Premier Mark Rutte en Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) tijdens het debat met de Tweede Kamer over de mogelijkheid tot extra gaswinning in Groningen. Foto: ANP/ Robin Utrecht
Uit het Groningenveld wordt definitief meer gas gehaald, maar minder dan waar vooraf voor was gewaarschuwd. Daarnaast zijn er plannen om een drijvende terminal in de Eemshaven te bouwen waar schepen gevuld met vloeibaar gas (LNG) kunnen aanmeren.
Dat blijkt uit twee brieven die staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) en minister Rob Jetten (Klimaat) maandagmiddag vrijwel tegelijkertijd naar de Tweede Kamer hebben gestuurd. Vijlbrief schrijft dat het kabinet het Groningenveld zo snel mogelijk - in 2023 of 2024 - wil sluiten. Maar tegelijkertijd is het onzeker of dat lukt. De omstandigheden zijn onzeker: ‘mede door de Russische inval in Oekraïne’.
Dit gasjaar zal naar alle waarschijnlijkheid 4,6 miljard kuub gas uit het Groningenveld worden gewonnen. Dat is 0,7 miljard kubieke meter gas meer dan aanvankelijk was gedacht. Een gasjaar loopt van oktober tot en met september. Hoewel er meer gas gewonnen wordt, is het toch aanzienlijk minder dan de 7,6 miljard kuub waar het vorige kabinet op de valreep mee kwam aanzetten.
‘Meer gaswinning, maar gelukkig beperkt’
Toenmalig demissionair minister Stef Blok waarschuwde begin dit jaar al voor extra gaswinning uit Groningen. In plaats van de afgesproken 3,9 miljard kuub zou er mogelijk bijna dubbel zo veel (7,6 miljard kubieke meter gas) uit de grond worden gehaald.
,,Er moet weliswaar extra gas worden gewonnen dit gasjaar, maar het is gelukkig beperkt”, laat staatssecretaris Vijlbrief nu weten. Begin dit jaar werd gesteld dat Duitsland een aanvullende gasvraag had en debouw van destikstoffabriek in Zuidbroek vertraging oploopt. In die fabriek wordt stikstof toegevoegd aan zogeheten hoogcalorisch gas, waardoor het geschikt wordt gemaakt voor Nederlandse huishoudens (pseudo-Groningengas). Het gas uit Groningen is laagcalorisch.
Verschil hoog- en laagcalorisch gas
De verbrandingswaarde (calorische waarde) bepaalt de kwaliteit van gas. Er is hoogcalorisch gas (H-gas), maar ook laagcalorisch gas (L-gas of G-gas). Het Groningen-gasveld bevat aardgas met een laagcalorische waarde. Daarmee wijkt het af van de meeste andere velden in de wereld. Het verschil zit hem vooral in het relatief hoge aandeel (14 procent) stikstof dat het Groningen-gas bevat. In Nederland, België, Duitsland en Noord-Frankrijk wordt door huishoudens vooral gebruik gemaakt van het laagcalorische gas.
Uit hoogcalorisch gas kan meer energie worden gehaald. Rusland en Noorwegen zijn twee landen die veel hoogcalorisch gas naar Nederland transporteren. Willen Nederlandse huishoudens hier gebruik van maken, dan moet er stikstof worden toegevoegd. Op die manier krijg je pseudo-Groningsgas. Grofweg kun je zeggen dat je met 1 kuub hoogcalorisch gas langer kunt koken dan met 1 kuub laagcalorisch gas. Dit dus vanwege de verbrandingswaarde.
Bronnen: NAM/GasUnie
Oorlog Rusland en Oekraïne
De staatssecretarissluit niet uit dat er nog minder wordt gewonnen dan die 4,6 miljard kuub ‘als ook de rest van het gasjaar warmer dan normaal verloopt’. ,,Het is bovendien niet uit te sluiten dat de hoge gasprijzen voor een verlaging van het verbruik zorgen.”
Die hoge gasprijzen zijn het gevolg van de oorlog die Rusland is begonnen in Oekraïne. Het kabinet gaat er vooralsnog vanuit dat Rusland voldoende gas blijft leveren. Sinds Ruslandzijn buurland Oekraïne met geweld is binnengevallen, wordt er openlijk getwijfeld of de Russen de gaskraan richting West-Europa wel openhouden.
Vijlbrief schrijft dat ‘Rusland op dit moment de contractuele verplichtingen nakomt’. Tegelijkertijd zorgt de oorlog in Oekraïne volgens de staatssecretaris voor onzekerheid en dat maakt de situatie op de gasmarkt onvoorspelbaar. Als er wel een tekort aan gas ontstaat is extra winning uit het Groningenveld een ultimum remedium. Vijlbrief: ,,Het komt pas in beeld wanneer alle andere mogelijkheden zijn benut.”
Drijvende LNG-terminal Eemshaven
Om minder afhankelijk te zijn van gas uit Rusland wil Nederland meer vloeibaar gas uit andere landen importeren. Om dat mogelijk te maken is een van de plannen om een drijvende faciliteit in de Eemshaven te bouwen. Hiermee hoopt het kabinet zo’n 4 miljard kuub extra gas te kunnen importeren per jaar. Eigenlijk wordt een (drijvende) LNG-terminal in de Eemshaven hiermee wel weer afgestoft.
Er zijn namelijk al jaren plannen voor een vloeibaar gas-terminal in de Noord-Groningse haven. LNG (Liquefied Natural Gas) zou dan door schepen worden aangevoerd, gelost en in gasvorm worden geïnjecteerd in het gastransportnet.
Op die manier, werd bijvoorbeeld in 2015 gesteld, zou de terugloop van de productie uit het Groningenveld kunnen worden opgevangen. Bovendien, stelden de (regionale) plannenmakers toen al, zou met zo’n LNG-terminal in de Eemshaven de afhankelijkheid van Russisch gas worden verkleind. Uiteindelijk ging het allemaal niet door omdat het financieel niet haalbaar zou zijn.
Topman Cas König van Groningen Seaports laat maandag weten dat het inderdaad de mogelijkheid onderzoekt om snel een LNG-faciliteit te bouwen. ,,Als energiehaven van Nederland beraden wij ons, net als anderen, op de situatie rondom de energievoorziening in Nederland. Wij zijn met de betrokken partijen in gesprek en houden alle opties open.”
Vijlbrief en Jetten hopen, naast de nieuwe plannen in de Eemshaven, de bestaande LNG-terminal in Rotterdam flink uit te kunnen breiden waardoor er zo’n vijf tot acht miljard kuub vloeibaar gas kan worden geïmporteerd via Rotterdam. Samen met Gasunie worden deze twee LNG-projecten nu bestudeerd. ,,Wij nemen daar zo snel mogelijk een beslissing op”, staat in een verklaring. Knopen zijn er dus nog niet over doorgehakt, maar er liggen wel vergevorderde plannen, klinkt het vanuit Den Haag.
Komende donderdag wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd met Vijlbrief over de gaswinning in Groningen. De staatssecretaris voor Mijnbouw moet sowieso voor 1 april duidelijkheid geven over hoeveel gas er nu uit Groningen kan worden gewonnen. Die datum is de uiterste deadline om dat in een nieuw Gasbesluit wettelijk te regelen. Vijlbrief wacht nog op een advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) die bekijkt wat de veiligheidsrisico’s zijn bij een winningsniveau van 4,6 miljard kuub.
Slag om de arm rond sluiting Groningenveld
Staatssecretaris Vijlbrief zegt dat de relatief beperkte verhoging van de gaswinning uit Groningen zorgt dat het Groningenveld volgend jaar of in 2024 definitief kan sluiten. De gasopslag bij Grijpskerk speelt daarbij een essentiële rol. Vorige maand gaf Vijlbrief de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) al toestemming om ook laagcalorisch gas op te slaan in gasopslag Grijpskerk.
Of het gasveld van Groningen in 2023 of 2024 ook echt definitief dicht zal gaan, is onzeker. Vijlbrief houdt vanwege de onzekerheid rond de internationale omstandigheden - lees: de oorlog in Oekraïne - een flinke slag om de arm.
Drie meevallers
Dat staatssecretaris Hans Vijlbrief alsnog drie miljard kuub gas minder hoeft te winnen dan waar zijn voorganger Stef Blok voor waarschuwde komt door drie meevallers. Zo is de winter minder koud dan voorspeld. Ook blijkt er minder stikstof bijgemengd te hoeven worden bij hoogcalorisch gas: met dezelfde hoeveelheid stikstof kan er dus meer pseudo-Groningsgas gemaakt worden. En Gasunie en Gasterra kunnen stikstofinstallaties optimaler inzetten. Dit betekent wel dat de installaties minder onderhoud zullen krijgen en dat brengt wel risico’s met zich mee, waarschuwt Vijlbrief.
