Kunstenaars hebben een gevaarlijk beroep, ontdekten Tom America en de vastgelopen Paul Bogaers

Tom America en Paul Bogaers kennen elkaar uit Tilburg. De eerste woont er, de tweede is er geboren. Tijdens een van hun ontmoetingen liet Bogaers zich ontvallen dat hij als kunstenaar zijn inspiratie was kwijtgeraakt. Hij was vastgelopen.

America, altijd gespitst op bijzondere uitspraken, vroeg direct of hij die bekentenis op muziek mocht zetten. Bogaers stemde zonder nadenken in. Zo ontstond Ja ik ben vastgelopen, een muziek- en videoproject over falen, onthechting, verliezen en het naderen van het onvermijdelijke naderende einde.

„Zeker. Een zware dobber. Kunstenaar zijn is een gevaarlijk beroep. Het is wat Paul zegt: als er tien kunstenaars zijn, zullen er negen falen. Die worden niet beroemd, die krijgen geen marktconforme prijs voor hun werk, die bungelen onderaan. Er zijn veel onzekerheden. Zie het er maar mee te stellen. Nagenoeg iedereen begint met een paar goede ideeën, juichend aan zijn carrière: Ik kom eraan. Veertig jaar later blijkt daar vaak niet veel van terechtgekomen.”

„Totaal niet. Hij is ongelooflijk grootmoedig door open te zijn en geen enkele blokkade op te werpen. Hij maakt voorzichtig weer wat foto’s van vloermatten. Hij legt ongeziene beelden vast, zonder pretentie.”

„Natuurlijk. Je hebt een ambitie om iets te maken, een carrière of tentoonstelling – er zijn mensen die daarin slagen. Maar aan het einde van de rit is er een grote kans op ontevredenheid, frustratie, bitterheid en zelfs depressie. Het is link. Kiezen voor de kunst is een spannende tocht die niet altijd goed afloopt.”

„Het is universeel. Daarom hebben we ook Bas Jan Ader erbij gehaald, die vallen tot kunst heeft verheven en met een klein zeilbootje de oceaan wilde oversteken. En Icarus, die de moed had om het risico aan te gaan en neerstortte. En Joost Conijn, die het gevaar is aangegaan door met een zelfgebouwd vliegtuig naar Afrika te vliegen.”

„Zeker. Ik wil ze de kost niet geven die in een vergelijkbare situatie naar een loket op het gemeentehuis stappen. Paul heeft dat niet gedaan. Hij voelt zich nergens te goed voor. Dat vind ik ontzettend heldhaftig. Dat laat dit project ook zien.”

„Ik hoor mensen spreken en soms kan ik daar iets mee. Maar soms ook niet. Ik had graag iets van Jan Cremer op muziek gezet, omdat ik zijn inhoud fantastisch vind. Ik heb daar met hem over gesproken, maar het uiteindelijk niet gedaan omdat hij onverstaanbaar was. Dat beaamde hij.”

„Ik hou het niet allemaal bij, de volksmuziek gaat langs mij heen. Maar ook ik hoor muzikanten die de Nederlandse taal uitdagen – Eefje de Visser bijvoorbeeld. Er is een groei gaande om het Nederlands weer fris te gebruiken en oude principes te verlaten. Spinvis is geïnspireerd door de ontdekkingsreis van MAM en geeft dat weer door – dat is een verrijking. Ik had overigens graag op het programma van Noorderslag gestaan, al was het maar omdat ik iets doe wat niemand anders doet.”

„Ja, heel erg. In de jaren 90 heb ik afstand genomen van de popmuziek. Ik zag de dance opkomen, daar had ik niets mee, terwijl ik alle apparatuur had: ritmebox, sampler. Toen ben ik afgedaald naar de poëzie van Jan Hanlo, waarmee ik eerder had gewerkt. Toen heb ik het Tjielp Tjielp-project gedaan. Daar heb ik veel van geleerd, dat was absoluut het gevolg van een grote crisis.”

„Ik heb een kunstopleiding gevolgd. Daar leerde ik dat je jezelf moet zoeken. Ik ben heel dicht bij mezelf gaan zitten. Wat vind ík? Dat levert ook tegenslagen op, want dingen werken niet meteen, maar door daar strak aan vast te houden kom je echt bij iets uit: bij jezelf. En dan maak je meteen het verschil met anderen.”