Democratische vernieuwing op Let's Gro: 'Duurzaamheidstransitie moet veel sneller. Ons huidige politieke systeem werkt niet'

Peter Bootsma stelde de vraag centraal tijdens een interactieve bijeenkomst met deskundigen en bezoekers op dag een van het driedaagse festival Let’s Gro in het Forum in Stad. Een zogenoemd paneldebat, geleid door Bootsma, zogenoemd de Groene Burgemeester, tevens voorzitter van de vereniging Noorden Duurzaam.

Voor diversiteit was de middag geen reclame. De deskundigen: vier mannen in evenzoveel tinten grijs. Bootsma verexcuseerde zich. ,,Ik heb twaalf vrouwen gevraagd, maar niemand had tijd.’’ Met wat consumptiebonnen poogde hij tevergeefs nog een vrouw uit de zaal te lokken. ,,Uit de zorg? Het onderwijs? Sport? Cultuur misschien?’’. De vijfde kruk bleef leeg.

Soit. Het was sowieso niet druk. Edoch meer dan interessant.

De duurzaamheidstransitie moet veel sneller, is de kern van Bootsma’s boodschap. En met ons 175 jaar oude systeem van liberale democratie gaat het te traag. Prima voor problemen hier en nu, maar voor complexe problemen voor komende generaties (lees: klimaatverandering) is het niet geschikt. Het biedt te veel ruimte aan (bijvoorbeeld) ‘de klimaatcrisis is een hoax’, ‘de markt lost alles op’ en ‘het moet wel haalbaar en betaalbaar zijn’. Zo lukt het al pak ‘m beet vijftig jaar niet en de tijd dringt.

Bootsma trapte af met een minicollege zogenoemde ‘taakdemocratie’, waarin hij de aanwezigen mee terugnam naar het Europa van de dertiende eeuw toen het in Nederland ‘goed toeven’ was dankzij gezonde taakverdeling. Boeren hielden de waterwegen schoon, dorpelingen bouwden dijken en de stedelingen betaalden.

Taakdemocratie in een moderne jas komt er op neer dat Bootsma pleit voor een toevoeging van een ‘kamer’ aan het huidige politieke systeem. Een Derde in Den Haag, een tweede bij de gemeenteraden en Provinciale Staten. Een kamer met vijf partijen (vandaar die vijf krukken). De wetenschap, de burgerij, de overheid, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld (corporaties, onderwijs, cultuur enzovoorts.). Allemaal een stem, consensus overboord, meerderheidsbesluiten nemen. Nooit meer ideologisch polariseren. Op lokaal niveau zou zo’n kamer de gemeenteraad van ‘zwaarwegende adviezen’ kunnen voorzien. Dat is, zonder Grondwetswijziging, het hoogst haalbare.

In een korte brainstormsessie werd het, ondanks de grotendeels lege stoelen in de zaal, al gauw creatief. Eerste probleem om aan te pakken? ‘Groeiverslaving’, zo stelden de aanwezigen vast. Alles moet altijd maar groter. Meer. De winst gemaximaliseerd. Het economisch systeem is ingesteld op groei, maar realiseer honderd jaar lang drie procent jaarlijkse groei en je bent zestien keer groter dan toen je begon. Ergens ligt een grens.

De zaal hield het klein en behapbaar. ,,Niemand draagt nog twintig jaar lang dezelfde winterjas’’, zei een vrouw (!). Wanneer zijn we nou eens tevreden met wat we hebben? Wanneer worden mensen die met minder kunnen en kleiner willen onze rolmodellen?

Concrete kritiek: ,,Een verlichte despoot zou wel helpen, anders krijg je die windmolen nooit achter Dorkwerd gezet.’’ En: ,,In Noord-Korea heb je ook geen consensus nodig.’’

Toch is Bootsma uiterst serieus over de taakdemocratie. Hij kreeg de vereniging van de Nederlandse waterschappen al enthousiast en sprak onlangs met Provinciale Staten van Drenthe. ,,Gedeputeerde Staten waren minder enthousiast. Ze zijn het niet met me eens dat politici slechts vier jaar vooruit kijken. Maar met Koen Schuiling (burgemeester van Groningen, red.) en enkele hoogleraren heb ik al goede gesprekken gevoerd. Zeer waarschijnlijk wordt er promotieonderzoek naar gedaan en ik zou ook erg graag met de gemeenteraad van Groningen hier over spreken.’’ Spoed blijft geboden.