Polderruzie tussen boer en natuur gesust. Van conflict zonder uitweg naar samen aan de slag in Medenertilsterpolder. 'Het was een zware bevalling'

Op het pad naar de leegstaande boerderij van de provincie in Ezinge omzeilt de chauffeur van gedeputeerde Johan Hamster de gaten in het wegdek. Het zoeken naar de juiste lijn op het hobbelige pad is illustratief voor de afgelopen maanden, waarin boeren en de natuurorganisatie Het Groninger Landschap tegenover elkaar stonden. ,,Het was een zware bevalling’’, zegt Hamster.

Bij de schuur van de oude boerderij wachten de kemphanen hem op. Boeren en afgezanten van natuurorganisaties en -beheerders pakken roze en gevulde koeken bij de koffie en schudden elkaar de hand. Hamster wordt ingehaald als de bedwinger van de grote poldercrisis. ,,Ze hebben elkaar gevonden. We staan hoopvol aan de start’’, zegt de gedeputeerde bescheiden.

Het gaat om de Medenertilsterpolder, een oud cultuurlandschap in het Westerkwartier, waar zwaar wordt ingezet op de terugkeer van de weidevogel. Daar heerste een boerenopstand tegen de plannen om de waterstand in de polder op te vijzelen ten behoeve van de grutto en andere bedreigde weidevogels, zoals de tureluur, de kievit, de veldleeuwerik en de scholekster. Voor de jonge vogels is een hogere waterstand nodig om bij hun voedsel te komen. Landbouwers met grond in en rond dit gebied zegden hun medewerking aan dit natuurproject op.

Zij betoogden dat een waterpeilverhoging in de polder hen schade oplevert. Ze vreesden belemmering in hun bedrijfsvoering als het proefgebied een natuurbestemming krijgt. Aangewezen als vervangend natuurgebied na het plaatsen van 380 KV hoogspanningsverbinding, sloeg de vlam in januari in de pan. Veehouders gooiden de kont tegen de krib bij het zien van de plannen voor het beoogde natuurgebied.

Nattere gronden zouden hun koeien door de toename van insecten ziek maken. De stikstofdiscussie deed de rest. ,,Er was veel onrust onder agrariërs’’, stelt Hamster. ,,Het helpt ook niet als je een minister hebt die allerlei kaartjes rondstuurt.’’ De gedeputeerde doelt op de stikstofkaart, die om de natuur te redden, tot in detail aangaf waar en met hoeveel de uitstoot van stikstof moest worden verminderd. Boeren in Westerkwartier vreesden dat een nieuw natuurgebied hen lelijk kon opbreken.

,,Uitgangspunt van nieuwe natuur in de Medenertilsterpolder is dat we niet mogen worden beperkt in onze bedrijfsvoering’’, zegt Freek Nieuwenhuis van het agrarisch Collectief Groningen West. De provincie hield vast aan natuurontwikkeling, maar probeerde de kerk in het midden te houden. Beide partijen stonden met verhitte koppen tegenover elkaar maar deden water bij de wijn. Zij krijgen ieder een deel van de natuurgrond en mogen die op hun eigen manier beheren.

Van de boeren wordt verwacht dat zij rekening houden met broedgedrag en de rustperiode van weidevogels. Denk aan maatregelen als uitgesteld maaien, met lage hoeveelheid vee beweiden, het gebruik van aangepaste bemesting en het aanwijzen van specifieke gebieden als kruidenrijk kuikenland. Het gebied wordt iets natter gemaakt. Dit door extra pompen te plaatsen. Zo kan het water plaatselijk worden vastgehouden, wat goed is voor weidevogels en hun kuikens om naar voedsel in te zoeken.

Nieuwenhuis verwacht dat genoeg boeren zich aanmelden voor natuurbeheer van een tiental lapjes grond die als een mozaïek in de polder liggen. ,,Er is veel grondhonger. Boeren kunnen de grond heel goed gebruiken.’’ Hij legt uit dat boeren vanaf dit jaar minder mest mogen uitrijden over hun land. Volgens Europese wet- en regelgeving mochten Nederlandse boeren altijd meer mest op hun land gooien, omdat ons land een klein grondgebied heeft. Die uitzonderingspositie verdwijnt. Door extra land te pachten of te kopen, kan een boer toch zijn mest kwijt.

Gebroederlijk zitten boeren en natuurorganisaties aan tafel. Klaar voor de ondertekening van een driejarige overeenkomst die hen verplicht lokaal van het weidevogelbeheer een succes te maken. Voor hun neus staat een opgezette grutto. Deze nationale vogel is voor een groot deel uit het Hollandse landschap verdwenen. Sinds de jaren zeventig is het aantal grutto’s in Nederland sterk afgenomen. In 1970 waren er nog 120.000 broedparen, nu zijn dat er nog 25.000.

Dit weekend werd bekend dat Rijk en provincies het al 2,5 jaar niet eens zijn over de financiering van een reddingsplan voor de grutto. Daardoor blijft 68 miljoen euro uit een pot voor Europees landbouwbeleid onbenut.

Glimlachend zetten directeur Marco Glastra van Stichting Het Groninger Landschap, Jan Kuipers van de stichting in oprichting Middag Humsterland en Nieuwenhuis hun handtekening. ,,Er is de laatste zes weken een wonder gebeurd’’, zegt Glastra. ,,De les is dat je aan tafel gaat zitten en elkaar diep in de ogen kijkt. We kijken verschillend tegen natuurbeheer aan, maar zullen die in dit gebied goed op elkaar afstemmen.’’

De uitkomst is een proef waarin het gebied zo wordt beheerd dat de eieren van de weidevogels worden beschermd, zodat ze opgroeien, uitvliegen en terugkomen. ,,Het levert een afwisselend landschap op waarin elke soort zijn weg kan vinden. Al moeten we ook weer niet denken dat we de vogels zomaar even kunnen bestellen. Het is altijd afwachten met hoeveel ze komen’’, stelt veldwerker Jaap van Gorkum van Collectief Groningen West.

Kuipers prijst het geduld van gedeputeerde Hamster, die in zijn ogen de verschillende belangen in het gebied goed aanvoelde. ,,Hij is niet als een olifant door de porseleinkast gelopen. De provincie heeft de tijd genomen om met partijen te praten. Net zo lang totdat ze elkaar vonden.’’

Hamster zegt dat het de enige manier was om, zeker met de stikstofperikelen op de achtergrond, in de Medenertilsterpolder iets te bereiken. ,,Het Groninger Landschap heeft best wat over zich heen gekregen’’, stelt hij. ,,Staat tegenover dat Collectief Groningen West de druk voelde van de eigen leden, die hun gebied niet wilden uitleveren aan natuurontwikkeling door Het Groninger Landschap.’’

Volgens Van Gorkum is het succes van dit project allerminst verzekerd. Hij denkt dat het nog een hele klus wordt om ‘de vijand’ bij de eieren weg te houden. Steenmarters, vossen, bunzings, grauwe kiekendieven liggen op de loer. Hij heeft tien camera’s waarmee hij ook de nesten van de weidevogels in de gaten kan houden. ,,Kun je mooi thuis doen. Je hoeft het gebied niet meer in’’, grapt Glastra. Maar Van Gorkum kan niet zonder de buitenlucht. ,,Maak je geen zorgen. Ik ben en blijf een veldwerker.’’

Bestuurders poseren bij de sloot met hun getekende overeenkomst. Veeboer Hans Verdam bekijkt dit tafereel op een afstandje. Hij staat ingeschreven voor de pacht van een stuk grond van enkele hectares. ,,Ik kan die grond goed gebruiken.’’

Zijn bedrijf dat niet stijf tegen het beoogde weidevogelgrasland ligt, telt 120 koeien en 60 hectare grond. Verdam hoopt dat hij in aanmerking komt voor het beheer. Over de harde woorden die de afgelopen maanden zijn gevallen, wil hij niet veel kwijt. ,,We moeten verder. Je hebt elkaar altijd weer nodig.’’