Een tuin kweken naar een schilderij | Kunst kijken met Eric Bos

Het schilderij heet De Tuin. We zien een tuin in de nazomer van 1893, geschilderd door schilder en schrijver Jacobus van Looy. Kunstenaar Lou Lou van Staaveren maakte een foto met dat schilderij als voorbeeld en, net als hij, plaatste ze een tuinvrouw met een witte blouse en een strooien hoed midden in een waterval van Indische kers.

De tuinvrouw baant zich een weg, onderwijl snoeiend en onkruid wiedend en wat je al niet moet doen om een tuin beheersbaar te houden. Een tuin moet mooi zijn, maar het mooist is een tuin die overrompelt, die je uitdaagt om de strijd aan te gaan. Zo’n tuin overleeft alles.

Lou Lou van Staaveren (34), in Aalsmeer opgegroeid en in een tuindersfamilie geboren, gaat het minder om schoonheid maar meer om ordening. Om hoe je niet alleen een foto kunt maken van De Tuin van Van Looy, maar die tuin weet te kopiëren door deze zelf te kweken. Van Staaveren noemt De Tuin Van Looy’s meest iconische tuinschilderij. In haar fotoversie monteerde ze eveneens een tuinvrouw. Misschien wel een zelfportret.

Op haar foto’s zijn tuinen en de voortbrengselen ervan, bloemen, struiken, groente en fruit, tot kunst verheven. Ze kweekt tuinen in een gewenste vorm en maakt daar kunstzinnige foto’s van, en ze geeft ook een prachtig tuinmagazine uit, Pleasant Place, waarin die foto’s een plaats krijgen.

Pas in de coronatijd ging Van Staaveren zich met bloemen en tuinen bezig houden. In het boek The Well Gardened Mind van psycholoog Sue Stuart-Smith, las ze dat tuinen op twee niveaus bestaan, de fysieke tuin en de tuin in je verbeelding. Een landschap van de geest, dat je helemaal zelf kunt vormgeven. Dat gaf voor haar de doorslag.

Ze manipuleert voortaan haar tuinfoto’s zodanig dat het precies wordt wat ze voor ogen heeft. Het fruit en de groente fungeren als het ware als figuranten in een voorstelling. Dat geldt ook voor de door haar gekweekte flespompoenen die in een installatie elkaar als levende wezens omarmen en vast lijken te houden. Het is esthetisch en speels tegelijk.

In haar streven naar ordening en vormgeving laat ze zich ook inspireren door de strakke, Franse tuinaanleg van bestaande kasteeltuinen. Garden Frames is daar een mooi voorbeeld van. Daarbij lijst ze close ups van bloemen in houten lijsten die met elkaar een van bovenaf gefotografeerde Franse tuin suggereren.

Zo fotografeerde ze ook de beroemde tuinen van Marqueyssac in Frankrijk, die wereldbekend zijn door de 150.000 met de hand gesnoeide buxusbomen. Met behulp van Photoshop verwijderde ze de paadjes uit de foto’s, zodat de ordening juist verdween en alles één groene zee werd. En dat doet dan weer denken aan De Tuin van Van Looyen waarop één vrouw een complete tuin in bedwang weet te houden.