UMCG-viroloog Bert Niesters hekelt commerciële en dure PCR-test op corona voor vakantie: 'In Frankrijk zijn ze voor iedereen gratis, in Nederland betaal je makkelijk 150 euro'
Viroloog Bert Niesters van het UMCG. Foto: archief Corné Sparidaens
Op vakantie? In steeds meer landen is het mogelijk. In tegenstelling tot vorig jaar vragen veel vakantiebestemmingen wel om een negatieve coronatest. Voor zo’n ’PCR-reiscertificaat’ zijn reizigers in Nederland echter voorlopig nog aangewezen op de commerciële testwereld.
Een test voor een klein bedrag kreeg een Europees ’ja’ maar moet nog worden georganiseerd. Een testpaspoort komt mogelijk in juli. En is de commerciële testbranche wel zo zuiver als we zouden mogen verwachten? „De ene draagt een cowboyhoed en de ander een indianenveer.”
Naast de vele GGD-testlocaties kent Nederland inmiddels een hele infrastructuur van commerciële bedrijven die PCR-testen aanbieden en waar vakantiegangers, die de grens over willen, dus naartoe moeten.
Albanese wasserette
Uit een rondgang blijkt dat we een vakantie-teststaafje in onze neuzen kunnen laten duwen door kantoren die worden geleid door een bonte verzameling aan vuurwerkhandelaren, poffertjesbakkers, glaszetters en horecamannen. Zelfs een Albanese wasserette met hoofdkantoor in Dubai is in het gat gesprongen.
Ze rekenen ook de hoofdprijs: een beetje gezin is al gauw een kwart van het vakantiebudget kwijt aan testen voor ze de grens over kunnen: pa, ma en drie kinderen zijn bij sommige aanbieders samen 750 euro kwijt, al zijn er ook bedrijven die groepskorting bieden.
Felbegeerd reiscertificaat
De GGD, die ervaring heeft met grootschalig testen, staat in het heropeningsplan nog buitenspel. Een negatieve coronatest in een teststraat levert geen felbegeerd reiscertificaat op. „De testen van de GGD’s zijn bedoeld om het virus op te sporen en te bestrijden”, legt een GGD-woordvoerster uit.
„Deze testcapaciteit is bestemd voor mensen met klachten of met een hoog risico op besmetting. Het reizen naar het buitenland is een vrijwillige keuze, daarom is het nu niet mogelijk om bij de GGD’s een ’Covid-vrij’-verklaring te krijgen.”
‘In Frankrijk zijn ze gratis, in Nederland betaal je 150 euro’
En zo gebeurt het dat naast de GGD-infrastructuur er een wildgroei is ontstaan aan bedrijfjes die commerciële coronatests aanbieden. Bert Niesters, hoogleraar medische microbiologie bij het UMCG, is nauw betrokken bij het testen in het academisch laboratorium van zijn ziekenhuis en is al tijden kritisch op de commerciële testpartijen. Hij kent de testwereld van binnen en buiten.
Het ‘zegt genoeg’, vindt hij, dat de testen overal een andere prijs hebben. „In Frankrijk zijn ze voor iedereen gratis, in Nederland betaal je makkelijk 150 euro en in het Verenigd Koninkrijk dan weer 200 pond. Ik heb grote bedenkingen of alle commerciële clubs de regels wel volgen. Iedereen kan zo’n bedrijf beginnen. De ene draagt een cowboyhoed en de ander een indianenveer.’
‘Arts eindverantwoordelijk’
Hij heeft ook twijfels of het personeel dat die testen uit moet voeren wel bekwaam genoeg is. „Er moet een arts eindverantwoordelijk zijn, maar wie garandeert dat die arts daadwerkelijk betrokken is bij het dagelijkse proces?”
De enorme prijsverschillen lijken te worden worden bepaald door de mate waarin een testbedrijf winst wil maken. Maar ook door de kosten die de bedrijven moeten maken bij de labs voor het uitlezen van de PCR-testen en het vervoer van de tests naar de laboratoria. „Als grote organisatie kun je in contracten met labs onderhandelen over de prijs. Kleine organisaties betalen het volle pond.”
Positieve uitslag
Daarbij komt het zogeheten ’poolen’ van testen voor. Dit gebeurt regelmatig, zeker bij commerciële partijen, en is ook niet verboden. Zelfs de GGD’s deden dat wel eens. Bij het poolen worden de reageerbuisjes van tien verschillende mensen door elkaar gemengd en dan in één keer getest.
Als dáár vervolgens een positieve uitslag uitkomt, worden de tien monsters individueel nog getest om te zien wie van de tien besmet is.
Zorgen om wildgroei
„Daarmee win je niet alleen snelheid, maar op die manier verhoog je ook de winst aanzienlijk”, aldus een directeur van een gerenommeerd testbedrijf die anoniem wil blijven en zich zorgen maakt om de wildgroei in de testmarkt.
„Ondertussen neem je wel risico’s, omdat de sample sterk verdund wordt, en het detecteren van het virus daarmee dus moeilijker is. Ik wil straks ook niet in het vliegtuig schouder aan schouder zitten met iemand die zwak-positief is, maar vanwege het poolen niet gedetecteerd werd”, schetst de directeur de gevolgen daarvan. Hij vreest ook onzorgvuldigheid door tijdsdruk.
Poffertjesbakker
De meeste aanbieders van PCR-testen waren tot voor kort actief in totaal andere bedrijfstakken. Je moet goed zoeken om überhaupt zorgondernemers te vinden. Zo stuiten we op een Haagse glaszetter en een poffertjesbakker uit Bunschoten die nu hun geluk zoeken in coronatesten. En in Nieuw-Vennep zit Tunica Trading, dat tot voor kort via internet handelde in Aziatische producten, maar nu als Tunica Health PCR-testen aanbiedt.
Alegria Health uit Spaarndam, voorheen vooral bekend als organisator van reizen van ouderen naar Portugal, neemt nu ook PCR-testen af. „Vanuit onze teststraten in IJmuiden en Amsterdam, maar ook op locatie bij schepen”, vertelt directeur Sacha Goossens.
‘Nieuwe bedrijfjes met nul ervaring’
Een andere opvallende speler op de PCR-markt, met een locatie op Eindhoven Airport, is het bedrijf Ecolog, eigendom van de steenrijke Albanese ondernemersfamilie Destani, en groot geworden met onder meer het wassen van uniformen voor het Duitse leger. Ecolog is gevestigd in Dubai. Binnenkort gaat Ecolog ook in diverse provincies testen op kosten van de Nederlandse overheid in het kader van ’testen voor toegang’, maar het zoekt nog naar locaties om die testen uit te voeren.
„Iedere opportunist kan een eigen laboratorium of teststraat beginnen. Vaak zijn het nieuwe bedrijfjes met nul ervaring”, verzucht directeur Marty de Graaf van het Utrechtse ’hoogvolumelaboratorium’ HudsonLab, dat in opdracht van het ministerie van VWS (Volksgezondheid) werd gebouwd om op grote schaal PCR-testen te kunnen uitvoeren. „Waar zijn we in Nederland eigenlijk mee bezig?”
’Kwaliteit over het algemeen voldoende tot goed’
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de teststraten. Die spreekt het beeld van een ’cowboywereld’ tegen en noemt in de meest recente rapportage (van eind maart) de kwaliteit ’over het algemeen voldoende tot goed’. ’Op een aantal punten kan het beter’, valt te lezen.
„Maar misstanden?”, vraagt Margreeth Fernhout van de IGJ. „Dat is een groot woord. Mensen kunnen zich bij ons melden als ze risico’s zien voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg. Als het nodig is, handhaven we natuurlijk. Risicogestuurd, op basis van signalen. En eigenlijk gaat het over het algemeen goed.”
Besmettingen te laat doorgegeven
Het enige bedrijf waar de IGJ naar eigen zeggen ’nog altijd flink op aan het handhaven is’, is Coronatestservice uit Badhoevedorp. Afgelopen april moest dit bedrijf van Daniel Ubink (35) uit Almere op last van de inspectie alle activiteiten die te maken hebben met testen op het coronavirus staken.
Ubink, die voorheen werkzaam was bij het gemeentelijk vervoersbedrijf GVB en naast zijn coronatestbedrijf ook actief is op het gebied van online handel in vuurwerk, dranken en beleggingen, had eerder al aanwijzingen, dwangsommen en een verbod van de inspectie opgelegd gekregen maar ging doodleuk door met testen.
Zijn teststraten werkten volgens IGJ niet hygiënisch genoeg waardoor er kans was op besmetting van bezoekers en personeel. Bovendien werden geconstateerde besmettingen te laat, onjuist of helemaal niet doorgegeven aan de GGD. Ubink was tot dusver onbereikbaar voor commentaar.
’Ernstige risico’s voor veiligheid’
Het PCR-laboratorium van Bas Bobeldijk, in het dagelijks leven supermarktmanager van twee Jumbo-vestigingen, werd afgelopen februari ook ’per direct’ gesloten op last van IGJ, ’omdat de inspectie acute en ernstige risico’s voor de kwaliteit en veiligheid van de testen had gezien’, waarbij de testresultaten van zijn bedrijf PCRTestNederland als ’onbetrouwbaar’ werden bestempeld.
Pas nadat het lab een contract was aangegaan met een goedgekeurd laboratorium, dat sindsdien alle PCR-testen uitvoert, trok IGJ zijn bevel weer in en konden de teststraten verder werken. Bobeldijk wilde verder niet inhoudelijk reageren op de sluiting van zijn lab. „Dat bevel is allang ingetrokken”, is zijn enige commentaar.
Prijs meerdere malen over de kop
Maar hoeveel wordt er nu verdiend? De kostprijs van een PCR-test zou tussen de 40 en 50 euro liggen. Bert Niesters schat het lager in: tussen de 25 en 35 euro. Een PCR-test, inclusief reiscertificaat, kost bij sommige aanbieders 150 euro en daarbij gaat de prijs dus meerdere malen over de kop.
De Dienst Testen van het ministerie van VWS doet de inkoop voor de GGD-teststraten. Zij kopen ook het testmateriaal in. „Voor PCR bedraagt dit momenteel maximaal 50 euro per test”, vertelt woordvoerder Sander Bruggeling.
„Voor antigeen-sneltesten 49,50 euro per test. Het gaat hier om maximale tarieven.” Hoeveel commerciële bureaus betalen, weet hij niet. „De overheid kan deze lagere prijzen bedingen, omdat wij uiteraard afspraken hebben gemaakt over bepaalde afnamevolumes. Dat ligt bij commerciëlen natuurlijk anders.”
