Loes Faber verstripte een vergeten deel van de kunstgeschiedenis. 'Het is spannend om in deze tijd vrouw te zijn'

Zes jaar heeft ze aan haar boekdebuut gewerkt, of eigenlijk langer. Zo’n tien jaar geleden begon Loes Faber met onderzoek naar het vrouwelijk zelfportret. Het zette haar op het spoor van tientallen collega’s die door de kunstgeschiedenis vergeten dreigden te worden. Uiteindelijk besloot ze van acht levens elk een biografie te tekenen.

Ik ben mijn muze verschijnt op een moment dat het vrouwelijk kunstenaarschap volop in de belangstelling staat. Denk aan de tentoonstelling Vrouwenpalet 1900 – 1950 in Drachten, denk aan de onthulling dat het baanbrekende Fountain van Marcel Duchamp door een vrouw is bedacht, aan het Vrouwen Kunst Boek, aan Alida Pott in het Groninger Museum en Frida Kahlo in het Drents Museum.

Toen Faber (Groningen, 1987) aan haar onderzoek begon, moest het vrouwelijk kunstenaarschap nog een hot item worden, vertelt de kunstenaar, illustrator en docent aan academie Minerva. ,,Er is enorm veel gebeurd de afgelopen tien jaar. Ik begon haast te voelen. Ben ik niet te laat met dit boek? Loop ik straks achteraan? Het viel gelukkig mee. Binnenkort verschijnt de tweede druk.”

Waar komt die belangstelling vandaan? We leven in een tijd waarin we op allerlei fronten bewust worden dat er verschillende geschiedenissen naast elkaar bestaan, analyseert Faber. ,,Er is niet één narratief, er zijn meer narratieven. Dat is voor sommige mensen spannend, of bedreigend. Maar het is ook een verrijking. We leven in een tijd waarin nog veel te ontdekken en te onderzoeken valt. Dat geldt ook dit onderwerp.”

Ik ben mijn muze opent met de getekende biografieën van Artemisia Gentileschi en Elsa von Freytag-Loringhoven. Daarna worden de levensverhalen van Charley Toorop, Claude Cahun en Frida Kahlo verteld, gevolgd door die van Amrita Sher-Gil, Elizabeth Catlett en Carolee Schneemann. De kunstgeschiedenis wordt gevolgd aan de hand van vrouwen uit verschillende tijden en werelddelen, die verschillende disciplines en stromingen vertegenwoordigen.

Wat opvalt is de dynamische teken- en vertelstijl. Faber, die ook illustraties maakt voor romans en kranten, haalt haar inspiratie deels uit zelfgemaakte tijdschriften met een punk-esthetiek. Verrassende inspiratiebron is opera, waar het publiek tijdens uitvoeringen verschillende lagen meekrijgt: de boventitel, de muziek, het spel en de zang en dan ook nog het orkest. ,,Zo kun je naar deze verhalen kijken: de broodtekst, de quotes, de tekeningen en af toe spreekt iemand iets rechtstreeks tot jou.”

Ik ben mijn muze wordt voorafgegaan door een motto ontleend aan de Afro-Amerikaanse kunstenaar en activist Elizabeth Catlett: ‘Women will have to look back at the history of women in art in order to base the future on the history’. Ook Faber is van mening dat je uit kennis van de geschiedenis kennis van het heden en misschien ook de toekomst kunt halen.

De kunstgeschiedenis zoals die ze zelf leerde, was incompleet. ,,Het begon voor mij met nieuwsgierigheid: waar zijn al die vrouwen? Later ging ik werk van vrouwelijke kunstenaars beter begrijpen en waarderen naarmate ik meer van hun leven afwist – Frida Kahlo is daar een goed voorbeeld van. Maar er is nog iets. Ik heb nu een student die queer is en zegt: ‘Als je jezelf in de geschiedenis herkent, krijg je het gevoel dat je bestaat’.”

Academie Minerva telt veel vrouwelijke studenten, het verschilt per afdeling. ,,De docentenopleiding telt veel vrouwen, fine arts iets meer mannen, bij design loopt het gelijk op”, schetst Faber. ,,Er zit geen beleid op, wel op de verdeling tussen Nederlandse en internationale studenten. Het aantal mannelijke docenten begint ook te verschuiven. Het hier nog ontzettend wit, vooral wat docenten betreft.”

Met haar boek wil Faber vertellen over vrouwen die in hun tijd kunst maakten en nadachten over vrouw-zijn. Via hen leerde ze over haar eigen leven en eigen kunstenaarschap, vertelt ze. ,,Niet alleen over vrouw-zijn en mens-zijn, maar ook over het belang van vrijheid in denken en doen en hoe dingen maken en het leven verweven zijn.”

Het is spannend om in deze tijd vrouw te zijn, zegt Faber. ,,Vrijheid is niet stabiel, kijk naar wat onlangs in de Verenigde Staten is gebeurd met de abortuswetgeving. Het slechte in de Verenigde Staten is soms voorbode van wat ons te wachten staat. Het idee dat iemand over jouw lichaam kan beslissen, kan mij woedend maken.”

#

Ik ben mijn muze van Loes Faber is uitgegeven door uitgeverij Nijgh & Van Ditmar Prijs: 21,99 euro (216 blz.). Faber exposeert later deze maand tijdens Open Stal in Oldeberkoop.