Aantal daklozenkampementen in en rond Groningen neemt toe: sloppenwijkje in het bos

Op het veldje voor de ingang van het bos aan de rand van Groningen staat een koepeltentje. De omgeving ligt bezaaid met troep, variërend van (halfvergane) kledingstukken, schoenen, dekens, lege flessen en blikjes totluchtpompen, een doos met elastiekjes, verpakkingen van speelgoed en eten dat niet in de Nederlandse supermarkt wordt verkocht. De tent zelf ligt ook vol met zooi.

Het is de opmaat naar wat in het bos gebeurt. Daar is een compleet kamp opgezet met hutten, takken en plastic doeken die tussen bomen bungelen en een provisorisch dak vormen. Overal in en rond de krakkemikkige krotten ligt troep: tassen vol rottende dekens en verweerde slaapzakken steken uit de vochtige modder. Daartussen liggen pannen, potten, speelgoed, lege flessen en plastic tassen met stinkende zooi. Aan takken en touwen hangt vieze kleding te drogen.

Er is niemand aanwezig deze ochtend, maar het is duidelijk dat hier meerdere mensen, gezien het speelgoed mogelijk zelfs gezinnen, onder zeer erbarmelijke omstandigheden leven en dat ze elk moment kunnen terugkeren.

Het is niet de enige plek in en rond Groningen waar mensen onder zulke omstandigheden wonen. Op meerdere plekken ontstaan sjofele kampementen. Mensen wonen in tenten in bossen, slapen op straat of in hutten tegen verlaten fabrieken aan.

Zo ligt in het Eemskanaal woensdagmiddag een aftands bootje aangemeerd met daarop meerdere daklozen. De grond is zwartgeblakerd van een groot vuur. Daaromheen staat een handvol fietsen zonder sloten. Drie agenten bemoeien zich met het gezelschap en willen weten hoe ze aan de spullen komen en wat ze daar doen.

De boel repareren, luidt het antwoord. De boot is voor 500 euro gekocht in Sneek en wordt opgeknapt. De fietsen wacht hetzelfde lot. Maar dat is niet de bedoeling, maken de agenten duidelijk. De kade is geen fietswerkplaats.

Iets verderop is een kampje opgebouwd tegen een verlaten fabriek. Grote oranje doeken overspannen een trap, daarvoor staat een verzameling knuffels. De bewoner van het tentje is een van de aanwezigen bij de boot.

Veel van die plekken zijn in beeld bij de gemeente Groningen, vertelt woordvoerder Hans Coenraads. Ook het bezochte kamp in het bos staat op de radar. „Het is bij ons, hulpverlening en andere betrokken partijen bekend”, vertelt de zegsman. „Voor zover wij weten verblijven daar geen kinderen.”

Vanwege privacy van de betrokkenen kan de woordvoerder inhoudelijk niet verder ingaan op dit specifieke geval, maar in algemene zin ziet de gemeente dergelijke problematiek vaker voorbijkomen en toenemen. Coenraads: „Het gaat om zeer complexe en uiteenlopende problematiek waarvoor regelmatig geen passende oplossing gevonden kan worden.”

Voor meer duiding over de omvang van de problematiek in Groningen verwijst de woordvoerder naar het rapport Monitor Dakloosheid Groningen. In het rapport, dat vorige week is gepubliceerd, staat dat het aantal daklozen in de provincie Groningen de laatste vijf jaar is toegenomen van 787 naar 834 mensen. Deze cijfers laten daklozen in de vrouwenopvang en mensen die bij bekenden op een bank slapen buiten beschouwing.

Als die wel worden meegeteld gaat het in totaal om 1250 daklozen in de provincie in 2023. In 2021 waren dat er 937. Het overgrote deel daarvan verblijft in de stad Groningen.

Een behoorlijke toename die vooral schuilt in het aantal buitenslapers; mensen die in tenten, kampementen, parken of portieken verblijven. In 2019 telde Groningen 67 buitenslapers, vier jaar later gaat het om 186 daklozen die in de openbare ruimte verblijven.

Het rapport vertelt niks over de herkomst van de mensen. Het is daardoor onbekend of het gaat om immigranten, daklozen uit andere delen van het land, bewuste buitenslapers of verwarde personen die nergens terechtkunnen. Wel worden oorzaken benoemd.

De groei komt deels door de verbeterde registratie. Daarnaast heeft corona het beeld vertroebeld omdat er toen extra opvangcapaciteit werd gecreëerd. Tot slot bemoeilijkt de wooncrisis de opvang. Er zijn simpelweg te weinig woningen beschikbaar en de wachttijd voor een urgentieverklaring is opgelopen.

Het Leger des Heils in Groningen deelt de observaties van de gemeente. Martijn Folkers, woordvoerder van de hulporganisatie, zegt dat de druk op de dagopvang toeneemt. „Dat is een landelijk beeld waaraan meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Bijvoorbeeld door economische omstandigheden zijn meer mensen op straat beland.”

Ook bij Wender, een van de organisaties in Groningen die zich bekommert om daklozen, merken ze dat het aantal daklozen snel toeneemt. Die groei zorgt voor een grote druk op de opvangcapaciteit van de organisatie, vertelt Sandra Elzer van Wender.

„Het is een groot landelijk probleem dat zich nu zelfs openbaart in de kleinere gemeentes in de provincie. Het leven is duur geworden, mensen verliezen hun baan of gaan scheiden. Dat zijn allemaal factoren waardoor het dunne lijntje tussen een gewoon leven en dakloosheid knapt. Wij hebben geen bed voor al die mensen.”

Daarnaast stipt Elzer de bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg aan als oorzaak. „Mensen moet versneld uit de psychiatrische opvang vanwege bezuinigingen. Die belanden op straat en zijn vaak niet geschikt voor de reguliere opvang. Dat is niet een plek waar je wilt zijn. Verblijven in de opvang werkt stigmatiserend, vreet energie en doet mentaal wat met je. Je moet er tegen kunnen om met, soms onberekenbare, lotgenoten een kamer, zaal, douche en toilet te delen. Dat zijn erg veel prikkels.”

Er is een groep die dat niet aankan, weet Elzer. „Die mensen kiezen ervoor om buiten te slapen, daar hebben wij dan geen zicht meer op.”

Met grote vrees kijkt Elzer naar de nabije toekomst. De woningmarkt blijft voorlopig erg krap. Van de nieuwe regering verwacht ze weinig. Zo wordt de bed-, bad- en broodvoorziening voor uitgeprocedeerde vluchtelingen afgeschaft. Dat betekent dat er nog een kwetsbare groep aan de grillen van de straat wordt overgeleverd.

„De mindset bij de regeringspartijen is dat mensen zelf voor deze situatie kiezen of dat het in ieder geval hun eigen schuld is en dat ze er dus ook maar zelf uit moeten klauteren”, stelt Elzer. „Maar zo simpel is het niet. We merken juist dat goede zorg het verschil kan maken.”

Dat zit volgens Elzer vooral in zelfstandigheid creëren, mensen uit de opvang halen en onder toezicht een eigen plek geven. „Vaak leven ze dan op en rollen ze weer in de normale samenleving zonder overlast te veroorzaken. Maar dat is niet de weg die de nieuwe regering lijkt in te slaan. Ook op lokaal niveau is dit lastig, kijk alleen maar naar het protest rondom de Skaeve Huse.”

Dat moet een woonvorm worden tussen Groningen en Harkstede waarin juist deze mensen terechtkunnen. De resultaten van vergelijkbare concepten in binnen- en buitenland zijn zeer goed, maar de buurt protesteert en houdt de realisatie tot nu toe tegen. Elzer: „In Beilen gaat het erg goed met die woonvorm, er is geen buur die daar last van heeft. Ook in Zwolle gaat een vergelijkbaar project van het Leger des Heils erg goed. Maar in Groningen is het nog niet van de grond gekomen, want not in my backyard.”