Leerlingen dreigen leraren te slim af te zijn met kunstmatige intelligentie

Laura Borghols, lerares Nederlands op het Veurs Lyceum in Leidschendam, zat zo’n twee uur een opdracht na te kijken van haar 4-havo leerlingen, toen het kwartje viel. „Ze moesten een boek op hun leeslijst van verschillende kanten belichten. Bij een aantal las ik wel heel moeilijke zinnen, die je iemand in 4-havo normaal niet hoort zeggen. Ik dacht: ha, dit is plagiaat! Maar daar kwam niks uit.”

Toen dacht ze aan een artikel dat ze recentelijk had gelezen over kunstmatige intelligentie, dat steeds meer mogelijkheden biedt. En inderdaad: als ze de klas confronteert met haar vermoedens, binden ze in. „Meteen kwamen de bekentenissen.”

Een stuk of zes leerlingen in de klas hadden de opdracht laten maken door ChatGPT, een gratis tool die op basis van kunstmatige intelligentie hele teksten schrijft. „Ik vertelde het verhaal aan mijn kinderen en die reageerden: wat stom van ze, ze hadden een deel van de tekst moeten aanpassen zodat het niet zo opvalt.”

ChatGPT is binnen een paar weken na lancering razend populair. Het is een overzichtelijke website die ook nog eens makkelijk werkt. De gebruiker tikt een opdracht in – bijvoorbeeld: ’schrijf een artikel over 18e-eeuwse kunststromingen’ en in een kwestie van seconden rolt er een antwoord uit. Ook over lastige onderwerpen en in vreemde talen.

IT-kenner Rudy Rensink schreef in zes uur een verhalenbundel met ChatGPT, waar geen spelfout in te vinden is. „Ik wilde al jaren eens een boekje schrijven en dit leek me een mooi moment”, grapt hij. „Een verhaal gaat over een Derde Wereldoorlog en het systeem bedacht zelf dat die woedt tussen China en de Verenigde Staten. Ik voegde daar nog aan toe dat Poetin met een kernbom dreigt.”

Hij noemt de technologie ’een revolutie’. „Omdat het zo toegankelijk is: vijf dagen nadat de tool online kwam, was het al een miljoen keer gebruikt. En omdat het zich zo snel ontwikkelt. Let maar op: binnenkort kun je er een goeie roman mee schrijven en hebben bedrijven geen marketeers meer nodig om teksten te bedenken. En het is zo simpel dat ook kinderen hiermee aan de slag gaan.”

Dat betekent bijbenen voor leraren. „De technologie is fascinerend, maar ergens ook doodeng”, vindt Borghols. De Vrije Universiteit in Amsterdam geeft tips aan docenten. Studenten een deel van hun tentamens thuis te laten maken, is achterhaald. „De docent kan niet, of bijna niet, ontdekken als de tekst (deels) is gemaakt door een computer”, stelt de VU.

Zo kan het in het vervolg beter zijn om niet alleen een werkstuk of essay te beoordelen, maar het hele proces. Feedbackgesprekken met studenten en presentaties over een onderwerp kunnen helpen om te checken wat ze eigenlijk hebben opgestoken.

„Een andere manier om ermee om te gaan is werkstukken laten gaan over heel specifieke onderwerpen van studenten en hun context zelf.” Want, zo weet de universiteit: „Hoe specifieker het onderwerp, hoe lastiger het voor ChatGPT is om haar achtergronddata te gebruiken voor een leesbare tekst.” De tool werkt trouwens met informatie tot september 2021, dus als recente ontwikkelingen aan bod komen, vallen studenten door de mand.

Aan de Rijksuniversiteit Groningen hebben ze nog geen signalen ontvangen dat kunstmatige intelligentie wordt gebruikt tijdens examens. „Dit zegt niet dat het niet gebeurt”, vertelt een woordvoerder. „Het uitgangspunt van de RUG is diversiteit in toetsing aanbieden, dit maakt fraude minder eenvoudig.”

Borghols, de lerares uit Den Haag, blijft er nuchter onder. „Ik sta al 22 jaar voor de klas en er wordt altijd gezocht naar nieuwe manieren om te frauderen, dat is het eeuwige kat-en-muisspel. Dus de leerlingen kan ik het moeilijk kwalijk nemen.”

„Waar ik wel bang voor ben: wat gaat dit doen met onze beleving van wat echt en nep is? Vandaag ben ik toevallig met diezelfde groep leerlingen op stap, voor een workshop in nepnieuws. De leerlingen moeten daar zelf voorbeelden van bedenken, dus ik zei: gebruik die website maar, dan verwerk ik het meteen in de didactiek.”

Om de toetsen Nederlands échte toetsen te laten blijven, hoeft de oplossing overigens niet zo lastig te zijn. „Ik kan ze ook gewoon weer met pen en papier laten werken.”