Vuurwerkverkoper Toni (echte naam Tuane) poseert vrolijk met zijn vuurwerk. Een groot deel van wat hier in de schappen ligt is zwaar illegaal in Nederland. Foto: Mediahuis
In het Tsjechische Cheb, een walhalla voor Nederlandse vuurwerkfans, liggen de explosieven tussen het kinderspeelgoed. Zonder enige inspanning lukt het DVHN om zwaar illegaal vuurwerk op de kop te tikken. Grenscontroles? Niks ervan.
„You like fireworks?’’, sist een Aziatische man in zwarte jas, dito pet, als we de spullen in zijn kraam bekijken. Naast de boksbeugels en vlindermessen ligt een stapeltje knalvuurwerk. In Nederland zijn deze knallers strikt verboden, in Tsjechië lijkt het doodnormaal.
We zijn op de Asia Dragon Bazar, net buiten het Tsjechische stadje Cheb. Koopjessite Temu, maar dan op straat: tientallen gekoppelde garageboxen met luifels, op een groot asfaltterrein. Hier verkopen de handelaren van alles, van nep-merkkleding tot namaaksigaretten, maar ook steekwapens en zwaar vuurwerk.
De man in het zwart heeft meer dan hij uitstalt, blijkt. Even doorvragen en hij is om. Hij kijkt gauw om zich heen en stiefelt naar zijn Skoda. De kofferbak gaat open en de man stopt iets in zijn jas. Snel loopt hij terug en drukt ons een doos DumBum 50’s onder de neus: vier staven van zo’n 15 centimeter, met elk 50 gram flitskruit.
Dit is even veel als in een handgranaat. Dit type vuurwerk verwoest prullenbakken. Of erger.
Niet alleen vuurwerkliefhebbers kicken op dit soort explosieven. Bepaalde lieden gebruiken ze hier in Nederland om aanslagen te plegen op hun vijanden. Met de regelmaat van de klok rukken politie en brandweer uit omdat er weer een explosief is afgegaan in een woonwijk.
Een pak DumBum 50-vuurwerk. Elke staaf bevat 50 gram flitskruit. In Nederland is dit vuurwerk streng verboden. Foto: Mediahuis
‘If you want heavier stuff, go left’
Terug naar de Aziatische markt net buiten Cheb. Na enig afdingen tikken we 35 euro af voor de DumBums. De koopman wikkelt de staven in een plastic tasje en stopt hem eigenhandig in onze binnenzak. „If you want heavier stuff, go 20 meters to the left. There is more.’’
Voor een leek doet de markt troosteloos aan: kramen en stellingen vol neptasjes van Louis Vuitton of rekken die uitpuilen van de nagemaakte The North Face-jassen. Maar onder vuurwerkliefhebbers is het een van dé plekken om gemakkelijk aan zware knallers en enorme sierpotten te komen.
In een werkdag naar Cheb
Nu in Nederland het vuurwerkverbod in zicht is, wordt gevreesd voor een grote toestroom van illegale, gevaarlijke ‘pyro’, de Engelse benaming voor vuurwerk. Met dit in ons achterhoofd stappen we in de auto en toetsen Cheb in op de navigatie. Zou het dan echt zo simpel zijn?
Vanuit Noord-Nederland is het een autorit van 8 à 9 uur naar de West-Tsjechische grensplaats. In een werkdag rijden we langs Osnabrück, Bielefeld, Kassel, en uiteindelijk Selb. Een half uurtje over de grens en we toeren Cheb binnen, een kleurrijke en historische stad langs de Eger-rivier, met ruim 30.000 inwoners.
Na wat hobbelige laatste kilometers bereiken we het hotel in het centrum, waar hard gewerkt wordt aan de kerstmarkt. In de kroegen rondom het centrale plein luiden tientallen werklieden het eind van hun werkdag in, op dinsdagavond.
Cheb kent een rijke Tsjechische geschiedenis, al werden de oorspronkelijke bewoners nagenoeg weggevaagd of verdreven onder de Duitse bezetting. Na de Tweede Wereldoorlog herstelde dat zich geleidelijk. In de jaren die volgden – de communistische tijd – trok een groot aantal Vietnamese gastarbeiders naar het land, waaronder naar Cheb.
De stad werd een walhalla voor ‘pyrofans’, de voorbije jaren. Een grote groep Vietnamezen runt meerdere markten rondom de stad, waarbij het hele jaar vuurwerk wordt aangeboden. Boven en ook onder de toonbank. De Asia Dragon Bazar is – vooral buiten Tsjechië – veruit de bekendste.
Kinderlaarsjes, nep-Dr.Martens, haaiensloffen en... knallers op de markt in Cheb. Foto: Mediahuis
‘This is Cobra!’
Na de aanschaf van de DumBums slenteren we verder langs de kramen. Drie jonge gasten, Aziatisch uiterlijk, lijken te wachten op types als wij. „Fireworks?’’, vragen we. „What do you want?’’, waarop we de term ‘Cobra’ laten vallen.
Cobra is een merk knalvuurwerk, oorspronkelijk Italiaans. De fabrikant sloot jaren geleden de deuren, maar nog altijd gaan replica’s van deze explosieven rond in illegale circuits.
De Cobra-varianten 6 en 8 zijn al jaren het favoriete wapen van aanslagplegers in Nederland. Voor nog geen tientje te krijgen, maar sterk genoeg om ramen eruit te blazen, gaten in kozijnen te knallen of deuren scheef in de sponning te schieten.
Regelmatig worden de bommen aan elkaar geknoopt of wordt er een flesje benzine aan toegevoegd. Op bezit alleen al staan taakstraffen, laat staan voor het afsteken of het gebruik bij aanslagen.
‘Vuurwerk is zo bizar veel zwaarder geworden’
Openbaar Ministerie ANP
Knalvuurwerk is in de loop der jaren extreem veel zwaarder geworden, merken officieren van justitie. Deze explosieven worden in het buitenland op de markt aangeboden en het is een peulenschil om ze mee te nemen naar Nederland. Het Openbaar Ministerie maakt zich grote zorgen.
Nadat we om Cobra’s hebben gevraagd, wenkt één van de drie jongens ons naar zijn winkeltje. Hij duikt achter een deur en komt terug met een groene staaf van zeker 20 centimeter. Wat erop ontbreekt: de bekende zwarte of zilveren wikkel en er valt al helemaal geen kenmerkende afdruk van een cobra op te vinden. We vertrouwen het niet.
„This is Cobra!’’, verzekert de verkoper. De sfeer wordt grimmig, temeer omdat de andere mannen vanaf de straat meekijken naar onze onderhandeling. Na een korte inspectie geven we de staaf terug en gaan ervantussen. Ons bekendmaken als journalisten laten we achterwege, voor onze eigen veiligheid.
Een Cobra 20-vuurwerkstaaf die 'onder te toonbank' te krijgen is in Tsjechië. De stuk vuurwerk bevat 200 gram flitskruit, gelijk aan zeker vier handgranten. Foto: Mediahuis
Explosief in de binnenzak
Bij de buurman hebben we meer geluk. Hij wil meteen weten wat we zoeken, als we naar het relatief lichte knalvuurwerk voor in zijn kraam loeren. We vragen ook hem om een Cobra en hij stelt ons niet teleur: uit zijn magazijntje tovert hij een Super Cobra 20 Ultimate Titanium Editiontevoorschijn.
Ietwat onder de indruk bekijken we de zwarte koker met de lengte van een A4’tje en een dikke groene lont. Deze vondst is nog het best te omschrijven als een enorme dynamietstaaf. Het etiket meldt 200 gram flitskruit, wat gelijk staat aan zeker vier handgranaten.
Dit is, net als alle andere Cobra-varianten, categorie F4-vuurwerk: de zwaarste soort. In Nederland alleen te gebruiken door professionals en ook in Tsjechië officieel niet te krijgen zonder vergunning. Ons wordt alleen gevraagd wat we ervoor willen geven.
Om niet te veel argwaan te wekken onder de verkopers op de bazaar, gaan we over tot de koop. Van 1500 Tsjechische kronen, zo’n 65 euro, lullen we nog 10 euro af en betalen contant. „Stick it here’’, wijst de man naar onze jassen. En zo lopen we met vijf explosieven – met in totaal bijna een halve kilo flitskruit – de markt af, na nog geen half uur winkelen.
‘Als je je tuin wilt omploegen, moet je gewoon dat ding begraven’
Vuurwerkhandelaar Dennis Koorneef in zijn winkel. Foto: Marjorie Noë
Met een aansteker een Cobra 20 afsteken? Dennis Koorneef uit Groningen peinst er niet over. Veel te gevaarlijk. Maar bij veel liefhebbers is dat besef verdwenen, ziet de vuurwerkhandelaar. „Licht spul van vroeger bestaat niet meer, jongeren beginnen nu met nitraten of nog zwaarder.’’
Cheb dankt zijn vuurwerkimago onder meer aan video’s van vuurwerkvloggers. Zij reizen stad en land af om markten zoals de Asia Dragon Bazar in beeld te brengen. Vorig jaar prezen meerdere influencers de Tsjechische kramen aan. En die van één man in het bijzonder: Toni.
Hij heeft geen enkel bezwaar tegen filmende ‘pyropioniers’ en gaat breed grijnzend met hen op de foto. De aandacht online trekt nog meer kopers naar zijn shop. Massa is kassa!
Toni, in werkelijkheid Tuane (50) uit Vietnam, is de grootste handelaar die we tegenkomen op de markt in Cheb. Op zijn oranje gevel staat in grote letters Feuerwerk, maar binnen liggen ook karrenvrachten prullaria. Van speelgoedauto’s tot aanstekers, in de meest bizarre vormen. In zijn schappen geen opvallend vuurwerk, maar als we meer willen zien, roept hij een medewerker.
De schappen in Toni's vuurwerkopslag liggen vol met grote vuurwerkpotten. Vrijwel alles is illegaal in Nederland. Zo zit er doorgaans meer kruit in dan toegestaan of zijn de buizen waaruit het vuurwerk uitschiet veel breder. Foto: Mediahuis
Die zwaait naar ons van achterin de winkel. „Come, come.’’ Hij draait een eerste deur van het slot en leidt ons door een magazijn vol kerstversiering. Een tweede sluis gaat open en tot slot een derde doorgang.
We stappen een ruimte binnen met loshangende plafondplaten en scheve muren, het is er afgeladen met potten, pijlen en alles ertussenin. Geen bunker, geen verzwaarde deuren, geen sprinklersysteem, geen brandblusser in zicht. Als hier een vonkje bij komt, zijn de gevolgen niet te overzien.
Galileo, Barracuda, Fireball, XXXL Battery, de merken spatten van de gekleurde dozen af. Ook liggen er zogeheten ‘6 inch shells’ in losse dozen: vuurwerkbollen met de omtrek van een kleine bloemkool. De shells, ook wel mortieren genoemd, moet je afsteken in een speciale buis.Bij de eerste knal komt zoveel druk vrij, dat het gevaarte de lucht in schiet waarna de mortier vervolgens in allerlei kleuren en vormen uiteenspat. Ze zijn in Nederland al jaren verboden voor particulieren.
Van de medewerker mogen we overal foto’s van maken. Hij neemt rustig plaats op een laag stoeltje. Voor hem staat een tafeltje met een rekenmachine erop en wat kladpapier.
Elk artikel is apart geprijsd. De pijlenpakketten gaan van enkele tientjes tot boven de honderd euro, de ‘shotsdozen’ kosten honderden euro’s. Aan een van de dozen, haast een vierkante meter groot, hangt een prijskaartje van 1200 euro.
Verslaggever Sander Dekker bekijkt de koopwaar van Toni. Foto: Mediahuis
‘Nederlanders kopen soms voor 5000 euro’
Toni’s vuurwerk vliegt over de toonbank, vertelt hij in het Duits. „Ik zit hier al 25 jaar, maar sinds YouTube en TikTok gaat het hard. Er komen hier veel Nederlanders. Ze kopen hier voor 1000, soms wel 5000 euro aan vuurwerk.’’
In zijn winkel mag hij van de Tsjechische politie maximaal 80 kilo vuurwerk uitstallen. „Dat controleren ze meerdere keren per maand.’’ Of ze net als wij ook ‘achter’ zijn geweest om te controleren? „Nee, ze komen alleen in mijn winkel.’’
Hij beweert dat zijn verkoop legaal is in Tsjechië en dat hij zich aan alle wetten houdt. „Voor F3 en F4 vraag ik om een vergunning. Heeft iemand die niet, dan geef ik het niet mee.’’ In enkele filmpjes die we online tegenkwamen, regelen Nederlandse vloggers een lokaal contact, die over alle vergunningen beschikt.
En hoewel het afsteken in Cheb formeel is verboden, is dat even buiten de stadsgrenzen weer heel anders. Elk district houdt er zijn eigen regels op na. Zo kent de hoofdstad Praag al jaren een verbod, ook tijdens de jaarwisseling, maar meerdere vloggers rijden met liefde naar een bos om daar lekker te ‘stoken’, zoals ze het afsteken van het aangeschafte vuurwerk noemen.
Tsjechische autoriteiten overwegen een algehele ban, met als reden dat huisdieren er veel last van hebben. Maar volgens Toni heeft een afsteekverbod niet veel zin. „Mensen gaan het toch wel doen’’, zegt hij.
Als we hem voorhouden dat met zwaar vuurwerk uit Cheb, wellicht zelfs van hem, aanslagen worden gepleegd, begrijpt hij de vraag niet. Na aandringen – we vertalen het in het Vietnamees via Google Translate – lijkt hij de vraag liever te ontwijken.
Ook voor ons poseert Toni breeduit lachend met zijn vuurwerk in de schappen. Dan wuift hij ons vriendelijk gedag.
‘Tsjechen zijn helemaal geen vuurwerkfans’
In het centrum van Cheb ontmoeten we Antonin, een jonge, sympathieke agent. Hij zat vroeger in het leger en werkt nu een jaar bij het lokale politiekorps. Het vuurwerk dat we hebben gezien, is in ‘zijn’ stad strikt verboden. Dat het op de Asia Dragon Bazar vrijelijk wordt aangeboden, zegt hem niet zoveel. Het is buiten de stad, waar hij en zijn collega’s het niet voor het zeggen hebben, stelt hij.
Antonin weet wel te vertellen dat Tsjechen geen fans zijn van vuurwerk. „Het is verboden om het hier af te steken, ook met oud en nieuw.” En aanslagen? Hij werkt nu een jaar in de stad, maar heeft er nog nooit eentje meegemaakt.
Terwijl wij in Cheb zijn, werken ambtenaren van het Tsjechische ministerie van Justitie hard aan een wet die de verkoop van vuurwerk aan banden legt.
De handelaren op de Asia Dragon Bazar moeten snel zijn. Vanaf 1 december 2025, een paar weken na ons bezoek,mogen marktkooplui alleen nog maar sterretjes en ander kindervuurwerk verkopen. F3-vuurwerk zoals de ‘kleine’ Cobra’s en DumBums, mogen vanaf juli 2026 alleen nog maar worden verkocht aan mensen van 21 jaar en ouder door speciale vuurwerkwinkels.
Volgens het ministerie gaan ze hier streng op handhaven. Ondertussen zijn de bommen die wij zonder moeite kochten al jaren verboden in Tsjechië.
Op de Asia Dragon Bazar in Cheb is alles te koop, van namaak-kleding tot zwaar vuurwerk. Foto: Mediahuis
Smokkel is fluitje van een cent
Onderweg naar de auto discussiëren we wat te doen met onze gekochte bommen. We willen ons aan de wet houden – vuurwerk afsteken is verboden in Cheb – maar moeten ook zeker weten dat we niet zijn genept.
In een bos buiten de stad besluiten we daarom de hardplastic doppen op de onderkant van de DumBums en de Cobra 20 los te wippen. Uit die laatste komt een grote hoop zwart poeder, kenmerkend flitskruit. Ook de vier kleinere staven blijken ‘echte jongens’. De lege hulzen gaan de kliko in.
En wat als we onze aankopen wél Nederland in willen smokkelen? Leggen de Tsjechische of Duitse grenscontroles ons dan iets in de weg?
We kunnen er kort over zijn: nee. Bij de overgang naar Duitsland is een Tsjechische controleur te druk met bellen om ons voorbij te zien rijden. En bij de staart van de terugrit, als we via de A32 de grens passeren, hoeven we geen gas terug te nemen.
Binnen 60 uur zijn we uit en weer thuis, inclusief twee overnachtingen. Smokkel is een fluitje van een cent.
Categorieën
Vuurwerk is in Nederland ingedeeld in vier categorieën. Categorie F1 is van het lichtste soort en daardoor het hele jaar te koop voor iedereen vanaf 12 jaar. Het gaat bijvoorbeeld om sterretjes, knalerwten en trekrotjes.
Daarboven zit F2-vuurwerk, het reguliere consumentenvuurwerk zoals cakes (potten), fonteinen en zogeheten batterijen. In Nederland zijn alle vuurpijlen en al het knalvuurwerk binnen deze categorie verboden. Kopers moeten 16 jaar of ouder zijn.
Categorie F3 bevindt zich tussen consumenten- en professioneel vuurwerk in. De effecten zijn zwaarder door grotere kruitladingen. Dit vuurwerk is in Nederland en Duitsland verboden.
Dan volgt nog F4. Dat is uitsluitend voor professionals met een vergunning. Het betreft het zware materiaal voor vuurwerkshows, zoals mortieren en grote potten. Ook zeer krachtig knalvuurwerk zoals Cobra’s valt hieronder, maar deze worden zelden in shows gebruikt.
