De sekswerkers wordt niets gevraagd. Foto: Siese Veenstra
Het voortbestaan van de raamprostitutie aan de Nieuwstad in Groningen staat ter discussie. Nog dit jaar buigt de politiek zich erover. Wat valt er te zeggen vóór raamprostitutie, wat er tégen? Een dubbelinterview.
‘Lichamelijke integriteit van vrouwen staat voorop’
,,Ze zetten hun lichaam in, zoals een bouwvakker of een masseur.’’ Foto: Siese Veenstra
Iris de Munnik (35) werkt bij de landelijke Klachtenbalie voor Sekswerkers. Ze is ruim tien jaar werkzaam in het sekswerkactivisme. Specialiseerde zich in het stigma op sekswerk tijdens haar studie sociale psychologie. Is voorstander van raamprostitutie.
,,Het verbaast me dat de gemeente de raamprostitutie ter discussie stelt. De gemeente luistert naar de buurt, niet naar de sekswerkers. Hen werd ook niks gevraagd toen de rosse buurt rondom de Vishoek werd opgeheven. De ramen zijn de veiligste manier om te werken voor sekswerkers.’’
Wat maakt raamprostitutie veilig?
,,De sociale controle van collega’s en mensen op straat, het communitygevoel. De ramen zijn zo ingedeeld dat sekswerkers kunnen kiezen voor hun klanten en op een alarmknop kunnen drukken als er iets onveiligs dreigt te gebeuren. Dan komt de exploitant of de manager.’’
Wie wil z’n brood verdienen middels seks?
,,Bijna iedereen zegt dat-ie dit werk niet zou willen of kunnen, maar ik zou ook niet chirurg kunnen zijn of in het leger willen dienen. Het merendeel van de sekswerkers kiest voor dit beroep. Dat kan allerlei redenen hebben, van geld nodig hebben tot onafhankelijk willen zijn.’’
Zijn ze niet juist afhankelijk van de pooier, de raamexploitant en de mannen die hun lichaam kopen?
,,Pooiers zijn verboden in Nederland, net als uitbuiting. Sekswerkers betalen huur voor het raam en de kamer, ze bepalen zelf welke klanten ze binnenlaten en welke seksuele dienst ze voor welke prijs uitvoeren. Ze verkopen hun lichaam niet, ze nemen het aan het einde van de dag weer mee naar huis. Ze zetten hun lichaam in, zoals een bouwvakker of een masseur.’’
U schetst het positief.
,,Ja, ik zie sekswerker als een doodnormaal beroep. Sekswerkers halen plezier uit hun werk, bijvoorbeeld omdat ze houden van het individuele contact met hun klanten of omdat ze graag met hun lichaam werken. Het gemiddelde beeld dat mensen van klanten hebben is dat van een vies oud mannetje. Over het algemeen zijn het mannen die eenzaam zijn en zoeken naar connectie. De lichamelijke integriteit van vrouwen staat voorop.’’
Ik zie ook vieze jónge mannen en dronken lui op de Nieuwstad. Klagen de sekswerkers die u spreekt nooit over de klandizie?
,,Nee, ik spreek ze dagelijks en nogmaals: ze hebben de keuze wie ze als klant binnen laten. Ze letten niet zozeer op het uiterlijk alswel op of iemand respectvol is. En als de omstandigheden niet oké zijn, kunnen ze stoppen, al is het voor niemand makkelijk van vak te veranderen.’’
Waarover klagen ze dan?
,,Over banken die weigeren een zakelijke bankrekening te openen, over gemeentes die weigeren een vergunning voor thuiswerk te verlenen, over artsen die discrimineren, over verzekeringsmaatschappijen die geen verzekering willen afsluiten. Sekswerkers zitten in het verdomhoekje omdat er een stigma op hun werk rust.’’
Waar komt dat vandaan?
,,Omdat het beeld is dat die arme vrouwen daar moeten zitten, alsof het slachtoffers zijn. Onder goede en veilige omstandigheden met de politie en maatschappelijk werk binnen handbereik is het een gewoon beroep.’’
Wat is het gevolg van het opdoeken van de ramen?
,,Dat sekswerkers uit het zicht verdwijnen, dat ze geen toegang meer hebben tot de politie, de GGD en maatschappelijk werk. Ze vertrouwen de overheid niet meer.’’
Wat vindt u van het zogeheten Zweedse model? Daarin is prostitutie legaal, maar de klanten zijn strafbaar.
,,Dat leidt tot stiekeme criminalisatie. Sekswerkers en hun klanten proberen manieren te vinden waarbij de politie ze niet kan vinden, ze gaan naar bossen en afgelegen tankstations. Car-dates komen op. Het belangrijke praatje voorafgaand aan de seksuele handelingen slaan ze over, waardoor de veiligheid afneemt. En als de klanten je kunnen vinden, dan kan de politie je ook vinden.’’
Dat is toch juist veilig?
,,Nee, de verkeerde types duiken op.’’
Tot slot: is raamprostitutie niet iets van het verleden? Anno 2024 is de emancipatie toch zo ver dat mannen hun lusten niet zouden moeten kunnen botvieren op halfnaakte dames in etalages?
,,Wie heeft de macht, degene die betaalt of degene die achter het raam zit? Sekswerkers gaan daar zelf zitten. Ik vind raamprostitutie juist heel geëmancipeerd. My body, my business.’’
,,Een hoerenloper is geen verkrachter.'' Foto: Siese Veenstra
Renate van der Zee (63) is journalist en schrijft onder meer over prostitutie, seksueel geweld en vrouwenrechten. Ze schreef het boek ‘Prostitutie - De waarheid achter de Wallen’. Ze is tegen raamprostitutie.
,,Om te beginnen: ik spreek van vrouwen in de prostitutie, niet van sekswerkers want het is geen werk maar meestal uitbuiting en het is geen seks. Seks is als je er beiden zin in hebt.’’
Hoe kwam u erbij over prostitutie te schrijven?
,,Ik schrijf over de vrijheid van vrouwen. De ultieme onvrijheid van de vrouw is de gedwongen prostitutie. Ik deed ooit vrijwilligerswerk bij slachtoffers van mensenhandel en daar hoorde ik verhalen over vrouwen die afgrijselijk uitgebuit waren in de prostitutie. Ik dacht: dit gebeurt allemaal in het fantastische Nederland waar prostitutie gelegaliseerd is. Hoe kan dit?’’
Wat voor verhalen hoorde u?
,,Ik hoorde over vrouwen die door mensenhandelaren gedwongen waren seks te hebben zonder condoom waardoor ze aids opliepen of zwanger werden van volstrekt onbekende mannen. Ik hoorde over vrouwen die zonder eten en drinken werden opgesloten om hen tot prostitutie te dwingen, vrouwen die uren achtereen middels seks geld moesten binnenhalen. Het gebeurt allemaal in Nederland waar we de prostitutie zogenaamd goed geregeld hebben. Toen ben ik de prostitutiewereld gaan onderzoeken. Ik ben met de vrouwen op de Wallen, met pooiers, officieren van justitie, hulpverleners, met iedereen gaan praten.’’
En wat ontdekte u?
,,Dat we het helemaal niet goed geregeld hebben. Een groot deel van de vrouwen achter de ramen zit daar gedwongen. Ik kwam haast nooit iemand tegen die happy was.’’
In praatprogramma’s zitten altijd vrouwen die er heel vrolijk over zijn.
,,Ja, tot je iets langer doorpraat, dan kom je er vrijwel altijd achter dat het niet rooskleurig is. Er zit altijd een situatie van misbruik achter, van een laag zelfbeeld, van erin gemanipuleerd zijn door een vent. Of dat ze nu dan maar zelf voor het vak kiezen, maar er in eerste instantie toe gedwongen zijn.’’
Ik hoor mensen zeggen dat vrouwen er zelf voor kiezen.
,,Hoe komen mensen erbij? Kunnen zij zich voorstellen dat een vrouw dat leuk vindt? Gepenetreerd worden door tien verschillende mannen op een dag? Niet zelden mannen die dronken zijn, niet gewassen, grof of gewelddadig zijn.’’
Hebt u in uw onderzoek nooit een vrouw gesproken die het uit vrije wil deed?
,,Jawel, een studente die dominatrix was, zij sloeg mannen die daar opgewonden van raakten en daar verdiende ze veel geld mee. En ik heb ook wel vrouwen gesproken van wie het strikt genomen hun eigen keus was omdat ze niet wisten hoe ze financieel anders verder moesten. Die zeiden tegen hun familie in het land van herkomst dat ze in een restaurant werkten.’’
Wat is er volgens u mis met raamprostitutie?
,,Op de Wallen zijn hele stegen vol ramen waar jonge vrouwen uit lage lonen-landen uitgebuit worden door pooiers en soms zelfs door raamverhuurders. De Nederlandse regering doet door het te legaliseren alsof het allemaal oké is. Als je als stadsbestuur het mooiste gedeelte van Amsterdam faciliteert voor mannen die seks willen kopen, dan maak je reclame voor prostitutie, dan vind je prostitutie prima. Dan zorg je voor een aanzuigende werking op mannen die seks willen kopen. Dat is toch raar. We zetten halfnaakte vrouwen achter een raam en tegen een krankzinnig lage prijs mogen mannen doen wat ze willen.’’
Ik hoor dat vrouwen achter het raam juist de macht hebben.
,,Dat is onzin. Vrouwen achter het raam zijn juist kwetsbaar voor geweld en uitbuiting. Dat is hetzelfde als dat iedereen zegt dat het het oudste beroep van de wereld is. Waarom moeten we iets dat al zo lang bestaat blijven toestaan? Slavernij is ook zo oud als de wereld, dat faciliteren we toch ook niet?’’
Wat is volgens u een oplossing?
,,Elke regering heeft de keuze: stimuleren we mannen naar prostituees te gaan en reserveren we daar ramen voor of gaan we mannen ontmoedigen seks te kopen? In Zweden is het sinds 1999 zo geregeld dat vrouwen in de prostitutie niet strafbaar zijn, maar de mannen die seks kopen en de mannen die vrouwen tot prostitutie dwingen wél. Dat is ontmoedigend beleid. Het Zweedse model vindt navolging in onder meer Noorwegen, Ierland, Frankrijk en Israël.’’
Voorstanders van raamprostitutie zeggen dat als er geen ramen meer zijn de prostituees vogelvrij zijn en het aantal verkrachtingen zal toenemen.
,,Een hoerenloper is geen verkrachter, dat heeft niets met elkaar te maken. Mannen zijn geen stoomketels die ontploffen als ze lange tijd geen seks hebben. En het zijn ook geen roofdieren. En de redenering dat raamprostitutie veilig zou zijn en dat het zonder ramen ondergronds zou gaan, is onzin. Als de klant een prostituee kan bereiken, kan de politie dat ook. Prostitutie kan dus niet ondergronds gaan. En hoezo is raamprostitutie veilig? Raamprostitutie is traumatiserend voor de vrouwen, mensen kijken naar je als een ding. En deze vrouwen beschikken over een noodknop! Dat zou niet hoeven als het zo veilig was.’’
Verwacht u dat Nederland ooit ook overstapt op het Zweedse model?
,,Nee, in Nederland gaat niets gebeuren, want de nieuwste generatie feministen maakt zich niet druk over uitgebuite vrouwen in de prostitutie. Die meent dat het juist sterke vrouwen zijn die er zelf voor kiezen. Terwijl het mensonterend en vrouwonterend is om kwetsbare, vaak buitenlandse vrouwen als een stuk vlees in de vitrine te zetten. Wat is daar in hemelsnaam geëmancipeerd aan?’’