Directeur Harry Tupan en cultuurgedeputeerde Jisse Otter bekijken de nieuwste aanschaf van het Drents Museum: 'Landschap met boerderij' van Vincent van Gogh Foto: Drents Museum
Waar het Fries Museum wordt geconfronteerd met bezuinigingen en het Groninger Museum de eindjes aan elkaar moet knopen, gedraagt het Drents Museum zich als Rupsje-Nooit-Genoeg. Vrijdag presenteerde het museum in Assen een nieuw werk van Vincent van Gogh.
Zo op het eerste gezicht is het een naïef schilderijtje. Een eenzaam huis aan een scheve horizon. Rietgedekt dak, de suggestie van een deur en een raam. Iets wat lijkt op gras. Paar boompjes erbij. Bruine heide, mogelijk een drassig akkertje. Misschien wat riet – misschien ook niet. Waterige kleuren.
Dat alles verandert als je Annemiek Rens erover hoort vertellen. De hoofdconservator van het Drents Museum weet dat ze te maken heeft met Landschap met boerderij, een aquarel uit 1883 geschilderd door Vincent van Gogh (1853-1890) toen hij in Drenthe verbleef.
Een belangrijk sleutelstuk, noemt ze het. Een vroege aankondiging van de kleurexplosie die Van Gogh later in Frankrijk weet vast te leggen en hem tot de dag van vandaag tot een van de meest besproken kunstenaars ter wereld maakt. Een schakel in een verhaal dat Drenthe graag over zichzelf vertelt.
Betekenisloze, donkere periode
,,Hierin laat hij zien dat een nat en verlaten landschap met wat contouren van een boerderijtje een geweldige schoonheid in zich heeft. Juist in de eenvoud zit veel zeggenschap verscholen”, zegt Rens. En ook: ,,Een werk dat de standaard beeldvorming van Drenthe als betekenisloze, donkere periode geheel onderuit haalt.”
Kunst heeft context nodig. Van mensen die er met liefde en kennis over kunnen vertellen.
Vrijdag maakte het Drents Museum bekend dat het voor 2,4 miljoen euro Landschap met boerderij heeft aangekocht. Tot dan was de aquarel in het bezit van een Canadese familie die het jaren achtereen in de vestibule had hangen. ,,Niet eens in de woonkamer”, zegt museumdirecteur Harry Tupan op verbaasde toon.
'Landschap met boerderij' van Vincent van Gogh, vlak voor de onthulling vrijdag in het Drents Museum. Foto: Drents Museum
Tot een jaar geleden hadden ze in Assen de aquarel nog nooit met eigen ogen gezien. Het museum wist van het bestaan dankzij een catalogus uit de jaren 50. Daarin werd weliswaar gerept over de vele kleuren, op de begeleidende zwart-witfoto was daar niets van te zien.
Rotterdam, Zürich, Miami, New York
Wat het museum ook wist, was dat de aquarel zeventig jaar geleden voor het laatst was geëxposeerd. En dat Landschap met boerderij door verschillende eigenaren via Rotterdam, Zürich en Miami naar New York was verplaatst. ,,Daar heeft de Canadese familie het veertig jaar geleden gekocht, op een liefdadigheidsveiling”, vertelt Tupan.
Tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling Op reis met Vincent. Van Gogh in Drenthe ontdekte conservator Rens dat een afbeelding van de aquarel op het internet was gezet. Via een bemiddelaar zocht het museum contact met de familie om een bruikleen mogelijk te maken. In september vorig jaar kon de aquarel inderdaad in Assen getoond worden.
In oktober kwam ook de Canadese familie naar Drenthe. Ze werden rondgeleid over de tentoonstelling en gingen ’s avonds met Tupan en Rens dineren. ,,Dat liep best uit. Drentse gastvrijheid. We hebben vijf uur met ze aan tafel gezeten”, vertelt de directeur. ,,Naarmate de avond verstreek en de sfeer losser werd, durfden we onze grote wens uit te spreken: dat dit werk ooit eens een keer thuis zou komen in Drenthe. Ze gaven er weinig sjoege op.”
‘Het zal toch niet zo zijn dat ...’
Aan het einde van de avond nam de familie de laatste trein naar Amsterdam om de volgende morgen op tijd te zijn voor een afspraak in het Van Gogh Museum. ,,Daar werd ik een beetje zenuwachtig en ongerust van”, vertelt Tupan. ,,Ik dacht: het zal toch niet zo zijn dat …”
In januari van dit jaar berichtte de familie via de bemiddelaar dat ze een verkoop wilde overwegen. ,,Dat was een blije boodschap. Maar het leidde ook tot stress, want er hing een prijskaartje aan. Bij Van Gogh heb je het altijd over een bedrag met minimaal zes nullen. Toen zijn we naar de provincie gestapt – het museum is van de provincie, de collectie is van de provincie.”
Acht geldschieters zijn bij de aankoop betrokken geweest, waarvan de provincie (1 miljoen euro) en het aankoopfonds van het museum zelf (800.000 euro) het grootste deel van de uiteindelijke prijs (2,4 miljoen euro) bijeen hebben gebracht.
Wie gaat dat betalen?
‘Wauw. Als we dat toch eens voor elkaar konden krijgen. Een stunt’, waren de eerste gedachten van cultuurgedeputeerde Jisse Otter toen hij van de mogelijke aankoop hoorde. ,,Maar ik ben 25 jaar accountant geweest. Toen kwamen al heel snel de andere gedachten: ‘Wat kost het en wie gaat dat betalen?’”
Volgens Annemiek Rens, hoofdconservator van het Drents Museum, is 'Landschap met boerderij' een sleutelstuk in het oeuvre van Vincent van Gogh. Foto: Drents Museum
Ook op het provinciehuis heeft de schatkist een bodem, zegt Otter. ,,Maar de commissaris en de andere gedeputeerden waren al snel enthousiast. Toen was het zaak steun te krijgen van provinciale staten, dat moet officieel nog. Afgelopen week heb ik alvast contact gehad met alle fracties. In de volle breedte zijn ook zij enthousiast. Er was een fractievoorzitter die riep halverwege mijn verhaal: ‘Doen!’”
De aankoop is goed voor het Drents Museum en goed voor Drenthe, zegt Otter. ,,Ik weet zeker dat dit bijdraagt aan de eigenwaarde van de inwoners van Drenthe. Dit zorgt voor trots op wat we hebben en wie we zijn.”
Zonder hulp van de Vereniging Rembrandt
Eén naam ontbreekt in het rijtje geldschieters: de Vereniging Rembrandt. ,,Daar ben ik niet blij mee”, zegt Tupan. ,,Zij zijn van mening dat de musea in Nederland al voldoende werken van Van Gogh in collectie hebben. Dat kun je vinden, maar dan hou je geen rekening met het belang van Van Gogh voor onze regio. Heel jammer.”
Mogelijk komt er een herkansing. Tupan droomt hardop van een vierde Van Gogh in zijn collectie. Eerder werden in 1997 De turfboot en in 2019 Onkruid verbrandende boer aangekocht; laatstgenoemde schilderij samen met het Van Gogh Museum.
Het Drents Museum wordt weleens Rupsje-Nooit-Genoeg genoemd. Een geuzennaam, volgens Tupan. ,,Rupsjes-Nooit-Genoeg gaan altijd door. Er is nog een Van Gogh die we moeten hebben: het kerkje van Zweeloo. We weten dat het rond 2000 op een veiling is geweest. Sindsdien is het van de radar verdwenen. Het betekent dat het bij iemand thuis hangt. Ik ben ervan overtuigd dat het op een goede dag opduikt.”
Dit weekend gratis te bekijken
‘Landschap met boerderij’ van Vincent van Gogh is zaterdag en zondag gratis te bekijken in het Drents museum in Assen. Daarna gaat het op reis, en zal het op een nog te bepalen tijdstip te zien zijn in het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam en Drents Museum De Buitenplaats in Eelde. Uiteindelijk krijgt de aquarel een plek in een nog te openen Van Gogh-zaal in het Drents Museum. Vanwege de kwetsbaarheid en onderzoek zal het daar niet altijd te zien zijn.
