Merijn Vrij kweekt bonen in het Forum in Groningen. Ze naderen inmiddels het plafond van het kolossale gebouw

Drie enorme ‘kommen’ staan er in het atrium van het Groninger Forum. Sinds eind april laat kunstenaar Merijn Vrij hierin verschillende soorten bonen groeien. Net zoals ‘Sjakies bonenstaken’ reiken ze steeds hoger. De planten in de bovenste kom naderen zelfs het plafond van het kolossale gebouw. Nu de meeste in bloei staan en zelfs de eerste vruchten al gesignaleerd zijn, is dit kunstproject op zijn hoogtepunt.

Merijn Vrij werd door het cultuurcentrum benaderd om aan te haken op het thema Forum Green House, dat de relatie tussen mens en natuur belicht. De Groningse kunstenaar werkt vaak met natuurlijk materiaal, waarmee hij voornamelijk buiten, in het landschap, kunstwerken maakt. Voorbeelden zijn de koepelvormige bij Blauwe Stad, ‘groenpaviljoens’ op het Stationsplein in Groningen, een klein, rond bosje in de Hortus Haren en ‘dijkbanken’ aan de Eemshaven.

,,Ik ben een landschapskunstenaar’’, vertelt Vrij, die nu in een groot gebouw van steen en glas terechtgekomen is. ,,Je kunt het Forum zien als een berg, wat ook te beschouwen is als landschap. En met die enorme glaspartij is het atrium ook een soort kas, wat aansluit op het thema greenhouse.’’

Met het idee van een broeikas in het achterhoofd ging Merijn Vrij experimenteren met allerlei groeivormen: tomaten, komkommers, courgettes – wel 20 verschillende soorten. ,,Ik zocht naar een plant, die flink omhoog groeit. Daarmee wil ik de enorme hoogte en de verticaliteit van dit gebouw benadrukken.’’ Het werd uiteindelijk een mix van verschillende types pronkbonen. Die kwamen het hoogst. Met hulp van een scheepsbouwer maakte Vrij ronde constructies met kromme spanten, waarin de potten met bonen geplaatst konden worden. Lange touwen vanaf het plafond houden deze ‘kommen’ op hun plaats.

,,Bij de opening van het Forum werd deze kolossale, futuristisch ogende, stenen ‘rots’ wel vergeleken met een komeet, die vanuit de ruimte midden in de stad neergekomen was. Dat idee van ‘out of space’ komt terug in deze objecten die van bovenaf naar binnen geschoten lijken.’’

De touwen, die als stralen uit het plafond komen, benadrukken die beweging. Tegelijkertijd groeien de bonen langs de touwen omhoog, zodat je blik continu op en neer geleid wordt. Het refereert tevens aan de 10.000 bezoekers die zich dagelijks via roltrappen door het gebouw verplaatsen. Ondertussen krijgen ze steeds een andere aanblik op deze kunstinstallatie, die zich uitstrekt over bijna alle verdiepingen.

Op de punten waar de touwen samenkomen, heeft Vrij groene lampen geplaatst. ,,De kleur komt van bovenaf langs de touwen naar beneden, terwijl van onderaf de planten oprukken naar boven. Uiteindelijk krijg je halverwege een ontmoeting van groen. De lampen pulseren nog wat, voor een levendig effect.’’

Terwijl Merijn Vrij aan dit project werkte, kreeg hij al veel positieve reacties van bezoekers. ,,Mensen vroegen zich af, wat voor planten dit zijn, en of ze wel echt waren. De één vindt dit groeiproces het meest spannende dat er te zien is in dit steriele gebouw. Een ander ziet het Forum – pal naast de Martinikerk – nu als een nieuwe kathedraal met spectaculaire kroonluchters. En zojuist vond een bezoeker de objecten op pendules lijken, die vastgezet zijn in de tijd. Je ziet: groen brengt vreugde bij de mensen en draagt bij aan een beter leefklimaat in een gebouw.’’

Merijn Vrij is blij verrast om de eerste vruchten te ontwaren aan een van de staken, maar wijst ook op de eerste verdorde bladeren. ,,Het is een tijdelijk kunstwerk, dat hier niet alleen maar is om fris en groen in het gebouw te brengen. Ik wil de hele cyclus laten zien: van groei, bloei en vruchten, zoals we nu in volle glorie zien; maar ook van het afsterven van de planten. Ik hoop dat mensen niet alleen dit groen, van nu, mooi vinden, maar ook het einde van het proces, waarin de bladeren slap worden en verdorren. Ook dat is onderdeel van de natuur.’’