Jan Weegenaar in de verkeersleidingspost van ProRail waar iedereen zich voorbereidt op 13 juli, als er voor het eerst treinen op het nieuwe station rijden. Corné Sparidaens
Een deel van het treinverkeer op het Hoofdstation in Groningen ligt al plat en straks rijdt er een maand helemaal geen trein. Treinverkeersleider Jan Weegenaar kijkt met spanning uit naar de herstart op 13 juli.
Bij de verkeersleidingspost van ProRail in Groningen, aan de rand van het Hoofdstation, zitten Jan Weegenaar en zijn collega’s met hun neus bovenop Operatie Groningen Spoorzone.
Hun werkplek staat op een ‘eilandje’ tussen tijdelijke bouwwegen, sporen, Emmaviaduct, busbaan en Noord-Willemskanaal. Aan de rand van de indrukwekkende bouwplaats waarin het station is veranderd.
Spoor weg, geen trein
Sinds 10 mei is aan de oostkant van het station zo’ n 3500 meter spoor weggehaald en kunnen daar geen treinen meer rijden. Arriva rijdt tot 14 juni nog wel langs de post naar Delfzijl, Eemshaven en Zuidhorn
De brugwachters van ProRail bedienen veel bruggen in het Noorden met behulp van videobeelden en hebben op één ook uitzicht door het raam van hun kantoor: de spoorbrug over het Noord-Willemskanaal in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
„Voor ons is deze spoorstremming in meerdere opzichten uniek”, zegt treinverkeersleider Weegenaar. „Meestal hebben we te maken met verbouwingen op afstand, zoals in Leeuwarden. Deze keer zitten we er letterlijk bovenop. En hoe. Rond ons gebouw zijn inmiddels heel wat kabels en leidingen vervangen. Vrachtwagens rijden af en aan. En de treinstremming duurt extreem lang.”
Waar meestal ‘slechts’ sprake is van vervanging of onderhoud, krijgt Groningen op 13 juli een volledig nieuwe spoor lay-out met –opnieuw– zeven sporen. „Maar er verandert voor ons heel veel”, zegt Weegenaar.
Dat komt hoofdzakelijk omdat alleen NS het station als eindpunt (kopstation) blijft gebruiken. „Arriva rijdt er straks op drie routes doorheen: van Leeuwarden naar Europapark of Winschoten (en Leer als de brug over de Eems klaar is), van Eemshaven naar Bad Nieuweschans en van Delfzijl naar Veendam.”
Daarmee realiseert de provincie veel nieuwe rechtstreekse treinverbindingen. „Dat was het doel van de verbouwing. Een aanleiding die bijna nooit voorkomt.”
‘Doorrijden best spannend’
Weegenaar zegt dat hij en zijn collega’s de nieuwe situatie inmiddels goed hebben bestudeerd en ermee oefenen. Toch vindt hij de invoering spannend door de combinatie met enkelsporige baanvakken.
ProRail houdt de spoorlijnen in Noord-Nederland in de gaten vanuit een grote zaal vol beeldschermen in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
„Arriva heeft best veel trajecten waar treinen elkaar alleen op een station kunnen passeren. Een trein met 5 minuten vertraging zit dan al gauw een andere in de weg. Maak je de routes langer, dan kan zoiets een sneeuwbaleffect krijgen en moet je in Veendam of Scheemda misschien wel wachten op een trein die last heeft van verstoring bij Appingedam of Hardegarijp”, legt Weegenaar uit.
Hij verwacht dat het ook de bediening van de brug over het Noord-Willemskanaal, die toch al kort open kan, niet gemakkelijk maakt. „Tot dusver waren die spoorlijnen gescheiden. Ze hadden geen last van elkaar.”
Geen trein, maar ook geen extra vrije dagen
Dat er op het Hoofdstation tijdelijk geen trein rijdt, levert de verkeersleiders geen extra vrije dagen op.
Verkeersleiders van ProRail en Arriva houden de treinenloop in Groningen en Friesland via beeldschermen in de gaten, maar houden de papieren dienstregeling altijd bij de hand. Foto: Corné Sparidaens
„Haha, nee hoor. De stad is maar een heel klein deel van ons gebied. Wij regelen alle treinverkeer op de noordelijke spoorlijnen van Groningen en Leeuwarden naar Zwolle (’tot Dedemsvaart bedienen we het spoor, het laatste stukje kijken we mee’), Stavoren, Harlingen Haven, Eemshaven, Delfzijl, Bad Nieuweschans en Veendam. Plus de toegang tot alle opstelterreinen en rangeer- en bedrijfssporen.”
Op de post is het gebied in één grote ruimte, de ‘seinzaal’, verdeeld in vijf regio’s. Die hebben allemaal een eigen verkeersleider met een vaste werkplek: grote bureaus met beeldschermen en communicatieapparatuur.
„Als alles rijdt, kunnen wij relaxed achterover zitten dankzij de Automatische Rijweg Instelling. Een computersysteem zet de wissels en seinen bij voorbaat in de juiste stand voor de geplande route van de volgende trein. Dan hebben we alleen contact met een machinist als een van beiden een vraag heeft.”
In actie
Treinverkeersleiders komen wel in actie bij ongeplande gebeurtenissen: storingen (stroomuitval, seinen, treinen, wissels), ongelukken, stremmingen (omgewaaide bomen, op last van brandweer of politie) of een extra trein die tussen de geplande dienstregeling door moet.
Treinverkeersleider Jan Weegenaar volgt virtueel een trein in de buurt van opstelterrein De Vork, een van de eerste nieuwe onderdelen van de spoorzone in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
„Onze belangrijkste taak bij calamiteiten is zorgen voor veiligheid in een groot gebied rond de betrokken trein(en). Dat doen we samen met het landelijk operationeel coördinatie centrum rail in overleg met de betrokken machinist.”
Collega’s pakken ondertussen de logistiek op om de gevolgen van een incident te beperken. „Daarvoor kunnen we treinen in een andere volgorde laten rijden, zorgen dat ze op andere sporen binnenkomen of vertrekken en laten keren of uitvallen.”
Beroep op Arriva
In zulke gevallen kunnen ze in Groningen direct een beroep doen op operationeel medewerkers van Arriva, die in dezelfde ruimte zitten. „Zij weten precies waar welk materieel staat en welke machinisten beschikbaar zijn. Andersom geven zij ons vaak een voorwaarschuwing bij storingen”, zegt Weegenaar.
ProRail houdt bijna alle spoorlijnen in Groningen, Friesland en Drenthe vanuit de stad Groningen in de gaten. Foto: Corné Sparidaens
„Net gaf een machinist aan Arriva door dat een treindeur niet dicht gaat. Wij horen dat dan ook meteen, en maken alvast een plannetje vóórdat de trein echt is vertraagd. Dat is handig want dan kunnen we andere treinen gemakkelijker op een geschikte plek tegenhouden. We hebben liever dat die op een station staan dan in een weiland of op een overweg. Ik ben blij met die korte lijntjes. Driekwart van de treinen in ons gebied is van Arriva.”
■ Behalve treinverkeersleiders en medewerkers van Arriva werken er in de verkeersleidingspost van ProRail ook brugwachters van ProRail. Ze bedienen acht spoorbruggen in Groningen en Friesland. Gemeenten en provincies bedienen de andere in overleg met ProRail. Op de drukste stukken spoor rijden 16 personentreinen per uur in dienstregeling, plus goederentreinen en zogenaamde materieelritten: treinen zonder passagiers.
■ De treinverkeersleiders storten zich niet alleen op de nieuwe lay-out van het Hoofdstation, maar ook al op de komst van het nieuwe beveiligingssysteem ertms, dat ProRail de komende jaren op de regionale spoorlijnen in Groningen en Friesland uitrolt, om te beginnen richting Stavoren en Harlingen Haven (2027). „De beveiliging gaat dan van analoog naar digitaal. Dan kunnen de seinpalen die nu om de 1800 meter langs het spoor staan, allemaal weg”, aldus Jan Weegenaar.
■ Naast de de post vernieuwt de gemeente de busbaan. Die krijgt volgend jaar een aansluiting op het Emmaviaduct. „Daardoor kunnen wij straks niet meer met de fiets bij ons werk komen”, zegt Weegenaar. „Het toegangspad en de fietsenstalling verdwijnen. We moeten de fiets bij het station parkeren en naar het werk lopen via een van de perrons en een hek waar geen fiets doorheen past. Hopelijk bedenkt de gemeente daar nog iets op.”
De verkeersleidingspost van ProRail bij het Hoofdstation staat vol communicatiemiddelen. Foto: Corné Sparidaens
Technisch is er op afstand van alles mogelijk, maar de meeste treinverkeersleiders houden ook nog een kladboek bij de hand. Corné Sparidaens
Bij de verkeersleidingspost van ProRail in Groningen komt meer ruimte voor de bus. Het fietspad verdwijnt. Foto: Corné Sparidaens
