Hoogteverschil in Noord-Groningen…? ‘Nee. Precies. Ik kwam hier in Bierum en het was hier hartstikke plat…’

Verval. Met dat begrip was Caillyn Vos de afgelopen maanden in de weer. Het is heel simpel, legt ze uit, met haar arm bewegend van boven naar beneden: ,,Je hebt een beginpunt van een rivier en een eindpunt. Dat verschil noem je verval. Maar het woord ‘verval’ staat ook voor kapotgaan of vergaan.’’

Juist die dubbele betekenis hield haar bezig, toen ze in januari begon aan haar ‘artist-in-residency’ in de Bierumer School, een vrijplaats voor kunstenaars. Alleen: een hoogteverschil in Noord-Groningen…? ,,Nee. Precies. Ik kwam hier in Bierum en het was hier hartstikke plat…’’ Dat wist de uit Friesland afkomstige kunstenares natuurlijk ook wel.

Toch zijn er wel degelijk hoogteverschillen te ontwaren in deze omgeving. ,,Om te beginnen ligt Bierum op een wierde. En vlakbij is de zeedijk. Die wordt tussen Delfzijl en de Eemshaven zelfs verhoogd – over hoogteverschillen gesproken. Die dijkverhoging is natuurlijk goed voor de veiligheid, om het zeewater tegen te houden. Maar juist hier bij Bierum komt een gat in de dijk, voor een verziltingsgebied. In gesprekken met de bewoners merk ik dat dat allemaal vragen oproept. Er is veel geld mee gemoeid, en wat betekent dat zoute water voor de natuur en voor de boeren? En waarom moet dat gat híer?’’

Caillyn Vos (176 cm) studeerde aan Academie Minerva in Groningen en ontdekte daar het materiaal wol en de vilttechniek. ,,Ik wil met mijn kunst verhalen vertellen. Eerst deed ik dat met fotografie of in andere materialen. Tot ik in het derde studiejaar een periode met vilten bezig ging. Dat is een heel oud ambacht, dat al een geschiedenis van zichzelf heeft. Daarbij is het ook nog eens circulair en ecologisch.’’ Het is tevens heel toegankelijk materiaal, merkte ze afgelopen maanden, wanneer bezoekers haar vorderingen kwamen bekijken in de Bierumer School. ,,Iedereen heeft wel een opa die schapen had of een oma die weefde. Over wol en vilt raak je meteen in gesprek.’’

Van een boer in de omgeving kreeg ze achttien schapenvachten, om zelf te verwerken. ,,Dat is echt héél veel! Vroeger hielp dan het hele dorp mee.’’ Op foto’s is te zien hoe Vos samen met familie en vrienden de wol wast, kamt en uiteindelijk tot grote vilten lappen rolt.

Vos begon haar ‘residency’ met het verkennen van de omgeving. ,,Elke dag ging ik wandelen. Telkens weer. Hoe langer je ergens verblijft, hoe meer je ziet.’’ Om in Delfzijl te schuilen voor een regenbui, dook ze het natuurhistorisch museum MuzeeAquarium in. ,,Daar zag ik dat het hier tijdens de ijstijd 150 meter hoger was. Dán heb je het over een hoogteverschil. En door processen met smeltend zeewater is hier in de grond zout terechtgekomen. Zoiets vind ik interessant.’’

Ze stopte plukken wol in potten met zoutoplossingen. In sommige gevallen reageerde dat op elkaar. Bij een combinatie van gewassen wol met aluin ontstond zelfs een kristal van wel een centimeter groot. ,,Het was een chemisch experiment. Als kunstenaar voel ik mij dan ook vooral een onderzoeker of een soort archeoloog. De kunst komt daarna.’’

Vos vond het verblijf in de Bierumer School een bijzondere ervaring. ,,Het vroor hier 8 graden, maar ik kon bij 18 graden ook buiten genieten van de zon. Ik heb sneeuw gezien en een blikseminslag. En het was twee keer volle maan. Er is hier weinig lichtvervuiling, zodat het in de nacht wel bijna daglicht leek.’’

Daartegenover staat een periode met grijs weer en dikke mist. ,,Dan kon ik van zo’n hoge windmolen niet eens de bovenkant zien. Alleen de onderste tippen van twee wieken.’’ Die windmolens waren haar als eerste opgevallen in deze omgeving. ,,Overal waar je kijkt, staan die. Ze zijn verschrikkelijk en maken lawaai. Tegelijk zorgen ze wél voor groene energie. Maar gaat die dan naar het datacentre van Google?’’, zo vat Vos de discussie over de windmolens samen.

Op de duistere zolder van de Bierumer School verwerkte ze haar ervaringen en bevindingen onder meer in een schaalmodel van een windmolen, die schuin staat en deels in het dak lijkt te verdwijnen. Alleen de onderste delen van twee wieken zijn te zien. ,,Valt hij om? Of rijst hij op?’’, vraagt Vos zich hardop af. ,,Ik geef daar verder geen oordeel over. Dat mag iedereen zelf invullen. Maar omdat hij van zachte wol gemaakt is zei iemand wel: je hebt van een prikkelbaar ding iets knuffelbaars gemaakt.’’