De VVD is nog niet van de asieldeal af

Hij wilde niets van een crisis weten, oogde vrolijk, groette het journaille vriendelijk. Mark Rutte was dinsdagochtend onderweg naar de VVD-vleugel in het Tweede Kamergebouw alsof hij er rustig koffie ging drinken.

Rutte bagatelliseerde uren later zijn invloed binnen de fractiekamer van de liberalen. Als politiek leider van de grootste partij was hij gewoon even komen buurten en kreeg hij te horen dat hij meer moest doen om de groeiende groep asielzoekers die naar Nederland komen te stoppen. Die opdracht had hij in z’n oren geknoopt.

 

Niet veel later zei fractievoorzitter Sophie Hermans waarvoor Rutte natuurlijk kwam: de VVD-fractie stemt na maanden tegenstribbelen tóch in met een nieuwe asielwet van Ruttes vierde kabinet, ook wel de spreidingswet of dwangwet genoemd. Die gaat gemeenten verplichten om asielzoekers binnen de gemeentegrenzen op te vangen, tegen de wens van de VVD in.

De fractievoorzitters van de coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie waren voor het weekeinde tot een compromis gekomen, waar al maanden op werd gebroed. Onderhandelaar Hermans kreeg het compromis dit weekeinde niet verkocht aan haar fractie, die Rutte er dinsdag bijhaalde.

Dat de VVD-fractie nu mee is, betekent niet dat de ruis van de lijn verdwijnt. Duidelijk is wel dat het kabinet de druk op gemeenten opvoert.

Van der Burg wil de wet snel in consultatie brengen, zoals dat heet. Belanghebbenden als de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) toetsen de wet op uitvoerbaarheid. Daarna moet Van der Burg de wet nog door de Tweede en Eerste Kamer loodsen. Hij had de vurige wens om de wet op de eerste dag van 2023 te laten ingaan, maar die deadline lijkt hij niet te halen.

De VNG gaf dinsdag aan de wet goed te zullen bestuderen. Gemeenten staan niet te springen om verplicht asielzoekers op te nemen, zoals de wet zal voorschrijven. Ze wijzen op het gebrek aan geschikte huisvesting en het lage draagvlak in de samenleving.

Ook binnen de VVD is de strijd nog niet gestreden. Het uren durende bezoek van Rutte heeft een ondermijnende werking op het gezag van fractievoorzitter Hermans. Die zei tegen haar coalitiepartners ‘ja’ op het compromis, maar kreeg de 33-koppige VVD-fractie niet mee. Pas toen Rutte zich ermee bemoeide, draaide de fractie.

Dat Hermans het gevoel van haar fractie niet goed aanvoelde en verdedigde in het coalitieoverleg zal haar worden nagedragen. Volgende week zaterdag houdt de VVD een partijcongres in Rotterdam. Niet alleen de asieldeal zal onderwerp van gesprek zijn, ook het leiderschap binnen de VVD zal worden aangestipt. In VVD-kringen zijn moties in voorbereiding die de leden laten uitspreken tegen de asielwet en om de partij een strenger migratiebeleid te laten nastreven.

Het is niet voor het eerst dat de VVD moet meebuigen in een asielkwestie. In 2020 ving Nederland honderd vluchtelingen op uit kamp Moria op het Griekse eiland Lesbos. De VVD stribbelde toen tot op het laatst tegen. Een uitbreiding van het kinderpardon in 2019 kwam er ook, al was het tegen de wens van VVD.

Vertegenwoordigt de VVD-fractie nog wel het liberale geluid of verliest ze haar achterban in het compromis? Niet alleen Rutte zal het als politiek leider moeten uitleggen aan zijn eigen achterban, Hermans nu ook.