,,Wij wonen groot'', zegt directeur Dirk Nijdam van het Forum. Foto: Siese Veenstra
Het Forum klopt aan bij de gemeente voor ruim 1 miljoen euro. De instelling in hartje Groningen draait goed, maar de energiekosten gingen vorig jaar door het dak. ,,Dit is niet alleen ons probleem.’’
Het Forum stevent af op een tekort van 1,1 miljoen euro. Dat komt door de torenhoge energierekening, stijgende loonkosten (met bijna 6 procent) en de huurprijs die met 6 procent stijgt. Directeur Dirk Nijdam van het Forum hoopt dat de gemeente het cultuurbolwerk te hulp schiet.
In 2022 was het Forum (inclusief de acht bibliotheekfilialen in de stadswijken en dorpen) 1,2 miljoen euro kwijt aan energiekosten. Dat was 800.000 euro meer dan de jaren ervoor.
,,Wij wonen groot. Het Forum is een enorm huis, dat je onmogelijk beperkt verwarmt. We zijn van 9 uur ‘s ochtends tot 12 uur ‘s avonds open. Het kan niet zo zijn dat mensen met de jas aan in de bibliotheek of de bioscoop zitten’’, zegt Nijdam.
Om overeind te blijven heeft het Forum bij de gemeente Groningen aangeklopt voor ruim 1 miljoen euro extra subsidie. Of dat geld er komt, is afwachten. De gemeente krijgt van tal van maatschappelijke en culturele instellingen dezelfde vraag en de pot geld die ze daarvoor heeft gekregen van het Rijk is niet onuitputtelijk.
‘Het Forum draait boven verwachting’
Nijdam zegt dat het Forum steeds beter draait en dat het zwarte cijfers had kunnen schrijven. ,,Zeker als we niet elk jaar negen ton extra voor onderhoud in de pot moeten stoppen. Dat is een nieuwe rekenregel die ons door de gemeente is opgelegd.’’
Het aantal bezoekers van het Forum gaat dit jaar over de twee miljoen heen. ,,Mensen kunnen hier gratis naar binnen. Er valt van alles te doen en te beleven. Het Forum is een cadeau aan Stad en Ommeland.’’
De directeur weigert het cultuurgebouw weg te laten zetten als een zorgenkind. ,,We doen wat van ons wordt verwacht. De bibliotheek loopt met meer abonnementen en uitleningen als een trein. De film doet het gewoon goed. Ook de horeca, waar de huurprijs gerelateerd is aan de omzet, draait prima, juist omdat er boven verwachting veel bezoekers naar het Forum komen. We steken de thermometer in de samenleving en organiseren alle mogelijke bijeenkomsten en debatten. Na die ellendige corona-periode is alles goed op gang gekomen.’’
Kolossale open ruimte
Dat is een meevaller, gezien de grote twijfels over de exploitatie van het Forum voordat het gebouw er stond. Critici wisten zeker dat het vanwege de kolossale open ruimte en de beperkte commerciële inbreng moeilijk te exploiteren was. ,,Dat hoor ik steeds, maar voor de opzet van dit gebouw is bewust gekozen. Het heeft geen zin om daar nog langer over te praten. Ik kan hier niet de Bijenkorf in zetten. Dit is een fantastisch ontwerp dat heel veel aandacht en bezoekers trekt. En lof oogst.’’
Forum kampt met hoge energielasten. Foto: Corné Sparidaens
Nijdam gebruikt een metafoor om uit te leggen hoe de financiële vork in de steel zit. ,,De gemeente is als een vader die ons een Mercedes heeft gegeven. Als zoon zijn we daar blij mee. Maar zo’n auto moet wel in de verzekering, heeft belastingkosten en er moet brandstof in. Af en toe is ook nog een bezoekje aan de wasstraat nodig. Dan weet je dat je als zoontje je uiterste best moet doen om die Mercedes op de weg te kunnen houden.’’
Nijdam wil maar zeggen dat het beheer van het Forum - het pand is eigendom van de gemeente - een financiële uitdaging is. ,,We zijn er superblij mee. We kunnen deze auto op de weg houden. Ook in de toekomst, al moet je niet te maken krijgen met grote tegenvallers en onvoorziene omstandigheden zoals nu met die oorlog in Oekraïne.’’
Hij heeft op zijn hulpvraag van de gemeente vernomen dat die niets kan beloven. Hoe het tekort dan moet worden ingelost, weet Nijdam niet. ,,Als we het tekort binnen onze eigen begroting moeten oplossen, zijn de mogelijkheden beperkt. Ik ben daar heel simpel in: ik stel dan voor om vijf van onze acht bibliothekenfilialen te sluiten.’’
Hij doelt op de Forum-bibliotheken in de Groningse wijken en dorpen zoals Haren en Ten Boer. ,,Vestigingen dichtgooien is niet wat we willen. Dat gaan we niet doen.’’
Geld uit de reservepot halen, wil Nijdam niet. Daar zit 2,4 miljoen euro in. ,,Als we dat doen en er komt nog een tegenvaller, hebben we te weinig reserve en komen we onder curatele van de gemeente te staan. Dan gaan ze naast je zitten en dat willen we niet.’’
Nieuwe energiecontracten
Wat hij wel kan doen? ,,Ik zit de afdeling sales achter de broek. In onze zalen kun je feesten en congressen houden. Daar zouden we meer uit kunnen halen.’’
Als het om energiekosten gaat, stelt de directeur dat er nieuwe contracten zijn afgesloten. ,,Dat zet zoden aan de dijk. We gaan terug van 1,2 miljoen naar zes ton per jaar. Dat scheelt aanzienlijk. Daar moeten we het mee doen. Er kunnen hier geen zonnepanelen op het dak of aan de gevel. We hebben een systeem van warmte- en koudeopslag. Warm water uit de grond wordt rondgepompt. Dat was heel vooruitstrevend in de tijd dat het Forum werd ontworpen.’’
De gemeente houdt de kaarten tegen de borst als het gaat om een extra bijdrage aan het Forum. Vorig jaar verkondigde het Rijk dat gemeenten 300 miljoen (oplopend tot 400 miljoen) extra middelen zouden krijgen om publieke en maatschappelijke voorzieningen te compenseren voor hoge kostenposten zoals de stijgende energie- en loonkosten.
Volgens een woordvoerster van de gemeente is dat geld bedoeld voor culturele instellingen, maar ook voor scholen. Uit stukken van het Rijk bleek het compensatiebedrag uiteindelijk geen 300 miljoen euro te zijn, maar 127 miljoen euro (aflopend naar 115 miljoen structureel). Voor Groningen gaat het om een bedrag van 2 miljoen euro in 2024 aflopend naar 1,8 miljoen euro in 2027. Dat geld moet over de hele gemeente onder tal van instellingen worden verdeeld.
Het is geen specifieke energiecompensatie maar een brede vergoeding voor alle gestegen gemeentelijke uitgaven. ,,Wij hebben dat geld in een noodfonds gestopt. Binnenkort wordt duidelijk wie daar een beroep op heeft gedaan’’, aldus de woordvoerster.
Energierekening Martiniplaza 6 ton hoger
Ook Martiniplaza, het sport- en evenementencomplex in Groningen, zit met de vingers tussen de deur. De energierekening steeg dit jaar met 600.000 euro. Net nu Martiniplaza een verbouwing ondergaat waarbij de horeca- en verblijfsfaciliteiten voor bezoekers worden verbeterd. Een andere tegenvaller is de situatie van Donar, de basketbalclub die een tijd lang de huur niet kan betalen.
Promotiedagen in Martiniplaza. Foto: Jaspar Moulijn
Directeur Willem de Kok van Martiniplaza voelt zich gesteund door de gemeente Groningen. Als enige aandeelhouder kan de gemeente de helpende hand toesteken. Vanzelfsprekend is dat niet, want Martiniplaza wordt als zelfstandig bedrijf verondersteld zijn eigen broek op te houden. Dit betekent dat tegenvallers moeten worden opgevangen uit de eigen begroting. ,,Voor de extreem hoge energiekosten hebben we toch aan de bel hebben getrokken bij de gemeente’’, zegt Willem de Kok.
Hij weet dat er een potje met rijksgeld is voor culturele instellingen die met hoge energierekeningen zwaar getroffen zijn. ,,Het is nog niet bekend wat we daarvan kunnen verwachten.’’ Wat De Kok betreft hoeft er door de hoge energierekening niet te worden beknibbeld op de verbouw van Martiniplaza, maar komt ze wel op een slecht moment. Door de renovatie is een deel van het gebouw gesloten en kan hier geen geld worden verdiend. Door dit alles en gestegen kosten van lonen, schoonmaak en beveiliging eindigt Martiniplaza dit jaar waarschijnlijk met een verlies van enkele tonnen. De gemeente bekijkt of investeringen in maatregelen waarmee Martiniplaza het omvangrijke complex kan verduurzamen, naar voren worden getrokken.
Energierekening Groninger Museum 5 ton hoger
Het Groninger Museum - inclusief het Wall House en het depot - heeft op de piek een nieuw energiecontract moeten afsluiten en maakte bijna 5 ton extra energiekosten. ,,We hebben voor het eerste gedeelte van het jaar een tegemoetkoming gekregen van de gemeente Groningen’’, zegt zakelijk directeur Esther Moesker van het Groninger Museum. ,,Ons verzoek voor het tweede gedeelte van het jaar is in behandeling.’’
Het Groninger Museum maakt vooral kosten door het gebouw te koelen. Foto: Marcel Jurian de Jong
Moesker zegt dat het Groninger Museum niet bang is voor koude winters. ,,Onze bezoekers warmen ons gebouw op. Wij zijn juist geld kwijt aan het koelen van ons gebouw. Hebben we een warm voorjaar, dan verbruiken wij veel meer energie.’’
De gemeente Groningen is eigenaar van het pand; het museum tracht het te verduurzamen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van led-verlichting die het gebouw minder opwarmt. ,,Het zijn uitdagende tijden, niet alleen voor culturele instellingen’’, zegt Moesker. ,,Dit speelt overal en is een breed maatschappelijk vraagstuk.’’
De Oosterpoort en Stadsschouwburg worden gecompenseerd
Hoeveel extra energiekosten de Stadsschouwburg en De Oosterpoort hebben gemaakt, wil directeur bedrijfsvoering Elly Jonker van SPOT niet zeggen. ,,Veel minder dan het Forum’’, zegt ze. Volgens haar compenseert de gemeente Groningen het tekort.
,,We zitten al sinds vorig jaar met de gemeente om tafel om te onderzoeken wat de besparingsmogelijkheden zijn. Wij hebben natuurlijk maatregelen getroffen qua klimaatbeheersing, ketels, de afstelling, we zijn op vrijdagen dicht, etcetera, maar dan nog hebben we te maken met hogere energiekosten. Niet zo vreemd natuurlijk, want de schouwburg is een monument en de Oosterpoort is een sterfhuisconstructie.’’
De monumentale Stadsschouwburg is niet eenvoudig energiezuinig te maken.
Ze doelt op de mogelijke afbraak van cultuurcentrum De Oosterpoort, gebouwd in 1972.
Zowel De Oosterpoort als de Stadsschouwburg zijn in handen van de gemeente.
Waarom de een wel de ander niet?
Waarom de ene culturele instelling in Groningen moet afwachten of de gemeente financieel te hulp schiet in barre tijden en de ander daar helemaal niet over in zit, is een kwestie van verhoudingen. Volgens gemeentelijk woordvoerder Natascha van ‘t Hooft zitten de kosten van Martiniplaza en de Oosterpoort/Stadsschouwburg (SPOT) in de gemeentelijke begroting. ,,Martiniplaza en SPOT zijn van ons.’’
Het Forum en het Groninger Museum zijn weliswaar ook van de gemeente Groningen, maar die hebben een eigen bedrijfsvoering met bijbehorende begroting. Vandaar dat zij - deels - moeten afwachten of en met welk bedrag de gemeente hen tegemoet komt.
