Jeffrey Linker was bang voor het donker. Tot hij het beest in de bek keek en de duisternis begon te schilderen

Toen Jeffrey Linker nog op de kunstacademie zat, besloot hij voor een project een van zijn fobieën te lijf te gaan: angst voor het donker. Hij keek het beest in de bek door in zijn eentje door een duister bos te lopen. De ervaring die het opleverde werkt nog steeds door in zijn kunst.

Wandelend door het bos besefte Linker, die in Roden woont, dat meer mensen het donkerte als onaangenaam en bedreigend ervaren. Dat heeft met kijken te maken, bedacht hij zich. Dat wat onzichtbaar is, maakt bang en onzeker. Zelf ervaarde hij daarbij ook nog eens een gevoel van eenzaamheid.

Weer in het licht, in zijn atelier, probeert Linker sindsdien het gevoel van eenzaamheid en duisternis vast te leggen in zijn werk. Dat lukt vooral door gebruik te maken van houtskool. Op aquarelpapier zorgt het voor een fluwelig effect en gelaagde diepte. Werken met verf op linnen leidt tot andere resultaten, vooral als hij vlakken schildert. Als de kijker beweegt, komen de vlakken tot leven.

Linker is uiteraard niet de eerste kunstenaar die de duisternis te lijf is gegaan. Beroemd is het schilderij Zwart vierkant op een witte ondergrond, waarmee Kazimir Malevitch in 1917 de wereld opschudde en de deur open zette voor de abstracte kunst. Maar ook de revolutionaire Rus bleek op schouders van anderen te staan.

Zo kende de Franse kunstwereld in de jaren 80 van de 19de eeuw een groep kunstenaars die zich Les Arts Incohérents noemde en exposities organiseerde met schilderijen die toentertijd niet serieus werden genomen. Een van die schilderijen was Negergevecht in een kelder ‘s nachts van de dichter Paul Bilhaud.

Nu kijken we vreemd op van een kunstwerk met zo’n titel, maar de grap van Bilhaud kreeg een serieus staartje. Sommige kunsthistorici beschouwen het kelder-schilderij tegenwoordig als het allereerste dat is opgebouwd uit één kleur. Of dat correct is, is een tweede. Feit is dat na Bilhaud nog vele monochromen zijn gemaakt.

Linker werkt derhalve in een traditie die ver teruggaat. Wat hij in museum Thijnhof laat hij zien, is dat het afwisselende kunst kan opleveren. Sommige van de werken verwijzen naar de geometrisch kunst van Malevitch. Anderen roepen Mark Rothko in herinnering, hoewel die vooral bekend werd door het combineren van monochromen op één doek.

De presentatie in Coevorden is klein, maar fijn en gaat gepaard met uitstekende zaalteksten. Een van de teksten vertelt hoe Linker zichzelf van zijn fobie wist te genezen. Door de overgave aan zijn angst, door het accepteren van het onzekere en onzichtbare, is hij gaan inzien dat het duister niet alleen eenzaamheid, maar ook een gevoel van veiligheid en geborgenheid kan geven.

Alsof dat niet genoeg is, heeft Linker nog een ander advies, geschikt voor alle kijkers: het is belangrijker werk te ervaren, dan het te begrijpen. Als je je overgeeft, gebeurt er iets, weet Linker. Als je went aan de afwezigheid van licht kun je in het donker de rijkdom van de duisternis ontdekken.