Liefke Knol filmde ruim 4 jaar lang de inwoners van het dorp Krewerd. 'We schrijven geschiedenis'

,,Kom maar’’, roept boer Bart van Niejenhuis tegen zijn koeien. Het is een van de eerste beelden uit de documentaire van Liefke Knol. Op de achtergrond zijn de pittoreske woningen van het wierdedorp Krewerd te zien. Rood baksteen, veelal vrijstaand met grote groene tuinen en in sommige gevallen eeuwenoud. Even later zit Van Niejenhuis aan de eettafel in zijn boerderij die in het midden van het dorp staat. Hij heeft zijn leesbril opgezet en met luide stem draagt hij voor: ‘Geachte heer of mevrouw. U woont in het gebied van het Groninger gasveld.’

Het is november 2017 als filmmaker Liefke Knol (54) uit Groningen van een kennis, architectuurhistoricus Marieke van der Heide, de vraag krijgt of ze niet wat beelden wil komen schieten bij een bijeenkomst in Krewerd. In het huis van Tom Roggema zit een groep mensen aan tafel.

Ze hebben het over een plan om het door bevingen geteisterde dorp op een bijzondere manier te versterken. Een manier waarbij de inwoners de regie in eigen handen nemen, met een architect om tafel gaan, alle 45 huizen worden versterkt en het historische karakter van het dorp wordt behouden: Experiment Krewerd.

Ze gaat ernaartoe. Filmt de vergadering op een klein cameraatje. ,,Daarna werd gevraagd of ik het proces wilde blijven volgen. Een klus van ongeveer drie jaar, van kop tot staart. Althans, dat dachten ze. Zo’n project leek me heel bijzonder.’’ Ze zei ja en riep de hulp in van cameraman Ronald Pras.

Nu is de film af. Maandag zendt RTV Noord de documentaire uit. Vijftig minuten lang laat Knol zien wat in Krewerd gebeurt, wat misgaat, hoe de neuzen van de bewoners dezelfde kant op staan en soms niet en hoe het dorp, ondanks alle goede bedoelingen, toch verzandt in een bureaucratisch moeras.

Want ja, de documentaire is af. Maar in Krewerd is nog geen huis versterkt.

,,De parlementaire enquête komt eraan’’, legt Knol uit. ,,Het is mooi om dan in elk geval het eerste deel af te hebben. Ook al is er dan sprake van een soort open einde.’’

Ze komt zelf uit Groningen, kent de aardbevingsellende en heeft een piepklein beetje schade aan haar huis. Helemaal nieuw was het onderwerp dus niet. ,,Maar die schades van mij zijn niet te vergelijken met die in Krewerd, hoor’’, benadrukt ze. ,,Ik hoop dat kijkers begrip krijgen voor wat die mensen allemaal overkomt. Hoe zij heen en weer geslingerd worden.’’

Knol heeft de Krewerders in haar hart gesloten. Dat moet ook, want ze zit al jaren met de eigengereide types uit het dorp om tafel. Boer Bart van Niejenhuis bijvoorbeeld, die een rode draad vormt in de documentaire. Ze laat zien hoe de minister en bestuurders het plan in Krewerd bejubelen, maar ook dat het versterken maar niet van de grond komt. Waar dat volgens haar aan ligt?

,,Het probleem is dat het experiment niet past in de bestaande versterkingsprocedures. Initiatiefnemers Tom Roggema (hij is inmiddels uit de organisatie gestapt, red.) en Fons Verheijen (de architect uit Katwijk die met het plan op de proppen kwam, red.) zeggen juist dat die kaders moeten worden losgelaten bij een experiment’’, zegt Knol. ,,Dan zijn er aan de andere kant de instanties die verantwoording moeten afleggen aan degene die betaalt. Ik geloof dat er een hoop mensen met goede bedoelingen aan werken. Maar toch raakt het plan verstrikt in bureaucratische regels.’’

Is er dan helemaal niks gebeurd? Jawel. Er ligt een dorpsplan en een plan voor de energietransitie. Er is ook al subsidie binnengehaald om die ideeën uit te voeren. De Hanzehogeschool die bij het project betrokken is, heeft geconcludeerd dat de methode van Krewerd beter en goedkoper is én het dorp is verenigd in een dorpscoöperatie.

Knol heeft goede hoop dat Krewerd toch versterkt wordt. ,,Een deel twee van de documentaire moet er komen. Wat ik zelf heel erg leuk vind, is dat we met een film als deze geschiedenis schrijven. We leggen vast wat er op dit moment gebeurt, zodat we over twintig jaar de documentaire terugkijken en denken: jeetje, ging dat zo?’’