Misdaadmakelaars ronselen jongeren voor aanslagen met beunhaasbommen. 'Ik voel me onveilig'

„Zo komt het wel heel erg dichtbij”, zegt een vrouw in de Jan Groningerstraat in Groningen. Het mag dan een cliché zijn, in haar geval gaat het op. Even na tien uur ‘s avonds op 5 september legt iemand een bom bij een huis in haar straat.

„Vuurwerk”, zegt haar vriend meteen. Maar als ze naar buiten kijkt ziet ze een enorme vlammenzee in het portiek. „Dit is geen vuurwerk hoor.” Ze rent naar buiten en helpt haar buren met blussen.

Later zien ze dat agenten een flesje meenemen. Hier zat benzine in, vermoeden ze. „Vaak wordt gebruik gemaakt van aan elkaar geplakt zwaar vuurwerk zoals Cobra’s”, zegt een politiewoordvoerder. „Soms zien we ook een combinatie van bijvoorbeeld zwaar vuurwerk en brandstof in één of enkele PET-flessen.”

Het is niet de eerste en ook niet de laatste aanslag van 2024. In de nacht van 9 op 10 september ontplofte er een bom in een woning in Emmen en in de nacht van 31 september op 1 oktober ging een bom af bij een huis in Winschoten. In totaal telde de politie Noord-Nederland 27 aanslagen met explosieven in de eerste negen maanden van 2024.

Hierbij zijn ook de gevallen meegerekend waar het explosief niet af ging. Dit gebeurde bijvoorbeeld in april. Toen probeerde iemand een bom af te steken bij de Vinkhuizen Bar in Groningen. Het explosief ging niet af en daarmee kwamen de tientallen mensen die in het appartementencomplex boven het café wonen goed weg. In de bom zat namelijk anderhalve kilo springstof.

Met 27 aanslagen of pogingen tot aanslagen is 2024 hard op weg om 2023 voorbij te streven. Toen telde de politie namelijk 28 aanslagen of pogingen daartoe in het hele jaar. Ook in de rest van Nederland is deze trend duidelijk te zien. In 2022 waren er 343 aanslagen met explosieven, in 2023 was dat meer dan verdrievoudigd tot 1057.

„Het is duidelijk dat het grootste deel van de aanslagen plaatsvindt binnen het criminele circuit”, zegt een woordvoerder van de politie. Met een bom aan de deur maken criminelen elkaar duidelijk dat de ander moet oppassen. Maar zelf branden ze hier hun vingers niet aan.

Misdaadmakelaars zoeken via Snapchat en Telegram naar zogenaamde uitvoerders. Dit zijn vaak jonge jongens die snel een beetje geld willen verdienen. „Tussen uitvoerders en opdrachtgevers lijkt geen tot zeer beperkt contact te zijn”, zegt een woordvoerder. Daarom hebben de mensen die de bom neerleggen vaak geen idee waarom ze dat eigenlijk doen.

Maar niet alle aanslagen gebeuren in het criminele circuit. Ook boze, afgewezen mannen leggen bommen neer. In juni werd de brievenbus uit de deur van een woning in Groningen geblazen. Buren verdachten een jaloers ex-vriendje. De politie ziet dit ook. „We zien copycat-gedrag, waardoor deze werkwijze ook toegepast wordt bij conflicten in de zakelijke of relationele sfeer.”

En dit soort explosies kunnen een grote impact hebben op buurtbewoners. Neem de Jan Groningerstraat. „Je gevoel van veiligheid krijgt wel een knauw”, zegt de vrouw die in het begin van dit artikel aan het woord kwam. „De eerste dagen was ik heel alert op gekke geluiden en zo.” Ze heeft een extra camera opgehangen na de explosie, net als haar buren aan de andere kant van de straat.

„Het is vreselijk. Ik voel me onveilig”, zegt ook een vrouw uit Winschoten. Op 31 september ontplofte daar een bom bij een woning in de Azaleastraat. En dit was niet voor het eerst. „Een jaar eerder ontplofte er ook al een bom bij een ander huis”, zegt ze. Wat de reden van 31 september was weet ze niet. Vorig jaar zou een bekende drugsdealer doelwit zijn geweest. „‘s Avonds loop ik altijd met de hond, maar dan ga ik niet meer over de donkere weggetjes”, zegt ze.

Maar niet iedereen denkt er zo over. „Ja, die mensen, ík ken ze niet”, zegt een vrouw die een paar huizen verderop in Winschoten woont. Toen ze de explosie hoorde heeft ze even slecht geslapen, maar dat was het dan ook wel. „Of ik er last van heb? To-táál niet”, zegt een ander.

En de Groningse dame met de camera’s? Zij ziet ook de positieve kant. „We stonden die avond met de hele buurt te blussen tot de brandweer kwam. Dat schept ook een band.” Boos op haar buren is ze niet. „Het heeft de buurt eerder dichter bij elkaar gebracht. Iedereen vraagt aan het gezin of we ze nog ergens mee kunnen helpen.”