Hoewel de rietproef in het Lauwersmeer vaker stilligt dan draait, levert het stoeien met het waterpeil ,,ongelooflijk veel kennis’’ op. Dat zegt de Groningse gedeputeerde Henk Staghouwer.
De proef is een initiatief van de provincies Groningen en Fryslân, waterschap Noorderzijlvest en Wetterskip Fryslân. In de optimale situatie wilden zij het waterpeil in het Lauwersmeer van 15 februari tot 30 maart experimenteel verhogen van 93 centimeter naar 52 centimeter beneden NAP. Het hoge water moest de verruigde vegetatie een opdoffer geven en de groei van waterriet stimuleren. Kwetsbare vogelsoorten, waterkwaliteit en visstand horen daarvan te profiteren.
Het ziet ernaar uit dat het gewenste peil op hooguit de helft van de dagen zal zijn bereikt. Dat heeft alles te maken met het veiligheidsprotocol dat is opgetuigd om tegemoet te komen aan de bezwaren van ondernemers en boeren, die schade en een toenemende verzilting vrezen door een te hoge waterstand. Eerder werden daarover rechtszaken gevoerd.
Neerslagkans, de spuimogelijkheden en de wateraanvoer uit het achterland worden nu vijf dagen vooruit berekend, zegt projectleider Maickel Burgers van de provincie Groningen. Wanneer de afvoer van overtollig water naar de Waddenzee in het geding dreigt te komen, gaan er alarmbellen af.
De proef werd al bij aanvang twaalf dagen op de rem gezet toen alle dooiwater van de februariwinter moest worden gespuid. Tussen 6 en 16 maart was dat andermaal nodig om niet in de knoei te komen met de combinatie van noordwestenwind en doodtij (de periode waarin het verschil tussen eb en vloed klein is en het water in de Waddenzee relatief). Ook deze week wordt het peil getemperd, omdat het zeepeil aan de hoge kant is en er veel water naar buiten moet.
Staghouwer zegt dat de effectiviteit van de proef hier niet onder lijdt. ,,We willen onderzoeken wat de ecologische gevolgen zijn van een hogere waterstand, maar hebben ook altijd gezegd dat we het beheersbaar willen houden door de risico’s goed in te schatten. Als het nodig is, moeten de sluisdeuren open kunnen.’’ De gedeputeerde merkt op dat hij hiervoor woensdag complimenten kreeg tijdens een praatsessie met boeren en ondernemers in het gebied.
De proef zal zeker nieuwe inzichten opleveren over de verhoudingen tussen zout en zoet water in de bodem rond het Lauwersmeer, zegt Staghouwer. Daarvoor leveren de talrijke peilbuizen die in de bodem zijn geslagen volop gegevens. Het gaat dan niet alleen om de peilschommelingen maar ook over het effect van regenval. Het streven is om deze hydrologische analyse voor de zomer af te hebben.
Op de ecologische effecten van het hogere waterpeil is het wachten tot het najaar. Dan pas is te meten in hoeverre het waterriet aanslaat op de zandplaten die nu onder water staan aan de oostkant van het meer. Dinsdag eindigt de proef en worden de pompen en tijdelijke vispassages weer afgebroken.
