Verkoeling is er bij de kust, maar op een doordeweekse dag is dat niet voor iedereen weggelegd. Foto: ANP
Nederland gaat de komende dagen gebukt onder tropische temperaturen: airco’s draaien op volle toeren en Nederlanders zoeken massaal verkoeling bij het water. De thermometer gaat richting de 40 graden en dus is het al vroeg in de zomer oppassen voor ouderen en kwetsbaren: vijf vragen over het Nationaal Hitteplan dat vanaf maandag 10.00 uur van kracht is.
Hoe heet gaat het de komende dagen worden?
Al dagenlang loopt het kwik gestaag op, maar de heetste dagen worden dinsdag en woensdag. In het zuiden en oosten wordt tropische hitte verwacht met temperaturen tot wel 37 graden. Volgens Weeronline wordt er hele warme en ook vochtige lucht aangevoerd, waardoor het drukkend warm zal aanvoelen.
Daarbij schijnt de zon de komende dagen met zonkracht 8, iets wat niet vaak gebeurt in ons land. Een onbeschermde huid kan binnen 10 tot 15 minuten verbranden. Mogelijk wordt de nacht van dinsdag op woensdag een tropennacht. Dat is het geval als de minimumtemperatuur niet lager is dan 20 graden.
Wanneer wordt het Nationaal Hitteplan in werking gesteld?
Het hitteplan is een waarschuwingssysteem dat actief wordt als er een periode van aanhoudende hitte of extreem hoge temperaturen wordt verwacht. Experts van het KNMI en het RIVM kijken naar de weerkaarten en komen zo tot het besluit om te waarschuwen.
„Niet alleen de temperatuur overdag speelt een rol bij deze beslissing. Ook de nachttemperatuur, gevoelstemperatuur en luchtvochtigheid spelen een belangrijke rol”, aldus het RIVM. Vanaf zondag was het hitteplan al van kracht in Limburg en Noord-Brabant, maar vanaf maandag dus voor het hele land.
Voor wie is het hitteplan bedoeld?
Vooral mantelzorgers en mensen die in de zorg werken, worden opgeroepen extra waakzaam te zijn. Grote kans dus dat veel Nederlanders de komende dagen extra bezoekjes brengen aan hun kwetsbare naasten. Tot die groep worden vooral 75-plussers gerekend. Op hogere leeftijd neemt de prikkel om te drinken af en ligt uitdroging op de loer. Maar ook mensen met een chronische aandoening, mensen in een sociaal isolement, daklozen en jonge kinderen kunnen door de hitte in de problemen komen.
Ook mensen in goede gezondheid kunnen last krijgen van oververhitting of hitte-uitputting, waarschuwt het RIVM, dat daarom waarschuwt om tussen 12.00 en 18.00 uur geen zware inspanningen te leveren. Rijkswaterstaat gaat gestrande weggebruikers zo snel mogelijk helpen: wie pech heeft, wordt zo snel mogelijk naar een parkeerplaats met schaduw gebracht. In de hitte kan de temperatuur van het wegdek oplopen tot boven de 50 graden.
Hoe vaak is het Nationaal Hitteplan al in werking gesteld?
Het RIVM heeft het Nationaal Hitteplan sinds de start in 2007 meer dan 15 keer geactiveerd, meldt de organisatie op de eigen website. De laatste keer dat het Nationaal Hitteplan van kracht was, was van 10 tot en met 16 augustus 2022. Augustus 2022 was met een gemiddelde temperatuur van 20 graden tegen normaal 17,9 graden de op twee na warmste augustusmaand sinds 1901. Van 9 tot en met 16 augustus zuchtte ons land onder een langdurige hittegolf.
Is het Nationaal Hitteplan effectief?
Daar is nog weinig over bekend. In 2024 en 2025 doet het RIVM onderzoek naar de effectiviteit van het eigen waarschuwingssysteem. De slotconclusies van dat onderzoek worden eind dit jaar verwacht.
„Door de effectiviteit van het hitteplan te evalueren, wil het RIVM de impact ervan versterken. Zodat we in Nederland zo goed mogelijk zijn voorbereid op hitte, ook in extreme situaties”, aldus de nationale gezondheidsorganisatie. Een logische, maar belangrijke onderzoeksvraag is of de relatie tussen hoge temperaturen en de sterfte veranderd is sinds de eerste activatie van het Nationaal Hitteplan.
In een tussentijds rapport dat begin deze maand werd gepubliceerd, durft het RIVM geen harde uitspraken te doen. Het RIVM onderzocht de relatie tussen hoge temperaturen en het aantal sterfgevallen in Nederland vóór (2000-2009) en na de eerste activatie (2010-2019). Daaruit blijkt volgens het RIVM dat de kans om door hitte te sterven na 2010 kleiner is geworden.
„Dit kan door het hitteplan komen, maar ook andere factoren kunnen invloed hebben gehad. Zo was er veel (media) aandacht voor de hittegolven in 2003 en 2006, die een van de langste en meest intense in Nederland waren. Het kan zijn dat mensen en organisaties zich sindsdien bewuster zijn van de gevaren van hitte. Dit maakt het lastig om de invloed van het Nationaal Hitteplan te bepalen”, aldus het RIVM, dat aankondigt dat er eind dit jaar een ’eind-evaluatie’ volgt.
