D66 grote winnaar en Rob Jetten wordt vrijwel zeker premier van Nederland

Jetten blijkt met afstand de meest populaire politicus van de middenpartijen, na een positieve campagne, een sterk optreden in debatten en een flinke dosis geluk. GroenLinks-PvdA betaalt juist de prijs voor de impopulariteit van Frans Timmermans. Hij maakte daarom meteen op verkiezingsavond bekend dat hij vertrekt als leider van zijn partij. Door als grootste oppositiepartij zo te verliezen terwijl het rechtse kabinet er zo’n rommeltje van maakte was zijn vertrek eigenlijk onvermijdelijk.

Ook al zou de PVV bij de uiteindelijke uitslag nog in de buurt of zelfs voorbij D66 komen, dan nog maakt Jetten verreweg de meeste kans premier te worden. De andere grote partijen hebben samenwerking met Geert Wilders uitgesloten waardoor Jetten de kans krijgt een kabinet te formeren. Een middenkabinet van D66, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA ligt in het verschiet.

Opmerkelijk is ook dat Dilan Yesilgöz van de VVD uit een diep dal in de peilingen omhoog is geklommen naar 23 zetels, nauwelijks minder dan de vorige verkiezingen. Een centrumrechts kabinet zoals de VVD wil, zal alleen vrijwel onmogelijk worden. Zonder de PVV lukt het met de 9 zetels van JA21 en desnoods de 19 zetels van het CDA niet om tot een rechtse meerderheid te komen. D66 heeft eerder al laten weten niet te voelen voor de centrumrechtse combinatie. Zonder Timmermans zou de VVD mogelijk wel met GroenLinks-PvdA en D66 in zee willen.

JA21 (9 zetels) hoort met 50Plus (2 zetels) tot de kleinere winnaars van deze verkiezingen. Maar ook Forum voor Democratie heeft behoorlijk gewonnen, van 3 naar 6 zetels. De winst van JA21 en FVD is vooral te verklaren doordat teleurgestelde PVV-kiezers een ander politiek onderkomen hebben gezocht. Daarentegen heeft de BBB duidelijk niet weten te profiteren van het verlies van Wilders met een verlies naar 4 zetels. De partij van Caroline van der Plas betaalt duidelijk de prijs voor het geruzie in het kabinet-Schoof.

Voor de Groningse lijsttrekker Jimmy Dijk van de SP zijn de druiven zuur. Ondanks een felle campagne met opvallende momenten tijdens de debatten heeft de partij stevig verloren, van 5 naar 3 zetels. Het kan in dit geval niet eens een excuus zijn dat er strategische linkse stemmers van de SP naar GroenLinks-PvdA zijn gegaan. Het is voor de SP alweer de zoveelste verloren verkieizing in een lange reeks.

Het belangrijkste verhaal van deze verkiezingen is toch de pijlsnelle opkomst en uiteindelijke winst van Rob Jetten van D66. Het blijkt hiermee maar weer eens dat verkiezingen toch grotendeels draaien om de persoon. Jetten voerde een positieve campagne en kwam sterk voor de dag tijdens de debatten op tv.

Daarbij heeft hij ook op enkele cruciale momenten geluk gehad. Hij kwam ver in De Slimste Mens waardoor hij zijn imago nog even flink kon oppoetsen. Maar het belangrijkst was dat Wilders het eerste grote televisiedebat bij RTL afzegde waardoor Jetten op het laatste moment met de andere grote lijsttrekkers mocht meedoen. Hij kwam meteen bijzonder sterk voor de dag.

D66 koos in woorden en beelden ook een wat rechtsere koers. Dat was zichtbaar door stevig te zwaaien met de Nederlandse vlag tijdens de campagne, ook weer tijdens de verkiezingsbijeenkomst in Leiden. De driekleur is daarmee niet alleen een symbool van nationalistisch rechts, is de boodschap die de partij daarmee uitstraalt. Ook inhoudelijk schoof D66 wat meer naar rechts door strengere standpunten tegen asielzoekers, hoewel het partijprogramma nauwelijks anders was dan in 2023, toen D66 maar 9 zetels bemachtigde.

Voor Henri Bontenbal en het CDA moet de uitslag uiteindelijk toch een stevige tegenvaller zijn, al hield hij zich groot op verkiezingsavond. Het CDA klom welisweer weer helemaal op na de 5 zetels bij de vorige verkieizingen. Maar het is duidelijk niet gelukt Bontenbal in de positie van premier te brengen.

Hij leek weliswaar goed op koers de laatste weken. Maar een interview bij Nieuwsuur maakte voor veel Nederlanders duidelijk dat het CDA toch echt een christelijke partij is en daarmee ook voorstander van streng-christelijk of islamitisch onderwijs, ook als op zulke scholen standpunten worden verkondigd tegen homoseksualiteit. In de debatten kwam hij vervolgens ook niet als allersterkste naar voren.