Tonnie werd op 29 oktober 2024 doodgestoken op straat in Hardenberg. Foto: Persbureau Meter
In Emmen vielen dit jaar al drie doden door huiselijk geweld en woonoverlast. Dat zijn juist speerpunten in de Veiligheidsplannen van 2023 en 2024 van burgemeester Eric van Oosterhout en de politie. Gaat er iets fout en worden risico’s wel goed ingeschat?
Begin mei moet de politie naar Schoonebeek voor een huiselijke twist, die gepaard gaat met vernielingen door Hans H (56). Hij valt zijn vrouw Tonnie (53), zo blijkt nu, al een hele poos lastig omdat H. niet kan verkroppen dat zij bij hem weg wil. De politie houdt het deze eerste keer voor H. bij een melding bij Veilig Thuis Drenthe (VTD), de instelling die huiselijk geweld moet voorkomen en stoppen.
Later die maand doet H. een poging zichzelf en het huis, waar Tonnie en twee van haar vier dochters nog wonen, in brand te steken. Dat mislukt, naar verluidt omdat hij de verkeerde brandstof gebruikt. Gealarmeerde agenten kunnen erger voorkomen. H. wordt bij die gelegenheid aangehouden, bevestigt politiewoordvoerder Renate Winkel. Op zijn poging staat een derde van de straf die geldt als hem de opzettelijke brandstichting wel was gelukt, waarop maximaal 12 jaar gevangenisstraf staat. Overigens gaat H. volgens Winkel na zijn poging tot brandstichting ‘de zorg’ in.
En dan wordt het dinsdag 29 oktober, de dag waarop H. zijn vrouw met een mes aanvalt en zichzelf ook toetakelt. Dat gebeurt voor de deur van kinderopvang Welluswijs in Hardenberg, waar ze werkt. Tonnie bezwijkt later aan haar verwondingen. Daarmee komt het totaal aantal dodelijke slachtoffers van huiselijk geweld en woonoverlast in de gemeente Emmen dit jaar op drie.
Want in januari maakte Weitevener Richard K. (51) met geweld een eind aan het leven van de 38-jarige Sam en de 44-jarige Ineke. Dat doet hij na een slepende ruzie over verborgen gebreken aan het huis dat hij het Pools/Nederlandse stel verkocht. Na een reeks incidenten over en weer licht de politie in september 2023 de gemeente in over dit conflict, omdat ze vindt dat sprake is van woonoverlast.
Emmen gaat voor nul slachtoffers van huiselijk geweld
En dát is, zo weet de politie, net als het jaar ervoor een belangrijk speerpunt uit het Veiligheidsplan 2024 van burgemeester Eric van Oosterhout van de gemeente Emmen. In 2023 wordt woonoverlast gekoppeld aan ‘personen met verward gedrag’. In het plan voor dit jaar staat dat bij woonoverlast ook ‘steeds vaker sprake is van onbegrepen gedrag’. En: ‘Mensen maken meldingen omdat zij worden geconfronteerd met iemand die opvallend en overlastgevend gedrag vertoont’.
Huiselijk geweld staat in dit plan ook in de top drie. Beide doelen sluiten volgens de burgemeester net als in 2023 aan op het jaarwerkplan van de Politie Zuidoost-Drenthe. In Van Oosterhouts plan valt te lezen dat Emmen gaat voor ‘nul slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling’. Zijn ambitie dit jaar is om dat ‘nog eerder en beter in beeld te hebben en een efficiëntere en effectievere aanpak ontwikkelen waardoor inwoners van de gemeente Emmen beter geholpen kunnen worden’.
Ingrijpen als ‘dreiging van gevaar zich voortzet’
Die effectieve aanpak werkt in 2023 nog niet helemaal, blijkt uit het Veiligheidsplan voor 2024. Zo komt het gebruik van een tijdelijk huisverbod, een belangrijk instrument bij de aanpak van plegers van huiselijk geweld, niet uit de verf. Met zo’n verbod kan een burgemeester bestuurlijk ingrijpen als ‘dreiging van gevaar zich voortzet’. In Van Oosterhouts huidige Veiligheidsplan staat dat uitvoering van het huisverbod in 2023 nog ‘moeizaam’ verliep. Veilig Thuis, dat deze huisverboden coördineert, had vorig jaar nog te weinig capaciteit om dat goed uit te voeren, meldt hij.
Van Oosterhout zegt dat hij zelf, de politie en het Openbaar Ministerie (OM) eind mei zijn geïnformeerd over Hans H.’s poging tot brandstichting. Meteen daarna komt volgens hem hulpverlening op gang. ,,Van een huisverbod was eind mei geen sprake.”
Privacy en protocollen een obstakel?
Vanwege de relatieproblemen woont H. een tijd in Coevorden. Na de mislukte brandstichting raakt de Schoonebeker, dan ook al verdachte van huiselijk geweld, vervolgens uit zicht bij de politie en bij de bestuurlijk verantwoordelijke, de burgemeester. Volgens hem worden politie en OM niet inhoudelijk geïnformeerd over de hulp aan H. en zijn gezin. ,,Op het moment dat hulpverleningsorganisaties zich over een inwoner ontfermen, mag ik er vanuit gaan dat er goede en professionele hulp wordt geboden. Wij krijgen in het kader van privacy en protocollen geen inzicht in de behandeling en het tussentijdse verloop daarvan. Ik moet dat respecteren en heb er ook begrip voor.”
Dreiging van gevaar door Hans H. zette door
Maar Hans H. blijft ook na eind mei gevaarlijk. Ondanks de hulpverlening voor H. en zijn gezin, maken buren verschillende geweldsincidenten van hem mee. Te horen valt ook dat elke keer nadat hij is opgepakt door de politie, hij kort erop weer in de straat verschijnt, ook na zijn poging het huis in brand te steken.
De bezorgde omwonenden delen hun groeiende zorgen over de veiligheid van het gezin met verschillende hulpinstanties en de Dorpsraad. Bestuurders van die laatste lichten op 1 juli de burgemeester in als hij in Schoonebeek is voor een werkbezoek. Van Oosterhout stelt dat hij ‘die zorgen vervolgens nogmaals onder de aandacht heeft gebracht van de hulpverleningsinstanties’.
Ook na juli zet de dreiging door Hans H. zich voort. Volgens omwonenden wordt hij deze zomer steeds onberekenbaarder en agressiever. Zo sloopt H. een terrasdeur aan de achterkant van de woning om binnen te kunnen komen. De buurt leeft in angst dat hij Tonnie, die ook bang voor hem is en hem daarom nog niet durfde te verlaten, wat aan gaat doen.
Na nieuw incident volgt wel huisverbod
Na een nieuw voorval met geweld wordt Hans H. op 22 oktober door de politie aangehouden bij zijn huis in Schoonebeek op verdenking van een strafbaar feit. ,,Tussen mei en die 22ste oktober was de verdachte bij ons uit beeld en hebben we geen nieuwe meldingen over hem gehad”, zegt politiewoordvoerder Renate Winkel. Vanuit de bij H.’s betrokken zorg- en hulpverleningsinstanties bereikt de politie volgens haar in die maanden ook geen informatie.
Op 22 oktober wordt nu ook bestuurlijk ingegrepen in het leven van de Schoonebeker. Vijf maanden nadat burgemeester, politie en OM voor het eerst van de zaak vernemen en drie maanden nadat de zorgen in de Dorpsraad op tafel kwamen, wordt hem op last van burgemeester Van Oosterhout een tien dagen geldend tijdelijk huisverbod opgelegd. Op overtreding ervan staat een maximale gevangenisstraf van 2 jaar. Omwonenden zien Hans H. in de dagen erna al weer in de straat.
Volgens het protocol brengt Veilig Thuis tussen de zesde en achtste dag van zo’n verbod na een gesprek met de uithuisgeplaatste en zijn partner advies uit aan de burgemeester: het huisverbod kan met nog vier weken worden verlengd, er kan een een zwaarder middel (een contact- of straatverbod of arrestatie) worden ingezet of een verder hulpverleningstraject worden ingezet.
Hans H.’s huisverbod is eind vorige week –enkele dagen na de moord op Tonnie– inderdaad verlengd, laat desgevraagd Van Oosterhout weten, ‘omdat de verdachte toen formeel nog niet was aangehouden’.
Veilig Thuis laat in een reactie weten dat het ‘om de privacy van betrokkenen te beschermen nooit uitspraken doet over individuele gevallen’.
De Schoonebeker krijgt afgelopen dinsdag in de rechtbank te horen dat hij zeker veertien dagen in bewaring blijft. Het OM verdenkt hem van moord dan wel doodslag.
Onderzoek naar handelen betrokken instanties in zaak Hans H.?
Het OM meldt deze week dat ze in een andere zaak hun werkwijzen onder de loep te nemen na een vernietigende rapport van de Hoge Raad. Het gaat over een dodelijke steekpartij zomer vorig jaar in een Haagse Albert Heijn van vorig jaar, waarbij een tbs’er is betrokken. Het OM, toenmalig minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) en uitvoeringsinstanties zijn volgens de Hoge Raad tekortgeschoten bij het fatale geweldsincident, waarbij een ‘tikkende tijdbom’ een 36-jarige AH-medewerkster met een mes doodsteekt.
Zowel gemeente Emmen als OM laten weten dat naast het strafrechtelijk nog geen extern onderzoek loopt naar de werkwijze van alle betrokkenen, wie en hoe deze de regie had in deze kwestie en of de risico’s die het gedrag van Hans H. met zich meebracht vooraf goed zijn ingeschat door de burgemeester, OM, politie en de zorg- en hulpinstanties. Uitgesloten wordt zo’n onderzoek ook niet. Maar de OM-woordvoerder stelt wel dat ‘zij niet gaan over de betrokkenheid en het optreden van andere instanties’.
Over Weiteveen zei burgemeester Eric van Oosterhout tot de dag van de dubbele moord onwetend te zijn van het conflict dat speelde, terwijl zijn ambtenaren en wethouder op het gemeentehuis er druk doende mee waren. Hoewel de politie het incident als woonoverlast bij de gemeente meldt, pakt Emmen de zaak Weiteveen op als een geschil over ruimtelijke ordening.
De burgemeester vond later dat het ‘met de kennis van nu voorstelbaar was geweest dat zijn ambtelijke organisatie en de politie hem eerder hadden geïnformeerd’. In de gemeenteraad meldde hij dat de politie hem inmiddels ook excuses heeft aangeboden.
De politie Noord-Nederland zegt daarover: ,,Wij hebben kennisgenomen van de uitspraken van de burgemeester, onder meer in de brief waarmee hij zijn gemeenteraad heeft geïnformeerd. Met de kennis van nu onderschrijven we dat het passend was geweest dat de burgemeester in een eerder stadium was geïnformeerd over de situatie. Wel vinden we het belangrijk te benadrukken dat er in de periode voorafgaand aan het dodelijke geweldsincident een aantal keren contact is geweest tussen de politie en de gemeente over de situatie.”
Zorgen inspectie over Veilig Thuis
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) meldde vorige maand dat van de 26 Veilig Thuis-organisaties het maar 5 lukt om tenminste 80 procent van de meldingen binnen de wettelijke termijn te beoordelen. Volgens IGJ krijgen slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling niet op tijd de hulp die nodig is om hun thuissituatie weer veilig te maken. Alleen bij acute onveiligheid wordt een melding meteen opgepakt door Veilig Thuis. Door het lange wachten is er een constante dreiging van huiselijk geweld of kindermishandeling. Ook stopt of vertraagt de hulpverlening voor kinderen, gezinnen en huishoudens. Melders vertelden de inspectie dat ze twijfelen of het wel zin heeft om te melden bij Veilig Thuis.
De landelijke VT-organisatie herkent de zorgen van de Inspectie. Want er zijn volgens VT bij de meeste instellingen nog steeds te lange wachttijden bij Veilig Thuis. Als oorzaken voor oplopende wachttijden noemt VT onder andere een forse toename en complexiteit van meldingen, bezuinigingen, krapte op de arbeidsmarkt en een tekort aan deskundige en beschikbare hulpverlening om de zorg aan over te dragen.
