Al acht jaar steekt Rikus van der Meer uit Groningen zijn hoofd uit het raam en 'hengelt' zo zijn schilderijen binnen. 'Dat merken ze niet. Mensen kijken nooit naar boven'

Het atelier van schilder Rikus van der Meer (75) bevindt zich in het Rotterdammerstraatje, dichtbij de binnenstad van Groningen, op eenhoog boven een transformatorstation. Het is een lichte ruimte met een klein aanrecht, een waterkoker, een koffiezetapparaatje en tafels met schildergerei. Hier maakt Rikus zijn schilderijen. De radio staat op een zender met eeuwig frisse popmuziek, een openstaand klapraam laat frisse lucht binnen.

Op een dag, acht jaar geleden, hoorde hij geluiden van buiten. Andere geluiden dan anders. Hij stak zijn hoofd uit het raam en zag beneden zich op straat werklui bezig. ,,Iemand met een kaal hoofd was onderaan de regenpijp met een stoeptegel aan het klooien. Ik dacht ineens: dit is hartstikke leuk, die kale schedel, dat gereedschap, de ladder, het hele gedoe. Hier zit heel wat in om wat mee te doen.”

Het tafereel met de regenpijp en de kale werkman werd Sidewalk Scene, de eerste van tientallen grootformaat doeken waarop Van der Meer de wereld net buiten zijn raam van bovenaf beschouwt. Een selectie ervan is nu te zien in galerie Peter ter Braak in Groningen. Vijftig schilderijen zijn afgedrukt in een pas verschenen boek, Energy Watch geheten.

Te zien zijn, in nét van de werkelijkheid afwijkende kleuren, straatscènes van alledag, die zo van bovenaf ineens niet meer zo alledaags zijn. Passerende wandelaars, zoals er de hele dag mensen onder Rikus’ raam langs lopen: vrouwen, mannen, kinderen, mensen met tassen, boodschappen, fietsen, mensen die de auto uitladen. Mensen samen en mensen alleen, mensen die zich onbespied wanen.

Van boven moet je mensen ‘verkort’ kunnen weergeven, omdat je ze, op de kruin kijkend, nou eenmaal een kleiner stuk ziet dan wanneer je ze rechtop tegenkomt op straat. Van der Meer kan dat heel goed. Je kijkt langs de lijven de diepte in, naar de stoep en de straat. Aan hun houding, tred en het kleine stukje dat je ziet van hun gezicht, lees je meteen hun humeur af, of ze haast hebben, vrolijk of in gedachten verzonken zijn.

Van der Meer – snor, sluik donkergrijs haar – is in Groninger kunstkringen geen onbekende. Hij was meer dan drie decennia docent schilderkunst op Academie Minerva, waar in de hal een grote muurschildering van hem is te zien. Een ander muurschilderij in de PABO in de wijk Paddepoel ging met de afbraak van dat gebouw verloren. Bezoekers van het UMCG kennen zijn grote schilderij van een groep bouwvakkers, poserend voor de fotograaf.

Uit een laatje naast het klapraam haalt Rikus een klein fotocameraatje. Daarmee maakt hij snapshots van passanten. ,,Dat merken ze niet. Mensen kijken nooit naar boven.” Het is ‘hengelen naar materiaal’, zo ziet hij het, in de misschien 200 vierkante meter stoep en straat die hij vanuit zijn raam ziet. ,,Mijn visvijver.”

We kijken uit het raam naar beneden. Onder ons loopt een jongen voorbij met ‘oortjes’ in. Aan de overkant gaat iemand met een bos bloemen naar binnen. Wat zou het leuk zijn, denkt Rikus vaak, als zo iemand hier even binnen was. Een ‘irreëel verlangen’, beseft hij. Als om dat te benadrukken, voegt hij ‘irreële elementen’ aan de schilderijen toe. Veel zelfgemaakte beeldhouwwerkjes, van kokertjes, doppen, stekkertjes, een scheerkop of een fitting, die hij allemaal aan elkaar lijmt sinds hij van de kinderen een lijmpistool kreeg.

Als je mensen aankijkt, zie je het individu. Van boven zie je ‘de mens’: hoe ze doen, hoe ze zijn. Hun zorg voor elkaar, om het te rooien elke dag. ,,Het is één en al liefde.” Van der Meer vouwt zijn handen. ,,Ik herken in al die mensen een energie om er wat van te maken. Dat je ’s ochtends wakker wordt en denkt: benieuwd hoe het verder gaat.”