Een roestige sikkel in een geelblauw vlak. Burgemeester Koen Schuiling opent tentoonstelling in Galleria Unexpected die de aandacht voor de oorlog in Oekraïne wil vasthouden

Woede, verbijstering, medeleven en bezorgdheid. Met een mengeling van die gevoelens reageerde Kors van Bladeren op de inval van Rusland in Oekraïne, eind februari. ,,Ik had het niet verwacht. Zoals zovelen’’, vertelt de (voormalig) jurist annex galeriehouder over die periode. ,,Een maand lang was ik redelijk onthutst.’’

Van Bladeren schildert zelf ook al vele jaren. Het zette hem aan tot een werk met een blauw en een geel vlak, gelijk aan de Oekraïense vlag. In het midden steekt bruut een sikkel. ,,Recht in het graan’’, verduidelijkt Van Bladeren.

Normaliter maakt hij realistisch werk. Maar dit is eerder op de grens van abstractie. De in het schilderij geslagen sikkel geeft het een enorme lading. ,,Het is niet een glimmend stuk gereedschap, maar een ‘roestbak’. Dit werk is gemaakt, toen al die Russische voertuigen richting Kiev tot stilstand kwamen. Het Russische materieel bleek allemaal ouwe roestbakken…’’

Terwijl Van Bladeren nog aan het schilderij werkte, kwam een vriend zijn atelier binnen. ,,Hij deinsde echt even terug. ‘Ik schrik hiervan’, zei die meteen. En toen het werk hier in de galerie hing, stond een vrouw voor het raam er met tranen in de ogen naar te kijken. Ik heb er in ieder geval al twee personen mee geraakt.’’

Galleria Unexpected heeft sinds de start in 2010 regelmatig werk geëxposeerd van Oost-Europese kunstenaars. Uit die hoek kwamen ook berichten binnen dat die kunstenaars eveneens geïnspireerd werden door de oorlog in Oekraïne. ,,Het karakter van hun werk veranderde en er verschenen bijvoorbeeld tanks of andere verwijzingen naar de oorlog. Dan kun je zulke beelden verder delen via Facebook, of er écht iets mee doen. Zo ontstond het idee voor deze tentoonstelling in september. Want we zien dat Oekraïne van de voorpagina steeds verder verschoven is naar pagina twee, drie, vier – steeds verder de krant in. Nu is het tijd om de oorlog weer onder de aandacht te brengen.’’

Een goed voorbeeld van de getoonde werken is een schilderij van Liviu Nedelcu uit Roemenië. Uit een expressieve kluwen van verf reiken allemaal handen. Het lijkt verwant aan het schilderij ‘Guernica’ van Picasso, maar dan abstract. In het midden is een soort slagboom met kleuren van de Oekraïense en de Russische vlaggen. ,,Oekraïne is boven’’, benadrukt Van Bladeren fijntjes.

In de galerie hebben eerder ook wel Russische kunstenaars geëxposeerd. Maar de contacten daarmee zijn verbroken. ,,Mails komen niet meer aan; of er wordt niet op gereageerd. Ik weet niet precies wat ik nu van die mensen moet denken. Het kan ook zijn, dat ze in Rusland door druk van buitenaf beter kunnen zwijgen en daarom niet reageren’’, legt Van Bladeren uit.

Dat was zo’n tien jaar geleden wel anders. Toen bezocht hij bijvoorbeeld Sint-Petersburg. ,,Iedereen was vrij en blij. Op terrassen kon je zeggen wat je wou. We verbaasden ons er nog over, dat het zo frank en vrij was in Rusland. Een paar jaar later was de sfeer totaal anders en sprak je nergens meer over.’’

In 2014 was Van Bladeren op bezoek bij bevriende kunstenaars in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. ,,Ik kreeg toen de vraag, wat ik van MH17 vond, die even daarvoor uit de lucht geschoten was. Eigenlijk zag ik – kort gezegd – die verschrikkelijke ramp toen nog als een ‘ongeluk’, waarbij men het verkeerde vliegtuig had geraakt. Nou, dat zag ik totáál verkeerd. In de Baltische staten waren ze doodsbang voor de Russen! In die tijd hadden ze ook al de Krim geannexeerd en begon het conflict in de Donbas. Toen ben ik wel wakker gemaakt: Rusland is een agressor.’’

Begin augustus was hij weer in Litouwen en Polen, om schilderijen op te halen voor de tentoonstelling. ,,Ik vond de sfeer daar schizofreen: in gesprekken zijn mensen ernstig en bezorgd, maar op straat bruist het. Ik heb nog nooit zoveel uitbundigheid gezien in Warschau en Vilnius, met name bij jongeren. Misschien is het een extreme reactie op de nabije dreiging.’’

Van Bladeren ziet de inval van Rusland als een aanslag op een soevereine staat, die ook óns kan bedreigen. Ondertussen is hij bezorgd over zijn bevriende kunstenaars in Oost-Europa en vraagt hij zich af, hoe het met zijn Russische kennissen is. ,,Dat blijft allemaal rondmalen in mijn hoofd’’, zegt hij op emotionele toon. Hij slikt twee keer en er valt een korte stilte.