Bezoekers van het Groninger Museum bekijken de installatie 'Bound to the miraculous' van Edward Clydesdale Thomson. Foto: Mediahuis
Op verschillende plekken wordt Bas Jan Ader (1942 – 1975) herdacht. Zo ook in het Groninger Museum dat een tentoonstelling misliep toen de kunstenaar op zee verdween.
Die tentoonstelling had vijftig jaar geleden moeten plaatsvinden. De afspraak was min of meer gemaakt, ware het niet dat de in Winschoten geboren Ader verstek liet gaan voor een nader gesprek.
In augustus 1975 werd duidelijk waarom: het zeilbootje waarmee hij als onderdeel van zijn kunstproject In search of the miraculous de Atlantische Ocean wilde oversteken, kwam niet aan op de afgesproken plek. Tien maanden na zijn vertrek werd de Ocean Wave leeg aangetroffen bij de Ierse kust.
Raadselachtig verhaal
Het Groninger Museum noemt de verdwijning ‘een van de meest raadselachtige, tot de verbeelding sprekende verhalen van de kunstgeschiedenis van de vorige eeuw’. Invloedrijk is Ader beslist. Zijn leven en werk inspireert vele kunstenaars in binnen- en buitenland.
Exposities en voorstelling
Behalve in het Groninger Museum wordt de verdwijning van Bas Jan Ader ook elders herdacht. In Groningen gebeurt dat onder meer tijdens Noorderzon en in september in het gebouw van Academie Minerva aan de Praediniussingel en Kunstencentrum Vrijdag. In oktober kruipt acteur Albert Secuur in de huid van de kunstenaar tijdens de voorstelling ‘Lost in Gravity’. Tot en met en 24 augustus is de overzichtstentoonstelling ‘Bas Jan Ader. I’m searching’ te zien in de Hamburger Kunsthalle.
De in Kolderveen werkende kunstenaar Edward Clydesdale Thomson – van Schots/Deense komaf, maar woonachtig in Rotterdam – was al vijf bezig met de grotendeels digitale installatie Bound to the miraculous, die sinds begin juli in het museum wordt getoond. De installatie omvat zeegeluiden, een reeks beeldschermen, kleine bootjes en een groot projectiescherm waarop is te zien hoe de oceaan met een onbemande boot speelt.
Een eindeloze reis
Dat spelen is gebaseerd op actuele data van stromingen en getijden tot en met de wind en wat zich verder op een oceaan afspeelt. Wat we op scherm zien is real time hoe het bootje telkens de Atlantische Oceaan probeert over te steken. Het museum spreekt van ‘een eindeloze reis die onze kwetsbaarheid voor de toenemende onvoorspelbaarheid van het klimaat laat zien’.
Bas Jan Ader ging in 1975 niet zomaar een avontuur aan. In 1965 deed Robert Manry er 78 dagen over om van Massachusetts naar Cornwall te zeilen. Maar waar de een slaagde, faalde de ander.
De op zee verdwenen kunstenaar Bas Jan Ader (1942 - 1975) was een ervaren zeiler. Foto: Mediahuis
Thomson oppert op basis van een computersimulatie dat het avontuur van Ader zeer risicovol was. Diens bootje, een vier meter lange Guppy 13, was beduidend kleiner dan die van Manry. Bovendien vond zijn overtocht plaats toen het er door klimaatverandering op de oceaan – vermoedelijk – ruiger aan toeging. Al na tien dagen zou de Ocean Wave omslaan, laat de simulatie vijftig jaar later zien.
Greta Thunberg
Thomson stelt tegelijkertijd dat risico’s mensen er niet van weerhoudt grootse avonturen aan te gaan. Want het kan ook lukken. Ter onderbouwing wordt de experimentele kunstenaar Ader in Bound to the miraculous gelinktaan klimaatactivist Greta Thunberg. Zij maakte in 2019 een oversteek om de VN-klimaattop in New York bij te wonen waar ze vervolgens haar briesende How dare you-toespraak afstak.
Verschil is dat Thunberg reisde in gezelschap van twee ervaren zeelieden, haar vader en een filmmaker. Verschil is ook dat zij toentertijd kon beschikken over een zeer geavanceerde zeilboot, de Malizia II. Die kon op windloze dagen terugvallen op zonne-energie en hydro-generatoren.
Aan de impact doet het weinig af. Zowel Thunberg, Many als Ader laat volgens Thomson zien wat er allemaal mogelijk is als we moedig, innovatief en radicaal durven te zijn.
‘Bound to the miraculous’ van Edward Clydesdale Thomson is tot en met 31 oktober te zien in het Coop Himmelb(l)au-paviljoen in het Groninger Museum.
