Kunstenaar Guus Slauerhoff focust op oorlog en geweld: ‘Wat begin je nog met een geweertje, tegenwoordig?’

Terwijl Drenthe stilstaat bij 80 jaar Vrijheid, exposeert Slauerhoff zijn door geweld, dood en ook hoop doordrenkte kunst en bereidt hij een aangrijpende performance voor samen met Oekraïense mime-spelers.

Soldaten, gewonden, doden. Sinds Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel, is Guus Slauerhoff volledig gefocust op oorlog en geweld. Hij wil niet wegkijken, vertelde de kunstenaar twee jaar geleden al aan deze krant, toen hij een 10 meter lange banier met oorlogsbeelden ophing in een oude brandweerslangentoren in Assen en een tentoonstelling had bij Galleria Unexpected in Groningen.

Nu spreken we hem in zijn atelier in Bronnegerveen, te midden van nieuwe kunstwerken. Op de vloer heeft Slauerhoff een reeks tekeningen met zwarte conté uitgespreid, die hij onlangs maakte: daar zijn die soldaten weer, de slachtoffers, de kapotgeschoten huizen, de puinhopen; door dat zwarte krijt is alles duister en omgeven door donkere rook.

,,Ik móet dit doen. Zo voelt het’’, verklaart Slauerhoff waarom hij zich blijft vastbijten in dit onderwerp en niets anders meer schildert. ,,De beelden op de televisie, de foto’s in de krant. Ik zie ze, knip ze uit en bewaar ze. Niet alleen over Oekraïne. Ook Gaza en andere oorlogen die gaande zijn. Ik ben bijna 80 en vind het allemaal wel steeds spannender worden in de wereld.’’

Hij pakt er een schilderij bij van een grote steigerende tank tegenover een klein soldaatje met een geweer. Tegen de zwarte achtergrond met rode spatten is het een dreigend tafereel.

,,Wat begin je nog met een geweertje, tegenwoordig? Een oorlog wordt nu uitgevochten met drones en andere technologieën’’, vertelt Slauerhoff, die laat zien hoe hij in andere kunstwerken computeronderdelen plakt. ,,Tegelijk doet dit schilderij met die tank mij ook denken aan ‘Tankman’, die man die op het Plein van de Hemelse Vrede in China toen die tanks tegenhield.’’

De vele foto’s gebruikt hij voor collages. We zien allerlei figuren en silhouetten. De kartonnen sjablonen die Slauerhoff daarvoor gebruikt, duiken op in andere werken. Ook de kartonnen vorm van de tank keert weer ergens terug. Zo grijpt alles in elkaar: beelden van heden en verleden, maar ook afbeeldingen en objecten onderling. ,,Ik gooi niets weg en hergebruik zoveel mogelijk.’’

Guus Slauerhoff (1945) werd tien dagen voor de bevrijding van Sneek geboren. Hij heeft dus zo goed als zijn hele leven in vrede geleefd. ,,Ik snap wat je wilt zeggen. Maar ik vind niet dat er nu vrijheid is.’’

Bedoelt hij dat de oorlog aan de oostgrens van Europa dichterbij komt? ,,Ik denk dan vooral aan moderne technologieën. Ik zit bijvoorbeeld bewust niet op sociale media. Maar toch is er over mij vast al meer te vinden dan ik zelf vermoed. Daar gaat de dreiging vanuit.’’ De acties en woorden van de Amerikaanse president Trump worden aangestipt. ,,Shockerend.’’ Maar dat lijkt in de hele wereld gaande. ,,Kijk ook eens naar het huidige politieke landschap in ons eigen land’’, merkt Slauerhoff zorgelijk op.

Met zijn project ‘Oorlog en geweld’ haakt hij aan bij de Drentse manifestatie ’80 jaar Vrijheid’. ,,Gewenning mag niet’’, zei hij twee jaar geleden al. Nu is de ondertitel: tegen de onverschilligheid. De oorlog in Oekraïne duurt nu al meer dan drie jaar en Slauerhoff blijft er aandacht voor vragen: ,,Mensen beginnen hun schouders op te halen. ‘Het valt allemaal wel mee…’ Als het zo doorgaat, dan valt het stil’’, concludeert hij somber.

Zondag 6 april opent commissaris van de Koning Jetta Klijnsma zijn expositie in een leegstaand winkelpand aan het Mercuriusplein in Assen. Op het moment dat we Slauerhoff interviewen, is hij daar nog niet geweest. ,,Ik weet niet wat we aantreffen. Misschien kunnen we er niks ophangen. Dan zetten we het wel op de grond. Met mijn kunst speel ik altijd in op de situatie en de omgeving. De sfeer van zo’n desolaat pand past vast heel goed bij dit werk. Dan kun je mijn kunst ook beter ervaren.’’

Ook heeft hij weer een banier gemaakt. Deze komt in theater De Nieuwe Kolk, waar op 15 april de slotavond is van 80 jaar Vrijheid. Wederom is het lange doek gevuld met oorlogstaferelen. Bovenin reiken verschillende handen omhoog. Vragen om hulp, of een teken van hoop? ,,Dat mag je zelf bedenken. Ik geef nooit titels aan mijn werk. Ik maak iets en iedereen mag het daarna zelf invullen.’’

Bijzonder wordt tussendoor een voorstelling in Podium Zuidhaege op 12 april. Slauerhoff werkt hierbij samen met mimespelers uit Oekraïne, het Grieg Pianoduo en performer Betsy Torenbos.

Iedereen gaat op een eigen manier reageren op kunstwerken, die Slauerhoff op het podium neerzet. Hij laat een kort fragment zien van een eerste repetitie, waarbij de mimespelers op een aangrijpende manier een kunstwerk gebruiken en met hun toneelspel rechtstreeks verwijzen naar een slachtoffer op zo’n schilderij. Slauerhoff, vol bewondering: ,,Op die manier kun je mijn kunstwerken echt beleven en val je op een andere manier stil.’’