Bij zowel de gaswinning als de opslag van kernafval zien we een betreurenswaardig misbruik van wetenschap | opinie

Bij zowel het bepalen van de gevolgen van aardbevingen door de gaswinning, als de plannen voor de opslag van kernafval in zoutkoepels in Noord-Nederland, zijn veel gegevens van belang. Het gaat niet alleen om feiten, maar ook om bijvoorbeeld rekenmodellen om de veiligheid op de zeer lange termijn te berekenen. Hierin speelt wetenschappelijke kennis een grote rol.

Maar wat is wetenschap en hebben professoren de waarheid in pacht? Immers, bij zowel de gaswinning als de opslag van kernafval zien we een betreurenswaardig misbruik van wetenschap.

Op 16 mei 2024 brachten medewerkers van het Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen een rapport uit over de rol van wetenschap bij de gaswinning uit het Groningen-veld. Bij de gevolgen van de gaswinning ging het om risico’s.

De onderzoekers van het Kennisplatform concludeerden dat wetenschappelijke risicobeoordeling gebruikt werd als een machtsinstrument: ‘Toen bewoners voor het eerst aardbevingen opmerkten, werd gezegd dat dit onmogelijk was vanwege de geofysische eigenschappen van het gasveld. Toen aardbevingen werden aangetoond, werd beweerd dat ze niet van het Groningen-veld konden komen.’

‘Vervolgens werd gezegd dat de aardbevingen zo gering waren dat ze nauwelijks schade konden aanrichten. Toen de toezichthouder aantoonde dat deze beweringen onjuist waren en adviseerde de gaswinning te verminderen, besloot de regering tot nieuw onderzoek. Hieruit bleek hoeveel er onbekend was over het gasveld en hoe groot de foutmarges waren. Daarop werd beweerd dat het advies van de toezichthouder niet deugde.’

‘Dit is een betreurenswaardig misbruik van de wetenschap’, concludeerden wetenschappelijk directeur Tom Postmes en zijn team, namelijk om eerst met zekerheid te beweren dat de gaswinning veilig is en – wanneer dit wordt weerlegd – het rapport van de toezichthouder in twijfel te trekken.

Daar komt bij dat ‘de risicoberekeningen over geld en doden gaan. Een rationele beslissing gaat over de afweging tussen financiële voordelen en het verlies aan mensenlevens. (…) Maar zelfs als niemand overlijdt door de gevolgen van de gaswinning kan de situatie onwenselijk, onmenselijk en onwettig zijn.’ En dat is hier het geval, luidde hun conclusie.

David Smeulders mag zich hoogleraar energietechnologie aan de Technische Universiteit Eindhoven noemen. Smeulders stelde op 1 maart 2022 in deze krant voor om jaarlijks 12 miljard kuub gas uit het Groningen-veld te winnen: dat kan volgens hem veilig door tegelijkertijd evenveel stikstof in het gasveld te injecteren.

Maar deze injectie is niet realistisch, kan ik gemakkelijk concluderen uit een dik rapport van de NAM uit 2013. Nu hoeft de NAM niet gelijk te hebben, maar het is opvallend dat Smeulders de argumenten van de NAM niet heeft weerlegd. Dat had ik wel verwacht van iemand die zich professor mag noemen.

Een soortgelijk gebruik van kennis treffen we ook aan bij het Rathenau Instituut (RI) in Den Haag. De regering betaalt het RI voor een advies over de opslag van kernafval. Dat advies komt op 4 september uit.

Het RI stelt in tot nu toe verschenen rapporten herhaaldelijk dat over 100 jaar geregeld moet zijn waar het kernafval moet worden opgeborgen. Als onderbouwing wordt de Nota Radioactief Afval uit 1984 aangehaald.

Echter, daarin gaat het om enkele tientallen jaren tussenopslag van alle soorten radioactief afval. En: de termen ‘zoutkoepel’ en ‘kleilagen’ komen niet voor in hun meest recente rapporten.

Een andere kwestie is, wanneer die termijn van 100 jaar zou ingaan. Strikt genomen zou het volgens de Nota Radioactief Afval gaan om maximaal 100 jaar na 1984, dus in het jaar 2084, dat is 60 jaar na nu. Het RI telt daar nog eens bijna 50 jaar bij op en noemt het jaar 2130.

Dat is dé manier om te doen alsof opslag in zoutkoepels niet aan de orde is. Immers, als het zou gaan om enkele tientallen jaren, staan proefboringen in de zoutkoepels binnenkort voor de deur.

Vanaf 1976 gaat het om de volgende zoutkoepels: Ternaard in Friesland; Pieterburen en Onstwedde in de provincie Groningen; Schoonloo, Gasselte-Drouwen, Hooghalen en Anloo in Drenthe. Ook hierover heeft het RI het niet, en dat voorkomt onrust.