De natuur heeft amper baat bij het piekbelastersbeleid waarin boerderijen worden opgekocht. Dat blijkt uit een nieuw stikstofonderzoek van de Universiteit van Amsterdam in opdracht van het Mesdagfonds. Volgens het onderzoek komt 90 procent van de uitgestoten stikstof door melkveehouderijen helemaal niet terecht in de directe omgeving.
De Universiteit van Amsterdam heeft de afgelopen drie jaar in opdracht van het Mesdagfonds het onderzoek uitgevoerd. Dinsdag zijn de resultaten gepresenteerd.
Hogere luchtlagen
Uit het onderzoek, uitgevoerd op twee melkveebedrijven, blijkt dat slechts 10 procent van de ammoniakemissie neerslaat binnen een straal van 500 meter rondom de stal. De overige 90 procent van de uitgestoten stikstof komt terecht in hogere luchtlagen van de atmosfeer, samen met de emissie van voornamelijk stikstofoxiden, afkomstig van industrie en verkeer. Deze stikstofdeken slaat elders neer.
Kritische depositiewaarde
Onder leiding van Albert Tietema van het UvA Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) is bij de studie gebruikgemaakt van zowel bestaande methoden om stikstofdepositie te meten als enkele nieuwe, nog experimentele methoden.
Het onderzoek toont volgens Tietema aan dat er sprake is van voor de natuur schadelijke stikstofuitstoot door de landbouw. Wel vindt hij dat het beleid dat daarop is gebaseerd, anders zou moeten. „Wanneer een boerderij op pakweg 100 meter van een natuurgebied is gevestigd, kan het zinvol zijn deze op te kopen”, aldus Tietema. „Maar op 400 meter afstand ligt dat dus al weer heel anders.”
Tietema: „Ons doel was zoveel mogelijk te meten, met de beperkte middelen die we hebben. Er is onder meer gebruikgemaakt van biomonitoren. We hebben gekozen voor planten in potten die rondom de melkveehouderijen en in natuurgebieden zijn geplaatst. De stikstof die deze planten opnamen, bleek voornamelijk afkomstig te zijn uit de stikstofdeken en kan dus als oorsprong de landbouw hebben, maar ook het verkeer en industrie.”
Een belangrijke consequentie is volgens de onderzoekers daarom dat de kritische depositiewaarde (KDW), de grens van stikstofuitstoot die nu wordt gehanteerd voor Natura 2000-gebieden, niet geschikt is om te bepalen wat er moet gebeuren met veehouders.
Piekbelasters
Het huidige Nederlandse stikstofbeleid houdt in dat de piekbelasters verantwoordelijk worden gehouden voor een belangrijk deel van de neerslag van stikstof in beschermde natuurgebieden. Als zij stoppen, kan de natuur zich herstellen en komt het halen van de stikstofdoelen een stuk dichterbij, is de gedachte.
Maat dit beleid gericht op piekbelasters zal volgens de onderzoekers dus in veel gevallen niet effectief zijn omdat het niet tot meetbare verschillen in stikstofbelasting in de beoogde natuurgebieden leidt.
Inkrimpen van de veestapel
In plaats van te sturen op het neerslaan van stikstof is het volgens de UvA-onderzoekers en het Mesdagfonds veel effectiever om te kijken naar de uitstoot. Die kan niet alleen worden verlaagd met het inkrimpen van de veestapel, maar bijvoorbeeld ook door stikstof en fosfaat terug te winnen uit mest en dat te gebruiken als vervanger van kunstmest.
Boeren kunnen ook aan de slag met ander voer en een ander graslandbeheer, aldus de onderzoekers. Daar hebben niet alleen de Natura 2000-gebieden baat bij, maar alle natuur.
Tussen 1996 en 2006 werd de stikstofuitstoot al met 60 tot 70 procent verminderd door dit soort maatregelen.
Uitstoter of gebruiker
De onderzoekers concluderen verder dat het niet mogelijk is om expliciet antwoord te geven op de vraag of een bemest grasland een uitstoter of een gebruiker van ammoniak is. Dat hangt af van veel verschillende factoren, zoals het soort bodem en de grondwaterspiegel. Het kan bijvoorbeeld ook zo zijn dat bepaalde plantensoorten stikstof opnemen, wat de waarden automatisch verhoogt.
„De UvA heeft nu voor het eerst echt gemeten, dat is anders dan modellering waar telkens van uit is gegaan”, legt Lubbert van Dellen, secretaris van het Mesdagfonds, uit.
De uitkomsten komen volgens de onderzoekers overeen met eerder onderzoek en de modellen van het RIVM. ,Alleen heeft de overheid deze modellen anders geinterpreteerd”, aldus Van Dellen.
Boerenbelangenorganisatie Agractie roept de Tweede Kamer nu op het stikstofbeleid controversieel te verklaren.
