Medisch ethicus Marian Verkerk van UMCG vindt verplichten van vaccinatie tegen corona verantwoord. 'Vergelijk het met autogordels'

Het grootste probleem is niet dat 1,8 miljoen Nederlanders zich niet wíllen laten vaccineren, maar dat het grootste deel daarvan gewoon nog niet goed op de hoogte is. Dat gezegd hebbende, vindt medisch-ethicus Marian Verkerk van het UMC Groningen een prikplicht of een milde drang tot vaccinatie zeker verdedigbaar.

De hoogleraar medische ethiek vindt dat de vaccinatiediscussie zich te veel toespitst op de vrijheid van het individu om zich wel of niet te laten prikken. ,,Dat is het belangrijkste probleem niet’’, vindt Verkerk. ,,De groep die zich heel bewust niet laat vaccineren is maar klein. Het grootste deel van de 1,8 mensen die nog niet gevaccineerd zijn, zijn mensen die gewoon nog niet goed bereikt zijn door de informatie van de overheid. Laaggeletterden, migranten en andere groepen die niet goed begrijpen wat er van ze wordt verwacht.’’

Ze vervolgt: ,,Dat de overheid deze groepen al jaren slecht bereikt met gezondheidsinformatie is een ernstige zaak. We komen veel te laat met het inzetten van tolken en andere manieren om deze groepen te informeren. Het is ook zorgelijk dat er hierdoor een tweedeling in de samenleving dreigt te ontstaan tussen de mensen die wel geïnformeerd zijn en nu dus ook wel beschermd door het vaccin, en de mensen die dat niet zijn.’’

Verkerk vindt het overdreven om al te moeilijk te doen over het morele recht op de vrijheid om je niet te laten vaccineren. Een echte vaccinatieplicht komt er dan niet volgens het kabinet, maar wel vaccinatiebewijzen voor de toegang tot activiteiten, en voor wie niet geprikt wil worden dan een betaalde toegangstest. ,,Dat zou je met een heel grote omweg ‘drang’ kunnen noemen’’, zegt ze. ,,We hoeven ons daar niet zo’n enorm moreel oordeel over aan te meten want er zijn in de samenleving zo veel voorbeelden van zachte drang. Alleen al de manier waarop bepaalde producten ons in de supermarkt worden gepresenteerd.’’

Ze zou het helemaal niet raar vinden als het kabinet mensen zelf laat betalen voor testen. ,,Er bestaat geen absolute vrijheid voor het individu. We leven in een samenleving waarin we rekening moeten houden met elkaar. John Stuart Mill zei al: ‘Je bent vrij zolang je anderen geen schade berokkent.’ We leveren als individu voortdurend stukjes vrijheid in doordat we in een samenleving leven. Het gaat erom dat je anderen kan besmetten als je je niet laat vaccineren.’’

Ze vergelijkt het met de discussie over autogordels. ,,Bij de invoering van de gordelplicht, lang geleden, was ook de kritiek dat de vrijheid beperkt wordt. Maar je vrijheid wordt dus veel vaker beperkt.’’ Bij autogordels gaat het er zelfs niet eens om dat anderen beschermd worden, maar dat de samenleving gespaard wordt van de medische kosten door ongelukken zonder autogordel.

,,Het gaat bij zulke overwegingen steeds om de vraag: rechtvaardigt het doel de middelen. De Gezondheidsraad vindt dat het gerechtvaardigd is dat private partijen zoals werkgevers of zorginstellingen om een vaccinatiebewijs vragen, om bezoekers of patiënten te beschermen. Het demissionaire kabinet heeft dat niet overgenomen, maar het is wel degelijk verdedigbaar. Nu is het zo dat ouderen in verpleeghuizen op hun kamers opgesloten kunnen worden als er uitbraken zijn, doordat medewerkers niet gevaccineerd zijn. De vrijheid van de een om zich niet te laten vaccineren, beperkt dus de vrijheid van de ander om zich vrij te bewegen. Het is dan proportioneel om een vaccinatiebewijs te vragen.’’

Hoe ver je dan gaat met een vaccinatieplicht, daar kan je volgens haar over discussiëren. Alleen een toegangsbewijs of zelfs een hele plicht voor personeel. Volgens de Gezondheidsraad moeten er wel alternatieven zijn zoals een test voor wie niet geprikt is.

Een punt dat vaccinatieweigeraars soms aansnijden is dat de vaccins misschien schade op de langere termijn kunnen opleveren. Schade op korte termijn blijkt er duidelijk niet te zijn, maar de vaccins zíjn domweg nog niet zo lang op de markt dat eventuele lange termijneffecten onderzocht kunnen zijn.

,,Maar schade op lange termijn is zeer onwaarschijnlijk. Bovendien geldt dat argument van onderzoek op lange termijn eigenlijk voor alle medicijnen. Er wordt door de farmaceutische industrie maar heel weinig onderzoek gedaan naar effecten van medicijnen op de langere termijn. Dan zou je dus eigenlijk geen enkel medicijn kunnen gebruiken.’’