Vijftig kunstenaars uit Oekraïne laten in Museum de Fundatie in Zwolle, voor het eerst in ons land, op een intense manier zien waarover hun werk gaat. Over oorlog, overleven, verzet en hoop.
Oekraïense kunst is deze maanden in diverse Europese musea te zien, onlangs in Dresden, eerder in Antwerpen, in december in Keulen, deels als reizende expositie. Museum de Fundatie in Zwolle is het eerste museum van ons land, in samenwerking met de Staatliche Kunstsammlungen in Dresden, dat kunst uit Oekraïne tentoonstelt.
Kunst uit Oekraïne – Kaleidoscope of (hi)stories is als zodanig een indrukwekkende en onthullende gebeurtenis. Wat moeten we ons bij Oekraïense kunst voorstellen?
In de afgelopen tijd laat de kunst uit Oekraïne een duidelijke tendens zien in de keuze van onderwerpen; oorlog, onderdrukking en verzet. Samengevat is het een mengeling van een problematische erfenis en persoonlijke ervaringen. De kunstscene in Oekraïne is deels gevormd door kunstenaarscollectieven, waarvan twee zich presenteren met videowerk over de huidige politieke en sociale situatie in het land.
Een politieke tentoonstelling dus? Nee, een menselijke
Op de tentoonstelling keert de hele Oekraïense geschiedenis van Sovjet-repressie en oorlog terug, een cultuur die laat zien dat mensenrechten en vrijheid continu onderdrukt werden. Kunst is dan logischerwijs geen vrijblijvende presentatie van schoonheid en geluk, maar een aanklacht en de enige plek waar creatieve vrijheid nagestreefd kan worden of, zoals nu, een poging om de eigen culturele identiteit te verdedigen.
Een politieke tentoonstelling dus? Nee, een menselijke. Het gaat uiteindelijk om kunst als een weerbarstige en moedige manier waaruit Oekraïense kunstenaars kracht putten om door te gaan.
Zoals het oude Rusland en de voormalige Sovjet-Unie zijn eigen kunstenaars veelal, ook nu, het werk onmogelijk probeerde te maken en kunstenaars zelfs te vermoordden, zo doet Rusland dat nog steeds in de buurlanden die met geweld werden en worden ingelijfd.
Geen wonder dat de schilderijen, sculpturen, fotografie, installaties en videofilms op de tentoonstelling veel van dat geweld laten zien. ‘Kunst is nu eenmaal meer dan een mooi plaatje. Het is ook een spiegel van de maatschappij,’ laat de Fundatie weten.
Een teken van hoop, van dromen van een betere wereld
Kunst houdt zich overal in de wereld bezig met maatschappelijke kwesties als milieu, gender en onrechtvaardigheid. En blijft daarnaast een teken van hoop, van dromen van een betere wereld, zoals een wandgroot schilderij van Masha Reva (Odesa, 1987) uit Kyiv die uit de modewereld komt. Hier en daar schemeren op de tentoonstelling schaduwen van traditionele volkskunstmotieven op.
In de Fundatie gaat de tentoonstelling uit van vier thema’s: Tegen onderdrukking; Cultuur van het geheugen; Ruimtes van vrijheid; Gedachten over de toekomst. Elk thema laat het spanningsveld zien tussen enerzijds de drang naar vrijheid en anderzijds de effecten van onderdrukking. Ook de historische avant-garde is er te zien, met kopstukken als Alexander Archipenko, Alla Horska en Maria Prymachenko.
Het is een veelzijdige en hier en daar aangrijpende tentoonstelling, die niet alleen veel zichtbaar, maar vooral ook voelbaar maakt.
