Ruslandexpert Hans van Koningsbrugge. Corné Sparidaens
In de Saoedische hoofdstad Ryad zijn de Russen en Amerikanen begonnen met vredesonderhandelingen over Oekraïne. Buitengesloten EU-regeringsleiders troffen elkaar maandagmiddag in Parijs. Ruslanddeskundige Hans van Koningsbrugge vertelt.
Bijna drie jaar na de Russische invasie van Oekraïne lijkt het einde van de oorlog eindelijk in zicht. Door het bruuske optreden van president Trump zaten een Russische en Amerikaanse delegatie dinsdag voor het eerst samen aan tafel in de Saoedische hoofdstad Ryad. Op het eerste oog hebben de Russen met onder meer minister van Buitenlandse Zaken Lavrov een afvaardiging van het hoogste niveau gestuurd, maar schijn bedriegt, zegt Ruslandkundige Hans van Koningsbrugge. „Lavrov behoort niet tot de vertrouwelingen van Poetin. Er is geen enkele intimus van hem bij het overleg.”
Het betekent volgens hem dat de Russische delegatieleden eerst het water peilen. „Afgaande op twitterberichten is men gecharmeerd van elkaar. Dat is wel opmerkelijk, gezien de ijskoude sfeer die er de afgelopen drie jaar tussen beide grootmachten heerste. Helaas illustreert die wel de verdeeldheid van het Westen.”
‘Het was in Parijs even de horloges gelijk zetten’
Dat was ook de reden dat de Franse president Macron maandag een ingelaste minitop in Parijs organiseerde, waar ook premier Schoof bij aanwezig was. Op de vredesconferentie in München eind vorige week hebben de Amerikaanse delegatieleden Europa min of meer buitenspel gezet. De EU mag niet meepraten over Oekraïne. Dat leidde tot geschokte reacties in verschillende Europese landen.
Die top heeft weinig méér opgeleverd dan de oproep om meer te investeren in defensie. „Daarvoor hadden ze niet naar Parijs hoeven komen. Dat is niet een boodschap waarvan je van de stoel valt. Het was even de horloges gelijk zetten, meer niet. Alleen Groot-Brittannië heeft nadrukkelijk aangegeven een eventueel bestand in Oekraïne militair te willen bewaken.”
Europa staat voorlopig buitenspel. „Dat hoeft niet zo te blijven, maar dat is nu even wel het geval. Ik heb het eerder gezegd: het is management van chaos wat er nu in de EU-landen gebeurt.”
‘Wij willen geen bezet gebied opgeven’
Dat de vrede nog ver weg ligt, illustreren de woorden van de Russische VN-ambassadeur. Die verkondigde dat vier voorheen Oekraïense gebieden niet terugkeren in de moederschoot van Oekraïne. „De toon is nog steeds: wij geven niks toe. We willen geen bezet gebied opgeven. Poetin heeft inmiddels naar buiten gebracht bereid te zijn met Zelensky te onderhandelen. Dat betekent dat hij hem niet langer ziet als een illegitieme president. Maar je kunt je afvragen of dat een concessie is.”
Van Koningsbrugge verwacht dat de gesprekken de komende tijd geïntensiveerd worden. Op een gegeven moment komt het dan tot een bijeenkomst met Trump en Poetin, al dan niet met Zelensky.
Er wordt vaak een vergelijking getrokken met München 1938. Toen gaven de grote westerse mogendheden Hitler groen licht om Sudetenland in toenmalig Tsjecho-Slowakije te annexeren. „Oekraïne is niet Tsjecho-Slowakije in 1938. Er is wel degelijk een goedkeuring van het vredesproces van Oekraïne zelf nodig. Men kan wel doen alsof we leven met twee supermogendheden die alles bepalen, maar zo zit de wereld niet in elkaar.”
‘Je kunt er geen peil op trekken’
Daar komt volgens hem bij dat het team van Trump ook nog verdeeld is. Er wordt van alles geroepen en herroepen. Je kunt er geen peil op trekken. Van Koningsbrugge: „Dit is een vergelijking met drie onbekenden: Rusland, Oekraïne en Amerika. Je kunt alleen maar afwachten hoe de gesprekken uitkristalliseren en wat er van terechtkomt.”
Ondertussen wordt er in de Russische staatsmedia gejuicht en gejubeld over de verdeeldheid in het Westen. „Ze pochen ook dat hun economie met 4,2 procent is gegroeid. Dat illustreert volgens hen dat hun economie ongevoelig is voor sancties. Dat is natuurlijk allemaal flauwekul. De Russische media weten dondersgoed dat de doelstellingen van de ‘speciale militaire operatie’ bij lange na niet zijn gehaald. Kyiv is niet gevallen, Oekraïne is niet gevallen.”
De vredesbesprekingen moeten volgens Van Koningsbrugge nog een lange weg afleggen. Hoe moeten de grenzen worden gedemarkeerd? Wat zijn de veiligheidsgaranties? Welke troepen gaan toezien op het naleven van het bestand? Wat is de toekomstige status van Oekraïne? „De besprekingen gaan nog maanden duren.”
