De Dorpsstraat van Oosterwijtwerd, de wierde van Niehove, de kern van Winsum: het is de hoogste tijd de bescherming van de dorpen in Groningen beter te regelen | opinie

De provincie Groningen kent vele karakteristieke oude dorpen. Alleen al in de gemeente waarin ik zelf woon, Het Hogeland, zijn dit er 52! Vorig jaar nam de gemeente Het Hogeland zelfs het initiatief deze 52 dorpen stuk voor stuk in beeld te brengen in een videoproject om, zoals zij het zelf verwoordt, ‘te ontdekken wat Het Hogeland tot Het Hogeland maakt’.

Het simpele feit dat een gemeente dit doet, zegt iets over het belang van het bestaan van deze dorpen. Blijkbaar is er iets dat deze dorpen de moeite waard maakt. Hun karakter, hun sfeer, hun zichtbare verleden. Loop of fiets door het centrum van Warffum of Usquert, van Niehove of Winsum, door de lommerrijke Dorpsstraat van Oosterwijtwerd of de oude Hoofdstraat van Zandeweer en je waant je in een openluchtmuseum.

Nu zijn we in Nederland, vergeleken met veel andere landen, door de bank genomen niet heel erg goed in het waarderen en behouden van onze eigen cultuuruitingen. En Groningers vormen daarvan zelfs nog de overtreffende trap. Té vaak heb ik bij het aangezicht van een vervallen arbeidershuisje ergens op het Groninger platteland de uitspraak gehoord: ‘Aa jong schoef hom der mor oaf’. Dus laten we ook vooral zelf het boetekleed aantrekken. Maar er is een kentering zichtbaar en voelbaar.

De gaswinning en de daaruit voortvloeiende bodemdaling en aardbevingen vormen een bedreiging voor de oude karakteristieke elementen van veel van deze dorpen. Tel daarbij op het door de overheid gecreëerde bureaucratische doolhof en technocratische aanpak (of moet ik zeggen ‘niet-aanpak’) van de problematiek en je hebt een duivelspact, een dodelijke combinatie die de zo kwetsbare dorpen tussen de molenstenen van de ambtelijke molens dreigt te vermalen.

Niet dat de overheid het niet probeert, er worden goedbedoelde initiatieven genomen, zoals bijvoorbeeld de ‘Subsidieregeling pilot karakteristieke panden Overschild provincie Groningen 2019’. Nu ben ik vorige week voor het schrijven van dit verhaal nog even in Overschild wezen kijken, maar karakteristiek zou ik het dorp niet meer willen noemen. De meerderheid van de huizen is gesloopt en nieuwgebouwd. Het oogt als een nieuwbouwwijk op de plek van een oud dorp. Overschild as-we-knew-it is niet meer.

Ooit heeft iemand in Den Haag van achter een bureau bedacht dat het beter was om de te versterken huizen te laten bepalen door een theoretisch computermodel met dubieuze aannames en een geheim algoritme, in plaats van gewoon de sterk beschadigde huizen bij het schadeherstel ook gelijk te versterken. Met als gevolg een versterkingstombola waar jouw huis om volstrekt onduidelijke redenen wel of niet in zit. Niemand die het nog begrijpt of kan uitleggen. Onkunde, ignorantie, hooghartigheid en willekeur zijn de eerste connotaties die bij me opkomen wanneer ik aan het hele versterkingsdrama denk.

Hoe komen we uit deze ellende? We zijn gevangen in de Gordiaanse knoop die de overheid om onze Groningse hals heeft gelegd. En hoe meer we bewegen, hoe strakker die komt te zitten. In mijn dagelijks werk heb ik geleerd dat je bij vastgelopen trajecten terug moet gaan naar de basis. Waar sta je voor? Wat vind je belangrijk? Wat wil je nu eigenlijk? Nou, dat weet ik wel.

Ik wil de oude Groninger dorpen behouden. Zoals ze zijn. Met hun oude pandjes, hun straatjes, bruggetjes, kerkjes en al dat wat ze maakt tot wat ze zijn. Tijd om de handen ineen te slaan en te komen tot een belangenclub die dit gaat realiseren. Noem het Stichting Oude Groninger Dorpen, maar analogie van de Stichting Oude Groninger Kerken. Daarover sprekende, het is mijn stellige overtuiging dat de oude Groninger kerken goed uit de aardbevingsstrijd zijn gekomen, puur door het feit dat hun belang gebundeld is in één hand. Ik heb dan ook het initiatief genomen om te komen tot de oprichting van de Stichting Oude Groninger Dorpen. Een belangenvereniging in eerste instantie voor de oude dorpen in het aardbevingsgebied, maar in een later stadium vast ook voor alle andere oude dorpen in de provincie die kampen met het behoud van hun identiteit en karakter. Dorpen die willen zijn wat ze waren en willen worden wat ze zijn.