat er een loopspoor ontstaat tussen deur en toog.’’

Ook maakte ze koffiemokken. „Er wordt hier veel koffie en thee gedronken. Sommige klanten komen hier alleen voor een kopje koffie.’’ Haar mokken hebben hartvormige oren en verschillende afbeeldingen, waarin Mabesoone verder gaat op de verleidelijke namen. Zo is er een tekening met een romance tussen een frikandel XXL en een eierbal… „Je zet zo’n mok aan je mond. Eigenlijk is dat een intieme handeling. Tegelijk is zo’n kopje gemaakt in een fabriek, waar het een print kan krijgen. Dat een kunstwerkje tegelijk een massaproduct is en dan hier in een gewone snackbar terechtkomt, vind ik mooi.’’

Josse Pyl (1991, Sint-Niklaas, B.) werd getriggerd door de vele knipsels en krabbels, waarin met name de eierbal en andere ronde figuurtjes centraal staan. Al associërend kwam Pyl terecht bij Humpty Dumpty. Hij tekende dat wezentje in verschillende gedaantes: „Hij is ook een eierfiguur. Humpty Dumpty hangt naast een droedel van een smiley, verwijst naar de eierbal of refereert aan de afbeeldingen van de vorige eigenaar. Net als de andere tekeningen heb ik de mijne met duimspijkers aan de muur geprikt.’’ Zo integreren de kunstwerkjes in de wand vol papiertjes en prentjes.

Jesse Strikwerda (1991, Jorwerd) heeft een dag in de snackbar gewerkt. Zo ontmoette hij verschillende klanten en leerde hij enkele kneepjes van het frituurvak. „Elke snack heeft zijn eigen bereidingstijd. Gemiddeld duurt een bestelling zeven minuten’’, weet hij nu. Hij hing beeldschermen op, zoals je wel vaker aantreft in cafetaria. „Vaak staan ze op een muziekzender of een sportkanaal, maar het geluid is uit. Je ziet mensen bewegen, maar wat er gezongen of gezegd wordt, dat krijg je niet mee.’’

Strikwerda maakte een animatie, waarin verschillende figuren voorbijkomen, geïnspireerd op de klanten die hij ontmoet heeft. Van de mopperaar die ‘vroeger alles beter’ vond tot de vrouw die in de snackbar toch maar iets gezonds bestelt. De animatie duurt telkens zeven minuten, gelijk aan de gemiddelde wachttijd. „Tijd speelt hier een grote rol. Dit is een oude snackbar met ook moderne elementen. Was vroeger alles beter, zoals die man beweerde; moet alles hetzelfde blijven, of houd je verandering niet tegen?’’

Hadden de kunstenaars niet liever in een galerie of museum geëxposeerd, dan in een snackbar? „Nee, dit is veel uitdagender’’, reageert Natasja Mabesoone meteen. „Als artist-in-residence kom je telkens op een andere plek en word je buiten je comfortzone gedwongen. Ik wil mij niet vastpinnen op een bepaalde kunstvorm. En in een museum kijkt men vaak maar enkele seconden naar een kunstwerk.’’ Pyl sluit hier op aan: „Mijn tekeningen hangen tussen al die andere tekeningen van de bezoekers. Ik hoop dat mensen naar die wand kijken en dan mijn tekeningen ontdekken, en daardoor juist wat langer blijven kijken.’’ Een minuut of zeven, wellicht.