Een volle tent op een eerdere editie van Noorderzon. Foto: Jantina Talsma
Festival Noorderzon gaat donderdag van start in het Noorderplantsoen in Groningen, met zoals altijd een stampvol programma. Maar welke voorstellingen en lezingen mag je nou écht niet missen? We helpen je graag op weg (en gelukkig: er zijn nog kaarten beschikbaar).
Er is een hoop moois te zien op Noorderzon 2024. Dat betekent: keuzestress! We vroegen daarom Raydun Bolk (28) van de festivalprogrammering wat écht de moeite waard is dit jaar.
Ze vloog samen met artistiek directeur en programmeur Mark Yeoman de wereld over om internationale voorstellingen te bekijken en de beste naar Groningen te halen – dus zij weet het als geen ander.
Scène uit 'Catarina and the beauty of killing fascists'. Foto: Joseph Banderet
1. Elk jaar een fascist vermoorden
Tiago Rodrigues – Catarina and the beauty of killing fascists
Een familie die al 70 jaar lang jaarlijks een fascist om het leven brengt om de democratie te beschermen. Het is een wonderlijke traditie, waarbij een dochter kritische vragen begint te stellen. Want moord is toch moord, ook als het voor de goede zaak is? Kan dat nog wel?
Raydun Bolk: ,,Dit stuk is een klassieker in wording. De Portugees Tiago Rodrigues is artistiek directeur van het wereldberoemde Festival d’Avignon, maar begon als maker. Catarina and the beauty of killing fascists is nu, met de opkomst van extreemrechtse partijen in heel Europa, nog actueler dan toen Rodrigues het stuk maakte. Je moet er wel geduld voor hebben, het is best een lange zit.” Het stuk is op Noorderzon voor het eerst in Nederland te zien.
Wanneer: vrijdag 23 en zaterdag 24 augustus, 19.00 uur. Waar: Grand Theatre. Duur: 150 minuten. Prijs: 18 euro per kaartje. Portugees gesproken, Nederlands en Engels ondertiteld. Klik hier voor meer info.
Jenna Jalonen en SUB.LAB.PRO met 'Ring' Foto: Dániel Dömölky
2. Van volksdans tot rave
Jenna Jalonen / SUB.LAB.PRO – Ring
Wie van dans houdt, maar ook wel van circus, kan maar beter naar deze voorstelling komen. Acht dansers dansen in een cirkel, in de Castor-tent dus met een circusgevoel. Wat begint als een rituele dans, eindigt in een keiharde rave.
Bolk: ,,Deze energieke voorstelling laat zien hoezeer we nu nog verbonden zijn met de geschiedenis van dans. Dezelfde energie die bij de traditionele volksdansen vrijkwam, voel je ook bij de rave. Heel modern en visueel interessant. Een leuk weetje: spiegeltenten zoals we die ook op Noorderzon hebben, waren vroeger echte danshallen.”
Wanneer: donderdag 22, vrijdag 23 en zaterdag 24 augustus, 19.45 uur. Waar: Castor. Duur: 60 minuten. Prijs: 18 euro. Klik hier voor meer info.
Beeld uit 'Meeuw' van Guillermo Cacace. Foto: Francisco Castro Pizzo
3. Een heel intieme Tsjechov
Guillermo Cacace – Gaviota / Meeuw
Moeten we De meeuw van Tsjechov nou nóg een keer zien? Dat dachten Bolk en Yeoman voordat ze deze bewerking van de Argentijnse Guillermo Cacace voor het eerst bekeken. Maar: ,,Het is onze persoonlijke favoriet. Na afloop was ik echt emotioneel. En dat terwijl we hem in Santiago zonder ondertiteling zagen, dus we verstonden het niet.”
Vijf vrouwen zitten aan een tafel en als publiek zit je er middenin en bovenop. ,,Daardoor krijg je een close-upeffect. Al die emoties die je als mens doormaakt, zie en voel je van heel dichtbij. Argentijnen zijn heel goed in die manier van toneelspel, want door het warme klimaat wordt daar veel vaker heel klein, bij mensen thuis in kelders, toneel gespeeld. Dat zie je hier ook en het is heel intens. Je kunt hier echt van genieten en door meegesleurd worden.”
Wanneer: donderdag 22 t/m maandag 26 augustus, 16.00 of 21.00 uur. Waar: De Machinefabriek. Duur: 100 minuten. Spaans gesproken, Engels ondertiteld. Prijs: 18 euro. Klik hier voor meer info.
Beeld uit 'Glory wall' van Leonardo Manzan. Foto: Noorderzon
4. Dikke middelvinger naar onszelf
Leonardo Manzan – Glory wall
,,Als je theater liefhebt of als je theater haat, is dit iets wat je móet zien”, zegt Bolk over dit stuk. Een 12 meter lange muur met gaten erin, waarop staat geschreven ‘Dit is een voorstelling over censuur’. Door de muur steken handen, een mond die vieze woorden rapt, maar je krijgt nooit alles te zien.
De jonge, rebelse Italiaanse regisseur Leonardo Manzan maakte dit stuk in opdracht van de toonaangevende kunstmanifestatie de Biënnale van Venetië in 2020, met het thema ‘censuur’. Bolk: ,,Bij censuur denken we altijd aan dictaturen waarin niets meer mag, maar Manzan stelt de vraag: hoe kan ik over censuur spelen als we onszelf zoveel censuur opleggen? Het is een enorme, punky middelvinger naar wat kunst en theater doen en wat wij zelf doen in Europa.”
Wanneer: vrijdag 23 en zaterdag 24 augustus, 21.45 uur; zondag 25 t/m dinsdag 27 augustus, 21.00 uur.Waar: Grand Theatre. Duur: 70 minuten. Italiaans gesproken, Engels ondertiteld. Prijs: 18 euro. Klik hier voor meer info.
Brian en Peter in 'while you were partying' van Peter & Julia. Foto: Noorderzon
5. Boze mensen en een komiek die niet grappig is
Peter & Julia – while you were partying / open mic night
Verdriet, blijdschap, daar kunnen we vaak wel mee omgaan. Maar boosheid? Dat vinden veel mensen best lastig om over te praten. Met dat gegeven spelen Peter Mills Weiss en Julia Mounsey, onafhankelijke theatermakers uit New York. ,,Anti-theatermakers zijn het eigenlijk”, vertelt Bolk.
,,While you were partying gaat over Brian, een vriend van Julia, die haar vraagt een stuk te maken over zijn zelfmoord, en het moet een komedie zijn. Brian speelt zelf ook mee in het stuk, en hij krijgt zo’n grote woede-uitbarsting dat hij het stuk maar één keer per dag kan spelen.”
,,Het gaat ook over Julia’s woede over zijn opdracht, maar zij is het hele stuk stil. Je ziet en voelt haar woede wel. Het gaat dus ook over het verschil tussen hoe mannen en vrouwen met boosheid omgaan. En het is eigenlijk ook heel grappig, het wordt echt een komedie, met zwartgallige humor.”
Die humor zit ook in Open mic night. Daarinspeelt Peter een komiek die niet grappig is, in een klein, illegaal Amerikaans theater dat binnenkort verdwijnt. ,,Hier wordt veel met het publiek gespeeld. Peter is ook echt niet grappig, en dat maakt het juist grappig”, zegt Bolk.
While you were partying: zondag 25 t/m donderdag 29 augustus, 18.00 uur. Waar: Usva. Duur: 50 minuten. Prijs: 16 euro. Open mic night: dinsdag 27 t/m donderdag 29 augustus, 21.30 uur. Waar: Usva. Duur: 50 minuten. Prijs: 16 euro. Beide voorstellingen Engels gesproken; er is combikorting.
Beeld uit 'Eclipse' van Matías Umpierrez. Foto: Sebastian Arpesella
6. The masked speaker
Matías Umpierrez – Eclipse
Wie schildert zichzelf niet vaak een beetje mooier af dan hij of zij is? Het gebeurt al eeuwenlang, en tegenwoordig kunnen we er online ook wat van: maskers opzetten. Bij Matías Umpierrez uit Madrid zien we geen Masked singer, maar een gemaskerde spreker op het toneel.
,,Een beetje TED-talk-achtig”, zegt assistent-programmeur Bolk. ,,Het gaat over de geschiedenis van maskers, en hoe we daarmee onze identiteit vormgeven of juist veranderen. Kun je meer dan één identiteit hebben? Wat leuk is: Matías is zelfs een online geheim genootschap begonnen, waar je als bezoeker lid van kunt worden en zelf een masker kunt kopen.” Op naar een verkleedpartijtje dus.
Wanneer: maandag 26 t/m woensdag 28 augustus, 19.00 uur. Waar: Grand Theatre. Duur: 90 minuten. Prijs: 18 euro. Spaans gesproken, Engels ondertiteld. Klik hier voor meer info.
Met een boek en een luisterend oor bij 'Borderline visible' van Ant Hampton. Foto: Noorderzon
7. Reis naar de grenzen van Europa
Ant Hampton / Time Based Editions – Borderline visible
Zitten en kijken maar dan net even anders. In Borderline visible neemt de Britse doe-het-zelftheatermaker de toeschouwers mee met een boek en een vertelling die door de speakers door de ruimte klinkt, op een reis naar de grenzen van Europa. En alle gruwelen die de mensen daar te verduren krijgen, bedacht en betaald vanuit het centrum.
Bolk: ,,Ant Hampton heeft vaker op Noorderzon gestaan en altijd met theater dat de toeschouwers meeneemt. Zo ook hier: het is als een dagboek, waarin patronen duidelijk worden, en verwachtingen die er altijd zijn over een reis en die nooit zo uitpakken dan gedacht. Het is vanuit de maker gemaakt: dit zie ik daar aan de oostgrenzen van Europa, waar immigranten binnenkomen. En het laat je er anders naar kijken.”
Wanneer: maandag 26 t/m donderdag 29 augustus, tijdstippen variëren. Waar: Vera. Duur: 80 minuten. Prijs: 12 euro. Let op: op verschillende tijden Engels en Nederlands gesproken. Klik hier voor meer info.
Simon Versnel in 'A short history of burgers and other stories'. Foto: Milena Arsenic Petrovic
8. Herinneringen aan hamburgers
Heartefact – A short history of burgers and other stories
Een monoloog van een oude man, verkleed als jonge jongen, die verhalen vertelt over zijn jeugd. Over hoe het eten van popcorn herinneringen terugbrengt aan bezoekjes met zijn moeder aan de bioscoop. En over de trauma’s die hij opliep.
Bolk: ,,Simon Versnel uit Rotterdam, echt een theatervedette, speelt hier de jongen die herinneringen opdiept aan de hand van hamburgers en popcorn. Het gaat over hoe eten en herinneringen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het stuk is gemaakt door de Servische regisseur Andrej Nosov. Er komen heftige dingen voorbij, maar op een heel zachtaardige manier verteld. Je kunt je bij dit stuk echt helemaal inleven.”
Wanneer: vrijdag 23 t/m dinsdag 27 augustus, 18.00 uur (dinsdag 19.30 uur). Waar: Vrijdag Theater. Duur: 50 minuten. Engels gesproken. Prijs: 16 euro. Klik hier voor meer info.
Nieuwe perspectieven op de wereld
Raydun Bolk wil ook een aantal interessante lezingen aanprijzen uit het zogenoemde &society-programma van Noorderzon. ,,Die zijn steeds belangrijker geworden in ons programma.”
,,We willen niet weglopen van de maatschappij, maar juist het gesprek aanboren. Dat doe je op straat niet zo snel, maar als je met elkaar over een onderwerp hoort en spreekt in een tent, kan het wel. Zo kunnen we nieuwe perspectieven bieden.”
9. Wint de meme het van de spotprent?
Cartoons vs. Memes II
Voor cartoonisten is er steeds minder werk en minder ruimte. Willeke Brouwer, tekenaar voor het Nederlands Dagblad, ondervond dat aan den lijve. Ook voor haar zoon Gijs, eveneens cartoonist, is het moeilijk aan de bak te komen.
Tegelijkertijd worden memes op internet – en bijvoorbeeld in de Amerikaanse presidentiële campagnes – steeds belangrijker. ,,Deze online grappen gaan ook steeds meer over de wereld”, zegt Bolk. ,,Het is niet alleen meer ‘brainrot’.” Neemt de meme het over van de spotprent? Chloë Arkenbout, meme-onderzoeker, geeft uitleg.
Wanneer: woensdag 28 augustus, 15.00 uur. Waar: Pollux. Duur: 75 minuten. Prijs: 10 euro. Klik hier voor meer info.
Het Legio Museum in Grootegast, waarover Richard Topelen vertelt. Foto: Noorderzon
10. Je eigen Lego-museum
Uit de hand gelopen hobby’s
,,Ik verzamelde vroeger stenen en schelpen, net als zoveel kinderen”, zegt Bolk. ,,Maar ik heb nu geen groot museum. Anderen hebben dat wel.” Waarom die anderen dan wel, en wat het hen brengt? Dat vertellen ze zelf.
Zo vormde de legoverzameling van Richard Topelen de basis voor het Legio Museum in Grootegast, op de plek waar Lego Nederland ooit begon. Klaas Nanninga begon als jochie van 10 met schelpen op Schiermonnikoog een heeft nu een natuurmuseum. En Emiel Prick trok met zijn modeltreintjes ineens 30.000 volgers op Instagram.
Wanneer: vrijdag 23 augustus, 15.00 uur. Waar: Pollux. Duur: 60 minuten. Prijs: 9 euro. Klik hier voor meer info.
Renzo Martens en Thijs Lijster gaan in gesprek over de toekomst van kunst en cultuur. Foto: Noorderzon
11. Kunst redden met kunst
Hebben we straks nog wel kunst & cultuur?
Kunst en cultuur staan onder druk. Vorige kabinetten maakten zich er niet bijzonder hard voor en het huidige kabinet lijkt daarin weinig te veranderen. Hebben we straks nog wel kunst en cultuur? Die vraag stelt historicus en presentator Jelte Posthumus aan kunst- en cultuurfilosoof Thijs Lijster en kunstenaar Renzo Martens.
Martens en het Congolese CATPC zijn de Nederlandse inzending voor de eerder genoemde Biënnale van Venetië dit jaar. Met de inkomsten van hun werk kopen de leden van CATPC hun uitgeputte plantageland terug en herstellen ze de bossen. ,,Het gaat ook over het claimen van hun kunst die zo over-gekoloniseerd is”, zegt Bolk. ,,Ik heb het zelf in Venetië gezien en ik vond het het meest indrukwekkende wat ik er zag.”
Wanneer: woensdag 28 augustus, 21.00 uur. Waar: Pollux. Duur: 75 minuten. Prijs: 10 euro. Deze lezing is onderdeel van een serie van drie, een combiticket is ook te koop. Klik hier voor meer info.
Circus en containers
Circusvoorstellingen zijn op Noorderzon altijd populair. Omdat ze al (zo goed als) uitverkocht zijn, hebben we ze in deze top 11 niet meegenomen. Ook de containervoorstellingen laten we hier buiten beschouwing, omdat je daarvoor ter plekke kaartjes koopt. Dat kan niet vooraf.
Wil je weten waar je moet zijn op het festivalterrein of op een andere locatie in de stad? Dan kun je hier de plattegronden downloaden. En natuurlijk is er nog veel meer te beleven op Noorderzon. Wil je grasduinen door het gehele aanbod? Dan vind je hier het totale programma.
