Van aarde dragen tot geschiedenisles over masturbatie. Dit maken jonge theatermakers uit Groningen, Drenthe en Friesland de komende tijd

,,Bij Kielzog denk je toch meteen: dat is geen plek voor toneel, dans en klassieke muziek”, stelt directeur en programmeur Ids Dijkstra van het theater van Hoogezand-Sappemeer. ,,Daar moet het publiek niets van hebben. Maar intussen beslaan toneel, dans en klassiek samen 25 procent van alles wat in Kielzog te zien is. Dat hebben we in een jaar tijd voor elkaar gekregen. Ik ben van huis uit patatverkoper. Als je eenmaal goed verkoopt wie je bent en waar je voor staat, kan er veel.”

Je bent helemaal klaar om je eigen experimentele theaterstuk te maken, maar hoe krijg je de theaters dan zover dat ze jou als onbekende maker een plek geven tussen de populaire musicals, tributebands en Jochem Myjers van deze wereld? Vooral omdat niet alleen de theaterprogrammeur, maar ook het publiek je nog niet kent. En misschien ook wel liever naar iets bekends kijkt dan naar jouw vernieuwende werk.

Om die vraag draaide het in een onthullend gesprek tussen onder meer programmeurs van noordelijke theaters, de Drentse theatermaakster Lotte Dunselman en beginnende makers in het publiek, waarmee de Station Noord Teaser Nights donderdagmiddag in het Grand Theatre in Groningen van start gingen.

Jonge makers verbonden aan Station Noord, een samenwerkingsverband tussen de grote podiumkunstorganisaties uit Friesland, Drenthe en Groningen dat jong talent ondersteunt, lieten donderdag en vrijdag een voorproefje zien van waar ze mee bezig zijn – waarover later meer. Tegelijk waren de Teaser Nights een plek om te netwerken – iedereen kon een kaartje kopen, in de praktijk liepen er vooral mensen uit de theatersector rond. En die gaven in het panelgesprek een kijkje in elkaars keuken.

,,Je krijgt als programmeur een mail? Die klik je weg”, zegt Dijkstra van Kielzog. ,,Dat is geen desinteresse, maar het zit hem in de hoeveelheid die je krijgt.” Vanja van Guldener, directeur en programmeur bij theater vanBeresteyn in Veendam en artistiek leider van FestiValderAa, beaamt dat: ,,Ik ontvang momenteel twintig mails per dag van mensen die op FestiValderAa willen spelen. Die kan ik niet allemaal beantwoorden.”

Een mailtje sturen en er dan maar het beste van hopen is dus niet genoeg. ,,Muzikanten en bandjes drammen door, veel meer dan theatermakers”, zegt Dijkstra. ,,Die zijn te bescheiden. Je moet erachteraan blijven bellen, vastberaden zijn. En een tip: benadruk dat je niet zo duur bent. Theaters krijgen flinke subsidies en hebben een verantwoordelijkheid om noordelijke makers een plek te geven. Dan hebben ze echt wel geld om jou te programmeren.”

Theatermaakster Dunselman ziet het als een spel. ,,Ik heb hele Excelsheets met wat voor de verschillende programmeurs werkt”, onthult ze. ,,Bij de een helpt een amicale toon, bij de ander moet je heel helder zijn of juist geïrriteerd doen om iets voor elkaar te krijgen. Bij sommigen werkt nabellen beter en anderen kun je beter appen. Het kost veel tijd, maar als je de lol ervan inziet, is het ook een leuk klusje.”

Het draait uiteindelijk om de vraag of programmeurs het vertrouwen hebben dat ze publiek kunnen vinden voor een voorstelling. ,,Makers bedenken vaak pas op het laatst: voor welk publiek is dit bedoeld? Programmeurs beginnen juist met die vraag”, zegt Milan van der Zwaan. Hij is directeur van Stormram, dat onder meer theateravonden met twee of meer beginnende makers uit het Noorden organiseert in noordelijke theaters.

Zo’n paraplu helpt om mensen naar het theater te lokken, helemaal buiten de grotere steden, waar het publiek vaak wat ouder en conservatiever is. Ze kiezen dan bewust voor een avond met iets verrassends en nieuws. Meestal zitten bij een Stormram-avond zo’n honderd mensen in de zaal. ,,Eigenlijk is Stormram een impresariaat”, zegt Van der Zwaan. ,,Het is ook belangrijk als jonge maker om de contacten die je bij Stormram opdoet, te gebruiken. Praat met de programmeur, die kan later jouw ambassadeur worden.”

Maar het valt of staat uiteindelijk met een goede voorstelling. Die zijn tijdens de Teaser Nights volop te zien, of soms eerder ervaren. Zeer indrukwekkend is Aardedragers van Rachel Schuit en de Friese Geartsje van der Zee, die vorig jaar met Wolwêzen met kwetsbare Friese jongeren een natuurlijke schuilplaats bouwden. Ditmaal gaat het over hoe de aarde ons altijd draagt, en hoe het voelt als wij de aarde eens een tijdje dragen.

Onder de gewelven van de Der Aa-kerk in Groningen nemen we plaats met je voeten op een bultje zand. Dragers krijgen een pak aan van zakjes zand over de schouders en op het hoofd. Schenkers blinddoeken de dragers en vullen de zakken met zand. Dat klinkt eerst als een zachte regenbui en drukt een steeds zwaarder gewicht op je hoofd, schouders en rug. Dit is pas aarden. En tegelijkertijd voelt het, zeker op deze plek, als een spirituele ervaring. Meditatief. Met je voeten in het zand (tip: trek schoenen en sokken uit) en kluiten aarde in je handen keer je even later weer terug in de werkelijkheid, en dan draaien de rollen van drager en schenker om.

Het is een bijzondere ervaring die je iedereen gunt, maar die je eerlijk gezegd nog niet direct voor je ziet in een Kielzog of vanBeresteyn. Eerder op het strand van Oerol of een ander festival. Aardedragers is nog in ontwikkeling, benadrukt Schuit, en ze vraagt na afloop dan ook nadrukkelijk om feedback. Juist dat het nog niet af hoeft te zijn, is de charme van de Station Noord Teaser Nights, voor zowel publiek dat mag meedenken als makers die kunnen uitproberen.

Hannegijs Jonker, Groningse met wortels in Leeuwarden, verkeert nog in een vroeg stadium van de openluchtvoorstelling of -wandeling die ze maakt: howtodisappear. Dat draait om de vraag of de wereld niet beter af zou zijn als wij mensen er niet zouden zijn – en wat je met die vraag moet, want we zijn er nou eenmaal.

Jonker deelt enkele teksten die ze al schreef voor de poëtische tocht. En ze deelt aardbeien uit, met de vraag wat we daar als mens mee gemeen hebben. Het zet ons aan het denken over hoe we als mensen – als volwassen mensen, vooral – van onze natuur vervreemd zijn geraakt, met alle gevolgen van dien. En ook hoe dat veel minder geldt voor kinderen. Ga maar na: iedereen heeft wel herinneringen aan een plek in de natuur uit zijn jeugd, al was het maar de struik in de tuin waar je lieveheersbeestjes kon vangen.

Collectief Teder, met de in Emmen opgegroeide Isa Zwart, sluit de avond af met een heel andere vorm van liefde voor de natuur. Op een onbevangen ‘hoe doe jij dat nou’-toon delen Zwart en medemaakster Clé Delphi hun ontboezemingen over masturberen in Cornflakes, No Porn Flakes. Waar je nooit over praat of over hoort, zeggen zij hardop, dapper en met humor. Dat koppelen ze ook nog eens aan een boeiende geschiedenisles over de anti-masturbatiecampagne van de heer Kellogg en de kuisheidsgordel.

Deze voorstelling is wél af, en daarmee een goed voorbeeld van wat het jonge talent uit het Noorden te bieden heeft. Nu maar hopen dat die beginnende makers genoeg doorzettingsvermogen hebben om zowel de programmeurs als het publiek te bereiken, want aan de voorstellingen ligt het niet.