Weinigen zullen echt rouwig zijn om de val van het zwaar impopulaire kabinet. Maar met het ontslag van Mark Rutte en zijn ministersploeg dreigt er vertraging op dossiers die dat absoluut niet kunnen gebruiken. Wat betekent dat voor het Noorden?
,,Ik heb er met verbijstering naar zitten kijken. Onbegrijpelijk. Er is veel te veel te doen.’’
René Paas, de commissaris van de koning in Groningen, laat er geen twijfel over bestaan: wat je verder ook van Rutte IV kunt vinden, dat het kabinet nú valt, is een heel zorgelijke zaak. Zijn Drentse collega Jetta Klijnsma is er evenmin over te spreken. ,,In het hele Noorden zijn nog zoveel zaken die om een oplossing vragen en waar we het kabinet voor nodig hebben.’’
Een gevallen regering mag uitvoering geven aan beleid waarmee de Tweede en Eerste Kamer al hebben ingestemd. Ingrijpende nieuwe besluiten worden veelal ‘controversieel verklaard’, en dus overgelaten aan een volgend kabinet. Op zich is dat niet onlogisch; een gevallen kabinet moet niet over het eigen graf heen regeren. Maar in Groningen en Drenthe speelt veel dat absoluut geen vertraging kan gebruiken.
‘Dit onderstreept hoe hard we Spreidingswet nodig hebben’
Om te beginnen het onderwerp waarover Rutte-IV uiteindelijk struikelde: asiel. Vorig jaar barstte de vluchtelingenopvang in Ter Apel zodanig uit z’n voegen dat asielzoekers buiten moesten slapen. Om een herhaling van die situatie te voorkomen, maakte staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) in februari afspraken met het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) en de Veiligheidsregio’s die tot 19.000 extra opvangplekken zouden moeten leiden, verspreid over Nederland.
,,Die afspraken moeten gewoon worden uitgevoerd’’, stelt Koen Schuiling, burgemeester van Groningen en voorzitter van de Veiligheidsregio Groningen. ,,De staatssecretaris heeft dat ook zelf bevestigd.’’
Inderdaad beloofde een zichtbaar geëmotioneerde Van der Burg vrijdagavond: ,,Er slapen in Ter Apel geen mensen meer in het gras.’’ Het is te prijzen dat de staatssecretaris zo pal staat voor zijn afspraken. Maar zijn voorgenomen Spreidingswet, die per 1 januari volgend jaar de opvang evenredig had moeten verdelen, is nog niet aangenomen. Schuiling: ,,Dat het kabinet nu juist over asiel gevallen is, onderstreept volgens mij hoe hard we zo’n wet nodig hebben.’’
Kan een demissionaire staatssecretaris wel afdwingen dat andere gemeenten de last van Ter Apel verlichten? Dat valt zeer te betwijfelen. Iets dergelijkshangt ook boven de demissionaire ministers Piet Adema (ChristenUnie) en Christianne van der Wal (VVD), die samen moesten zorgen voor minder stikstofuitstoot en een duurzame toekomst voor boeren. Adema slaagde er niet in om een Landbouwakkoord te sluiten, Van der Wal heeft nog geen goedkeuring van de Tweede Kamer voor haar Transitiefonds à 24 miljard euro voor natuurherstel in het landelijk gebied.
Twaalf van de veertien Drentse Natura2000-gebieden zijn stikstofgevoelig. Minstens 120 van de honderden Drentse agrariërs zijn PAS-melders, die al vier jaar niet zeker weten of zij hun bedrijf mogen voortzetten.
Niet verwonderlijk dus dat Drenthe afgelopen jaar een heel leger extra ambtenaren aannam om te werken aan een goed plan voor het landelijk gebied. Maar gezien de grote onenigheid in de Tweede Kamer over landbouw en stikstof gaat het rijksbeleid vermoedelijk on hold, wat betekent dat de provincie ook niet verder kan. Met zowel de wachtende boeren als de verslechterende natuur als kind van de rekening.
Hoe wordt het, ten derde, met de gouden bergen die de gevallen regering aan Groningen beloofd heeft om de ereschuld van de gaswinning in te lossen? In het rapport Nij begun beloofde het kabinet in april niet alleen ruimhartig herstel en versterking van huizen, maar ook een langjarige miljardeninvestering voor ‘verduurzaming, leefbaarheid en economisch perspectief’.
Verantwoordelijk staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) heeft aangekondigd dat de versterkingsoperatie en de schadeafhandeling geen vertraging mogen oplopen. Maar de sociaal-economische langetermijnagenda is grotendeels nog niet concreet en dat baart zowel Paas als Schuiling zorgen.
,,De ervaringen van een paar jaar geleden waren gewoon niet prettig’’, vat Schuiling met Gronings gevoel voor understatement samen. Toen begin 2021 het derde Rutte-kabinet ten val kwam, belandde bijna alles in de pauzestand - ook het aardbevingsdossier. ,,Ik ga ervan uit dat de gemaakte afspraken gewoon staan, maar het lijkt me goed om het daar volgende week nog eens over te hebben, als Rutte en Vijlbrief op werkbezoek komen.’’
